ارتباط نسل جدید با ادبیات کهن وابسته به تلاش نظام آموزشی کشور است

سیاوش خوشدل؛ دکترای ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه و دبیر ادبیات دبیرستان علامه حلی ۵ در گفت و گو با پانا دغدغه مندی فرهنگی-اجتماعی و ارتباط گیری با جامعه را یکی از علل موثر و مهم حضور خود در رشته انسانی دانست و عنوان کرد: در گذشته، قبل از آزمون کنکور و انتخاب رشته، به درس ادبیات و علوم انسانی علاقه‌مند شدم که مسبب آن دبیر ادبیاتم بود. در آن زمان انتخاب رشته دانشگاه آزاد قبل از آزمون بود. با نگاه به رشته‌های داخل دفترچه متوجه شدم که نسبت  به رشته‌های فنی مهندسی به حوزه علوم انسانی علاقه بیشتری دارم. البته واژه علوم انسانی هم برای من غریبه بود، بیشتر علاقه داشتم یک کار  فرهنگی یا اجتماعی و مرتبط با  دغدغه‌های انسانی انجام دهم. همین انگیزه‌ها سبب شد  سال بعد در کنکور رشته انسانی شرکت کنم. شعر در آن سن و سال برایم جذابیت خاصی داشت. مطالعه زبان و چگونگی اثر‌گذاری و اثر‌پذیری انسان‌ها بر یکدیگر و جامعه با استفاده از همین کلمات و سخن برای من بسیار جذاب و جالب بود و به همین دلیل رشته ادبیات را انتخاب کردم.

خوشدل با اشاره به اینکه در رشته‌های علوم پایه و علوم محض آموزش و پژوهش نقش پر رنگی دارد بیان کرد: در گذشته و زمانی که خود من مشغول تحصیل بودم برای رشته‌های علوم پایه و علوم محض تنها دو حالت آموزش یا پژوهش وجود داشت ولی به مرور زمان این محدودیت کمتر شده و در حال حاضر افرادی که فارغ التحصیل رشته ادبیات هستند توانایی انجام کارها در زمینه‌های مختلفی مثل تولید محتوا و بقیه کارهای متنوع در فضای مجازی را دارند. من هم از اوایل دوره لیسانس وارد حوزه آموزش شدم البته بخشی از این امر بخاطر کسب درآمد و بخشی هم به خاطر علاقه شخصی بود.

وی افزود: برای معلمان، یاددهی و یادگیری دانش آموزان لذت بخش است و همین لذت بردن از یادگیری دیگران مهم‌ترین مولفه شغل معلمی است. وقتی با نسل آینده به طور زنده ارتباط برقرار می‌کنید، در کنار آموزش، از خود آنها هم مطالب متفاوتی خارج از موارد درسی مثل انگیزه، اخلاق و رفتار می‌آموزید. همچنین در این سالهای تدریسم سعی کردم از حوزه پژوهش نیز دور نشوم به هرحال کسی که می‌خواهد به درجات تحصیلی و علمی بالاتر برسد امکان اینکه از پژوهش فاصله بگیرد را ندارد و من هم از این قاعده مستثنا نیستم.

وی با بیان این موضوع که نظام آموزشی کشور وظیفه مهمی در سازگار کردن ادبیات غنی و کهن ایرانی در راستای درک این ادبیات و فرهنگ برای نسل جدید دارد گفت: تعهدی وجود ندارد که نسل‌های بعدی بتوانند به طور کامل از ادبیات غنی ایران استفاده کنند. مشکل در افراد جامعه نیست بلکه مشکل در شیوه بروز افراد اهل فرهنگ و ادب است. افسانه تروا را تمام جهان می شناسند چون از طریق سینما برای تمام مردم جهان به نمایش در آمده است و نیاز نیست ایلیاد و اودیسه هومر خوانده باشند. نظام آموزشی کشور ارتباط گیری مناسب را بیشتر در همان روش‌های قدیمی می‌بیند در حالی که باید به نوعی رفتار کند که وارد سبد مطالعاتی و تفریحاتی مردم شود. من شاهد این مسئله بودم که بازی‌های کامپیوتری یا فکری و خانوادگی با محوریت ادبیات کهن و متون حماسی ساخته شده است. این مسائل می‌تواند ارتباط نسل جدید با گذشته را زنده نگه دارد.

خوشدل افزود: باید سعی کنیم در کلاس مهارت زبانی  را ایجاد کنیم تا  اگر کسی علاقه وافری به خواندن متون اصلی دارد بعد از خواندن اشعار و متون شعرا، حس غریبی نگیرد. این کم اقبالی‌ها به علت گسست فرهنگی است. اگر ادیبان و اهل فرهنگ در کشور ما بتوانند علاقه فرهنگی را ایجاد کنند می‌توانیم به حفظ ارتباط نسل جدید با این ادبیات کهن امیدوار باشیم. این تلاش‌ها هم نباید خاص دانش آموزان رشته انسانی باشد. ادبیات هم یک درس عمومی است یعنی نظام آموزشی کشور فراگیری ادبیات را برای همه لازم می‌داند. در این بین دانش آموزان رشته انسانی به شیوه‌های نقد و تحلیل بیشتری در این حوزه می‌پردازند. ادبیات و این ایجاد انگیزه برای تمامی دانش آموزان لازم و ضروری است. من اطلاع دقیقی پیرامون  نرخ مطالعه در کشور و صحت آن  ندارم، اما نظام آموزشی، فرهنگی و تربیتی کشور ما، باید خودش را وارد انتخاب‌های نسل بعدی کند.

وی عنوان کرد: اینکه شاهنامه را خیلی زیبا و خوب خطاب کنیم و نسبت به کسی که به جای خواندن شاهنامه، فیلم تماشا می‌کند گارد بگیریم، یک دیدگاه نادرست است. چگونگی ارائه این مطالب وابسته به یک معلم، یک مدرسه و یک وزارتخانه نیست بلکه موضوعی کلان و منوط به تلاش حداکثری و برنامه‌ریزی شده نظام آموزشی فرهنگی و تربیتی کشور است. کمسیون فرهنگی مجلس، وزرات آموزش و پروش، وزات فرهنگ و ارشاد، صدا سیما باید راه‌های تبادلات را در کمیته‌های تخصصی فرهنگی میان خود را بسیار گسترش دهند.

 وی ادامه داد: آموزش در مدراس متفاوت است و تقریبا باید طبق برنامه‌ریزی‌های آموزشی پیش رفت. اما نحوه ارائه این درس توسط من و بقیه معلم‌ها باید به گونه‌ای باشد که دانش آموزان را به درس جذب کند. باید سعی کنیم علاقه و توجّه دانش آموزان را طوری با محتوا گره بزنیم که در دل مطلب غرق شوند و به نقد و تحلیل آن بپردازند. با این کار از تفکر سنتی در ارائه درس ادبیات دور خواهیم شد. در روش سنتی گذشته نحوه تدریس طوری بود که دانش آموزان با گوش دادن به مطالب درسی، آن را حفظ می‌کردند و در برگه امتحانی می‌نوشتند. این روش، تلاشی بر ایجاد ذوق در درون دانش آموزان نداشت. خود من هم سعی می‌کنم کارهای خلاقانه‌ای در راستای ارائه مطالب انجام دهم که دانش آموزان را جذب درس کنم. اگر متن کهن در کلاس خوانده می‌شود سعی می‌کنم فیلمی با موضوع آن مطلب برای بچه‌ها بگذارم. هر بار در کلاس‌های درسی به بیت زیر می‌رسیم

" گفت: آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه" گفت: در سر عقل باید، بی‌کلاهی عار نیست"

برای بچه‌ها سکانسی از سریال "روزی روزگاری" را می‌گذارم که به اهمیت داشتن کلاه و احترام به کلاه مردان حتی کلاه یک دزد می‌پردازد. خود این سریال رنگ بوی کهن دارد و باعث می‌شود بچه‌ها این دست آثار تصویری را که شاید کمتر به سراغش می‌روند ببینند و پخش فیلم می‌تواند کلاس را از یکنواختی و خشکی در بیاورد. یا برای آموزش عروض از تطبیق آن با آهنگ‌های سنتی یا پاپ استفاده می‌کنم. صدالبته این روش‌ها با پیشرفت امکانات پخش صوت و تصویر در مدارس میسّر شده.

خوشدل امتداد یافتن حضور دانش آموزان رشته علوم انسانی در مدارس سمپاد را امری مفید خطاب کرد و افزود: این موضوع یک مسئله کلان است و به حوزه مدیریت آموزشی مرتبط می‌شود و در تخصص من نیست. اما در محدوده حوزه کاری خودم، حضور دانش آموزان رشته انسانی در مدارس سمپاد را مفید و سودمند می‌دانم. وظیفه و ماهیت اصلی سمپاد، پرورش استعداد‌های درخشان است. این استعداد‌ها محدود به رشته تجربی و ریاضی نیست. حتّی شاید علاوه بر رشته انسانی ما می‌توانیم شاهد پرورش استعداد‌های درخشان در رشته های فنی حرفه ای یا هنر باشیم و این مسئله نباید در رشته‌های نظری خلاصه شود.

مسئول المپیاد ادبی دبیرستان علامه حلی ۵ پیرامون چالش‌های دانش آموزان برای المپیاد اذعان کرد: المپیاد مثل یک مسابقه برای دانش آموزان علاقه مند به چالش است. در حال حاضر با توجه به فشارها در امتحانات نهایی حضور دانش آموزان در المپیاد اضافه کردن یک مسئولیت سخت‌تر بر دوش خودشان است. اما خیلی از دانش آموزان هستند که به المپیاد علاقه وافری دارند و در زمینه‌های مرتبط با آن المپیاد مطالعه غیر درسی دارند. برای دانش آموزانی که به این شکل مطالعه فراتر از مدرسه دارند و علاقه‌مند به شرکت در چالش‌های این مسیر هستند توصیه می‌شود پا به عرصه المپیاد بگذارند؛ یعنی کسانی که به اجبار المپیاد را انتخاب نمی‌کند. حضور در المپیاد نشان دهنده خودباوری، شهامت و جسارت دانش آموز برای قرارگیری در یک مسیر دشوار است.