آسیب‌هایی که دانش‌آموزان را در فضای مجازی تهدید می‌کند

شیوع ویروس کرونا طی ۲۲ ماه اخیر در دنیا و کشور ما، به ناچار تمامی فعالیت ها را تحت الشعاع قرار داد و بخصوص کلاس های مدارس را غیرحضوری کرد و استفاده از گوشی های همراه هوشمند را در برقراری ارتباط با کلاس مجازی، ناگزیر کرد.

حضور در فضای بیکران مجازی و تهدیدها و آسیب های آن از یک سو و لزوم تربیت دانش آموزان در مسیر صحیح علمی و اخلاقی از سوی دیگر، ما را بر آن داشت تا در این زمینه با «شهناز خان‌احمدی» کارشناس ارشد روانشناسی و دارای ۲۵ سال سابقه مشاوره در دبیرستان های قم، به گفت و گو بنشینیم.

هم‌اکنون چه آسیب های اجتماعی، جامعه را تهدید می‌کند؟

آسیب های اجتماعی نوظهور، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید یا مرتبط با اینترنت شامل ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و برنامه های اجتماعی است. همچنین بالا رفتن سن ازدواج یا عدم تمایل به ازدواج، سست شدن بنیان خانواده ها و مشکلات ارتباطی و غیره نیز از جمله دیگر آسیب هاست. همچنین آسیب دیگر مشکلات مرتبط با بیماری قرن حاضر یعنی کروناست که مشکلاتی همچون کاهش درآمد خانواده ها، معضلات اقتصادی و تعطیلی بعضی مشاغل و در نتیجه اختلافات خانوادگی، پرخاشگری و ناسازگاری بین اعضای خانواده و افزایش افسردگی در بین فرزندان را موجب شده است.

چه آسیب هایی به طور ویژه نوجوانان را مورد تهدید قرار می دهد؟

از مهم ترین آسیب هایی که نوجوانان را تهدید می کند، اعتیاد شدید به فضای مجازی و گوشی و استفاده بیش از حد از آن است. به دلیل شرایط کرونایی که پیش آمد، تمامی دانش آموزان به استفاده از گوشی های هوشمند روی آوردند، بنابراین دسترسی به شبکه های اجتماعی برای آنها آسان شد.

آیا بازی های رایانه ای هم می توانند آسیب زا باشند؟

در این دوره وابستگی به بازی های رایانه ای گسترش فراوانی داشته است. زیرا نوجوان به دنبال هیجان است، اما متاسفانه بعضی از این بازی‌ها صرفا در ظاهر هیجان آور هستند. البته نوجوان به شکل طبیعی به دنبال هویت یابی است، اما اگر مراقبت نشود، فضای مجازی و بازی های اینترنتی هویت نوجوان و ذائقه دینی و اعتقادی آنها را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.

آیا نوجوانان در فضای مجازی از ناحیه دیگری نیز تهدید می شوند؟

یکی دیگر از آسیب ها که نوجوانان را تهدید می کند، علاقه افراطی به گوش دادن موسیقی است. البته صرف گوش دادن مشکلی ایجاد نمی کند، بلکه این تغییر ذائقه تمایل دانش آموزان به موسیقی های تند زیرزمینی با محتوا و الفاظ نامناسب است که سبب عدم تمرکز و بی حوصلگی در افراد می شود. البته آسیب دیگری هم می توان نام برد از جمله افزایش بیکاری جوانان تحصیل کرده و کاهش انگیزه برای تحصیل که امیدواریم در دوران پساکرونا شاهد از بین رفتن این آسیب نیز باشیم.

برای پیشگیری از این آسیب‌ها چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهید؟

در مرحله اول، حل مشکلات مربوط به خانواده در اولویت قرار دارد. خانواده ها نقش فراوانی در حفظ سلامت و موفقیت فرزندان خود دارند. متاسفانه برخی خانواده ها به دلیل مشغله های متعددی که دارند، کمتر به نیازهای نوجوانان توجه می کنند. بخصوص نیازهای عاطفی و نیاز به تایید شدن، نیاز به دیدن توانمندی ها و پرورش آن، نیاز به اینکه طرف مشورت قرار بگیرند، باور بزرگ شدن آنها و نیاز به درک شدن و پذیرش تحولات دوره نوجوانی و بخصوص پذیرش اینکه استقلال در دوره نوجوانی بسیار مهم است، باید مورد توجه قرار بگیرد.

دانش آموزان نیاز به حضور در دنیای اطلاعات دارند. با این موضوع چگونه باید تعامل کرد؟

دانش آموز امروزی دسترسی فراوانی به دنیایی از اطلاعات دارد، بنابراین نیاز است از قبل، خانواده ها آگاهی لازم از تهدیداتی که دریافت بعضی از اطلاعات به آنها می دهد را از طرق مختلف مثل مدرسه کسب کنند تا نوجوانان در این دریای وسیع غرق نشوند. البته اقدام به هر کاری نیاز به فرهنگ سازی دارد که باید حتما مد نظر قرار گیرد.

برای جلوگیری از آسیب های فضای مجازی چه توصیه ای به خانواده ها دارید؟

نه به عنوان یک روانشناس یا مشاور بلکه به عنوان یک مادر به والدین بزرگوار توصیه می کنم از همان ابتدا همانند یک طراح و معمار یا یک مهندس که به پایه های اساسی و زیربنایی در ساختمان سازی و طراحی و معماری توجه می کند و بعد به ظاهر می پردازد، والدین نیز لازم است به اصول اولیه بنیادین تربیت توجه کنند و برنامه ریزی داشته باشند و تلاش کنند محیط خانواده سالم و به دور از تنش و با درک متقابل باشد؛ همین صمیمیت ها مانع گرایش فرزندان به مشکلات و آسیب ها می شود. امیدوارم با آغاز کلاس های حضوری، شاهد برطرف شدن بسیاری از این مشکلات باشیم.

گفتگو: متینا بهمن