چرا تهران با دوچرخه‌ دوست نیست؟

به گزارش خبرآنلاین، چند سالی است کارزاری برای جلب توجه مردم برای استفاده نکردن از خودروی شخصی راه افتاده و در شهرهای بزرگ نام آن را سه شنبه های بدون خودرو گذاشته اند. در اصفهان که برای اولین بار این کارزار به راه افتاد، شهردار وقت و مدیران شهری، از دوچرخه استفاده کردند و این رسم به جا ماند که سه‌شنبه های بدون خودرو، یعنی سه شنبه هایی که مردم سوار دوچرخه میشوند.

در تهران هم شهردار این کلانشهر، سه شنبه ها بخشی از مسیر خانه تا محل کارش در خیابان بهشت را با رکاب زدن طی می کند، عرق ریزان و نشسته بر زین دوچرخه. پیروز حناچی اما در مسیر دوچرخه سواری اش تنها نیست.

شهردار تهران را در مسیر دوچرخه سواری گاهی مردم همراهی کرده اند و بعضی روزها هم توانسته با چهره های سیاسی، دیپلماتیک و حتی رسانه ای، رکابزنی کند. در یکی از سه شنبه های بدون خودرو، پیروز حناچی، به همراه وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسیر محل کارش را به دوچرخه پیمود و در روزی دیگر، مدیران رسانه ای، نفس زنان، هم رکاب شهردار تهران شدند تا دوچرخه سواری را در پایتخت، تبلیغ کنند. تب دوچرخه سواری با شهردار تهران، آنقدر بالا گرفت که حتی سفیر اتریش در تهران هم با دوچرخه، همرکاب حناچی شد و پس از طی مسیر خیابان بهشت از طریق پارک شهر، به جلسه با شهردار نشست.

با این اقدامات ترویجی، شهرهای دیگر هم به فکر آن افتادند که تا می توانند دوچرخه سواری را تبلیغ کنند. مثلا در کرج، شهردار یکی از مناطق، سه شنبه بدون خودرو خود را با دوچرخه، جشن گرفت. اینطور که مشخص است تبلیغات دوچرخه سواری در تهران به اندازه ای گرفته که دوچرخه سوارها همه جا دیده می شوند. آنها حتی در مسیرهای ویژه خطوط اتوبوسرانی سریع السیر هم وارد شده و باعث شدند تا پلیس راهور اطلاعیه ای صادر کند و بگوید ورود دوچرخه سواران به خطوط ویژه، ممنوع است.

شهرداری تسهیلاتی هم برای دوچرخه سواران قائل شده است. از جمله آن، اجرای طرح گسترده دوچرخه اشتراکی و آزاد شدن ورود گونه ای خاص از دوچرخه ها به مترو است. البتهمترو هم گفته همه دوچرخه سوارها نمی‌توانند از واگن های قطار استفاده کنند و شرایط خاصی در انتقال مردم به همراه دوچرخه شان در مترو وجود دارد.

دوچرخه و کاهش بار ترافیکی

واقعیت اینجاست که هنوز نمی توان برای دوچرخه سواری در تهران سهمی در راستای کاهش بار ترافیک قائل شد. تعداد دوچرخه سواران در تهران بسیار اندک است. شاید به همین دلیل است که شهردار تهران هم درباره لزوم افزایش سهم دوچرخه سواران در حمل و نقل درون شهری و کاهش بار ترافیکی خیابان‌ها، تاکید کرده است.

اصلی‌ترین دلیل عدم استقبال مردم از دوچرخه را می توان در نبود فرهنگ عمومی استفاده از دوچرخه، گران بودن دوچرخه، ناهمواری تهران، ناامنی خیابانها و مشکلات دوچرخه سواری از جمله آلودگی هوا و تعریق، خلاصه کرد.

چرا مردم با دوچرخه دوست نیستند؟

واقعیت اینجاست که مردم شهرنشین ایران به خصوص در کلانشهرهایی مانند تهران، دوچرخه سواری را یک نوع بازی در دوران کودکی و وسیله نقلیه بچه ها می دانند. آنها مانند مردم کشورهای شرق آسیا قائل به این نیستند که دوچرخه می توانند وسیله حمل و نقل پاک و راحتی باشد که زندگی را برای همگان بهتر می کند. عدم استفاده از دوچرخه در بزرگسالان ایرانی و تبدیل آن به کالای نازل در برخی از شهرهای جدید ایران، به وضوع به چشم می خورد در حالی که در معدودشهرهای کویری کشور از جمله یزد، اصفهان و نجف آباد، استفاده از دوچرخه برای مردم، امری عادی است.

از طرف دیگر، باید در نظر داشت دوره دوچرخه های «رالی» سه تفنگه انگلیسی، دو میله اطلس هندی و دوچرخه های ارزان قیمت چینی به سر آمده است. دیگر در بازار نشانی از دوچرخه هایی که زمانی به عنوان «دوچرخه لحاف دوزها» در شهرهای مختلف ایران معروف بود، به چشم نمی‌خورد. حالا دوچرخه ها با تنه های فلزات سبک و آلیاژهای جدید، با حالت‌های آیرودینامیکی خاص و جعبه دنده چرخ عقب و رکاب، در بازار به وفور دیده می شود که قیمتهای بسیار بالایی دارند. در بازار گمرک تهران که مرکز دوچرخه در پایتخت شمرده می شود، دوچرخه های معمول قیمتی در حدود یک میلیون تومان دارند و با توجه به مرغوبیت و کیفیت دوچرخه، قیمتها بالاتر می رود تا جایی که دوچرخه‌ای معمولی و با کیفیت متوسط، حدود ۵ میلیون تومان قیمت می‌خورد، یعنی حدود یک موتورسیکلت دست دوم، ارزش دارد. حالا با توجه به اینکه تهران دارای شیب بسیار زیادی از سمت شمال به جنوب است و حدود ۷۰۰ متر تفاوت ارتفاع میان میدان امام خمینی(ره) -توپخانه سابق- در مرکز تهران و میدان تجریش در شمال شهر به چشم می خورد، برخی برای کمک گرفتن در راه رکابزنی در مسیرهای شمالی، معتقدند باید دوچرخه های برقی، تهیه کنند که در این صورت، قیمتها از حدود ۱۰ میلیون تومان آغاز می‌شود و با توجه به برند و کیفیت دوچرخه برقی، یک وسیله متوسط از آن، نزدیک به ۱۵ میلیون تومان، ارزش ریالی دارد.

در این شرایط، خرید دوچرخه از عهده همگان برنمی آید و طبیعی است مردم برای استفاده از دوچرخه، تمایل زیادی نشان ندهند.

این را هم باید در نظر داشت شیب زیاد خیابانهای جنوبی-شمالی باعث می شود دوچرخه سواری معمول در تهران، تنها در خیابانهای شرقی-غربی لذت بخش باشد و در مسیر رکاب زنی به سمت شمال، حتی با استفاده از دنده سنگین دوچرخه، باز هم فشار زیادی به دوچرخه سوار وارد می شود که برای بسیاری از مردم، این فشار سنگین بدنی، قابل تحمل نیست.

مشکلات دیگری هم برای دوچرخه سواری در تهران می توان در نظر گرفت. از آن جمله، مسیرهای طولانی در پایتخت است. خیابانهای تهران، بسیار طولانی و شهر، فوق العاده بزرگ است. خیابانی مانند ولی عصر به اندازه ۲۲ کیلومتر طول دارد و خیابانهای دیگری از جمله کمربند مرکزی شهر، خیابان آزادی-انقلاب-دماوند نیز دست کمی از ولی عصر ندارد. در این شهر بزرگ، طبعا دوچرخه برای مسافتهای کوتاه کاربرد واقعی دارد و نمی توان انتظار داشت شهروندان از دوچرخه برای رفتن به سر کار استفاده کنند، چون به طور معمول در تهران، فاصله بین مسکن تا محل کارشان، بیشتر از اندازه ای است که بتوان از دوچرخه بهره برد.

در مسافت‌های کوتاه هم دوچرخه سواری مشکلات خود را دارد. از جمله تعریق زیاد دوچرخه سوار به خصوص در روزهای گرم باعث می شود شهروندان عطای رکاب زدن را به لقای آن ببخشند. همچنین دوچرخه سواری به دلیل تنفس زیاد و عمیق فرد دوچرخه سوار در روزهای آلوده، از لحاظ پزشکی، باعث جذب بسیار بیشتر آلودگی ها شده و به شدت مضر است. به این لیست باید ناامنی دوچرخه سواری در تهران را هم اضافه کرد. واقعیت اینجاست که تهران، مسیر اختصاصی دوچرخه جز در خیابانهای اندکی ندارد و دوچرخه سواران مجبور به استفاده از فضای سواره رو هستند که به دلیل بی احتیاطی برخی رانندگان خودرو و به خصوص موتورسیکلتها باعث می شود امنیت آنها به شدت با خطر روبرو شود.

با وجود این خطرات و مشکلات، دوچرخه سواری هنوز در تهران خاطرخواه زیادی دارد.

بیدود، تجربه‌ای که هنوز قضاوت نمی‌توان کرد

اجرای طرح بیدود با استفاده از دوچرخه های اشتراکی در تهران، گامی برای عمومی کردن استفاده از دوچرخه به جای سایر مودهای حمل و نقل در تهران است. هر چند به نظر می رسد استقبال از این طرح، انچنان که انتظار می رفت، نبوده است ولی باز هم در گوشه و کنار شهر می توان شهروندانی را دید که سوار بر دوچرخه های تیپ نارنجی بیدود، رکاب می زنند.

این طرح با ایده مشترک شدن در باشگاه دوچرخه سواری همگانی بنیان گذاشته شده است که طبق آن، شهروندان با پرداخت حق اشتراک سالانه و اجاره کردن ساعتی دوچرخه می توانند از ایستگاه های بیدود، دوچرخه گرفته و پس از طی مسیر مورد نظر خود، دوچرخه را در معابر شهر، رها کنند. دوچرخه هایی که دارای جی.پی.اس دقیقی هستند و از لحاظ تامین امنیت عدم سرقت، تضمین شده اند. با این حال، برخی مشکلات از جمله گران بودن هزینه ۱۶۰ هزار تومانی اشتراک سالانه و نرخ اجاره ساعتی ۳ هزار تومانی دوچرخه های بیدود، باز هم استفاده از سایر مودهای حمل و نقل مانند مترو و اتوبوس را نسبت به بیدود، به صرفه تر کرده است، ولی باز هم برخی از شهروندان ترجیح می دهند به جای سوار شدن به مترو و اتوبوس از تجربه دوچرخه سواری با بیدود بهره مند شوند که البته انتخاب خوبی به نظر می رسد.

دوچرخه سواری زنان و بحث‌های همیشگی

چندی پیش در اصفهان، یکی از غرفه های دوچرخه اشتراکی با دستور دادستانی به دلیل اجاره دادن دوچرخه به زنان، پلمپ شد. این موضوع باز هم بحث همیشگی مشروع بودن یا نبودن دوچرخه سواری زنان را در جامعه پیش کشید. در مقابل این تصمیم دادستانی، برخیحقوقدانان گفتند هیچ قانونی برای منع دوچرخه سواری زنان وجود ندارد و البته ماجرا تا سطح سخنگوی دستگاه قضا هم کشیده شد و اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه درباره دوچرخه سواری زنان توضیح داد: آنچه ایشان (دادستان اصفهان) در آن نامه اعلام کردند، ممنوعیت دوچرخه سواری بانوان نبود بلکه پیشگیری از بدحجابی و تشویق دیگران به فحشا بود، در این رابطه دستوراتی دادند و ای کاش کسانی که اظهار نظر کردند می‌دیدند که در ذیل همان دستور به شهرداری اعلام کرده که محل‌هایی برای دوچرخه سواری بانوان فراهم شود؛ همچنین پیشنهاد کرده که دوچرخه‌های ویژه برای بانوان ساخته شود.

اسماعیلی ادامه داد: نظر قوه قضاییه این است که هر کجا عمل مجرمانه‌ای رخ بدهد برخورد شود، ظاهر شدن زنان بدون حجاب در عموم جرم است. بخش دوم هم جنبه صیانتی دارد؛ من فقیه نیستم و حوزه کاری من هم نیست. دوچرخه سواری اگر همراه با جرم نباشد مشکلی نیست.

به بحثهایی از این دست، باز هم در تهران، دامن زده شده و برخی زمزمه ها می گوید دادستان تهران هم در پی منع کردن اجاره دادن دوچرخه های اشتراکی به زنان است که البته تا این لحظه، تصمیم مشخصی در این باره گرفته نشده است.