40 درصد بیماران مبتلا به ایدز حاضربه درمان نیستند

مجید سرتیپی در خبر هفته گذشته خود عنوان کرده بود که در استان سیستان و بلوچستان تاکنون ۳۲ درصد مبتلایان به ایدز شناسایی شده‌اند اما ۶۸ درصد این افراد از بیماری خود بی اطلاع هستند. مهمترین و یا شاید مبهم‌ترین نکته این خبر اطلاع از وجود بیمارانی است که گفته می‌شود از بیماری خود اطلاعی ندارند.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به توضیح بیشتر این آمار اعلام شده پرداخت و به پانا گفت: «سازمان جهانی بهداشت براساس اطلاعات و آمار جمع‌آوری شده از کشورهای مختلف در خصوص بیماری ایدز و عوامل آن، یک نقشه جهانی دارد که کشورها را به سه دسته کم خطر، متوسط و پرخطر تقسیم کرده است.»

سید مهدی طباطبایی افزود: «در این تقسیم بندی، ایران جزو کشورهای متوسط است که براین اساس تخمین زده می شود در این کشورها در جمعیت جوان ۱۵ تا ۴۹ سال، ۰.۲ تا ۰.۳ درصد در هر صد هزار نفر به ایدز مبتلا هستند.»

وی ادامه داد: «با توجه به ویژگی‌های هر منطقه در کشور این شاخص به نوعی بومی سازی شده است و در سیستان و بلوچستان انتظار می‌رود و احتمال دارد در کل جمعیت (همه رده‌های سنی)، از هر ۱۰ هزار نفر ۸ نفر به ایدز مبتلا باشند.»

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان تصریح کرد: «براساس این شاخص و برنامه استراتژیک HIV، باید ۹۰ درصد مبتلایان را شناسایی کرده و از این تعداد ۹۰ درصد را تحت مراقبت قرار دهیم و از این تعداد بار ویروسی در ۹۰ درصد افراد تحت مراقبت را کاهش دهیم به نحوی که در خون آنان غیرقابل شناسایی باشد.»

طباطبایی با بیان اینکه بیشترین مشکل در زمینه شناسایی افراد مبتلا وجود دارد، ادامه داد: «تاکنون موفق به شناسایی ۳۲ درصد مبتلایان شده ایم که از این تعداد عده‌ای فوت کردند، تعدادی تحت مراقبت هستند و حدود ۶۰ درصد نیز تحت درمان قرار دارند.»

وی تردد افراد از استان به کشورهای همسایه و بالعکس، اعتیاد تزریقی و روابط جنسی کنترل نشده را از مهمترین عوامل انتقال ایدز در سیستان و بلوچستان اعلام کرد و گفت: «هم اکنون با افزایش موارد ابتلا از طریق ارتباط جنسی کنترل نشده در استان و همچنین در کشور روبرو هستیم.»

ترس از انگ اجتماعی؛ مهمترین مانع شناسایی افراد مبتلا

بیشتر از آنکه تعداد مبتلایان به HIV از چشم کادر بهداشت و درمان پنهان مانده، خدمات قابل ارائه به این بیماران است که از چشم جامعه پنهان مانده و کمتر کسی از آن اطلاع دارد.

مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به عنوان مأمنی برای مبتلایان به اچ آی وی، یکی از مهمترین و در عین حال ناشناخته‌ترین مراکزی است که با محرمانه نگه داشتن اطلاعات به صورت روزانه آمادگی انجام تست HIV را دارد و به مبتلایان شناسایی شده خدمات مشاوره و درمانی ارائه می‌دهد.

بسیاری از افراد حتی کسانی‌که در جامعه بیشتر حضور دارند، از وجود چنین مرکزی در زاهدان اطلاع ندارند، اما وقتی برای کسب اطلاعات بیشتر درباره وضعیت بیماری ایدز به معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان مراجعه کردیم، از وجود این مرکز کوچک اما کامل در خیابان رازی زاهدان مطلع شدیم. برای پیدا کردن پاسخ باقی سوالات به این مرکز مراجعه کرده و خوشبختانه با استقبال گرم دکتر زهرا خسروی مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان روبرو شدم. هنگام ورود ترس از دیده شدنم در این مرکز توسط آشنایان در ابتدا با من همراه بود، اما بعد از مدتی هم‌صحبتی با مدیر مرکز به این نتیجه رسیدم که رسالتی بسیار مهم برای اطلاع رسانی درباره بیماری ایدز برعهده دارم که برای انجامش باید همه افکار منفی خود و دیگران را زیر پا بگذارم.

خسروی نیز ابتدای صحبتش مهمترین عامل پایین بودن آمار شناسایی افراد مبتلا به HIV را همان ترسی عنوان کرد که در ابتدای ورود به این مرکز وجودم را فرا گرفت و به پانا گفت: «افراد بسیاری وجود دارند که رفتار پرخطر داشته اند و مبتلا شدن به ویروس HIV را برای خود محتمل می دانند اما به دلیل ترس از طرد شدن از سوی جامعه و نگاه منفی که به این بیماران وجود دارد از دادن تست تشخیصی خودداری می‌کنند.»

مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان ادامه داد: «این ترس از انگ اجتماعی آنقدر قدرت دارد که حتی از میان موارد شناسایی شده حدود ۴۰ درصد حاضر به درمان هم نمی‌شوند و در مواردی فردی بعد از مثبت شدن تست نه تنها دیگر به این مرکز مراجعه نکرده بلکه تلفن همراه خودش که تنها راه ارتباطی ما با او بوده را نیز خاموش کرده است. این در حالی است که در این مرکز اطلاعات افراد مراجعه کننده کاملا محرمانه نگهداری می شود و تمامی خدمات از مشاوره تا درمان نیز به صورت دائمی و رایگان به افراد متقاضی ارائه می شود.»

وی خاطر نشان کرد: «مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری که در اکثر شهرهای استان وجود دارد به خوبی در جامعه شناخته نشده است و بسیاری از افراد از وجود چنین مراکزی بی اطلاع هستند، بر همین اساس برای شناساندن این مراکز و آگاهی جامعه از خدمات آن به همراهی رسانه‌های مختلف و دستگاه‌های فرهنگی مانند آموزش و پرورش نیاز است.»

آشنایی عموم مردم با HIV اولین مرحله نجات است

مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان آشنایی عموم افراد جامعه با ویروس اچ آی وی و اطلاع از راه‌های انتقال را نخستین مرحله نجات افراد جامعه از ابتلا عنوان کرد و گفت: «HIV یک بیماری عفونی است که اغلب مردم آن را با نام ایدز می‌شناسند در حالی که ایدز، مرحله نهایی از این بیماری است.»

خسروی ادامه داد: «اگر فرد به موقع و صحیح تحت مراقبت و درمان قرار بگیرد، ممکن است تا آخر عمر به مرحله ایدز نرسد و با کیفیت زندگی مشابه دیگر افراد به زندگی خود ادامه دهد، به همین دلیل شناسایی افراد قبل از مرحله ایدز بسیار مهم است.»

وی تصریح کرد: «عامل عفونت HIV یک ویروس است که تنها درون گلبول سفید خون قادر به ادامه حیات است و در خارج از بدن، مدت کوتاهی زنده می‌ماند و امکان از بین بردن آن با حرارت، الکل و سایر مواد ضدعفونی کننده در خارج از بدن وجود دارد.»

این پزشک ادامه داد: «از آنجایی که ویروس HIV تنها داخل گلبول سفید خون زنده می‌ماند و گلبول سفید هم فقط در خون و ترشحات جنسی وجود دارد، بنابراین این ویروس فقط از راهی منتقل می‌شود که خون و ترشحات حاوی ویروس به خون یا مخاط دیگر بدن وارد شود.»

خسروی استفاده از سرنگ مشترک در میان معتادان، تماس جنسی بدون استفاده از کاندوم و انتقال از مادر آلوده به کودک در دوران بارداری، زایمان و شیردهی را از راه‌های اصلی ورود این ویروس عنوان کرد و گفت: «بنابراین این ویروس از طریق معاشرت و روابط عادی اجتماعی، غذا خوردن، آشامیدن، استفاده از وسایل و ظروف غذاخوری، عطسه، سرفه، اشک، بزاق، استفاده از سرویس‌های بهداشتی مشترک و یا توسط نیش حشرات به بدن انسان وارد نمی شود.»

وی تصریح کرد: «با توجه به موارد فوق نیاز به جداسازی افراد مبتلا به HIV نیست و نباید آن‌ها مورد انگ و تبعیض قرار بگیرند بلکه باید از مبتلایان حمایت و مراقبت کرد.»

خسروی با بیان اینکه افراد مبتلا به هپاتیت B و C و افراد دارای عفونت‌های تناسلی بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به HIV هستند، گفت: «از تمامی کسانی که به تازگی یا در چند سال گذشته رفتار پرخطر داشته اند درخواست می کنیم برای انجام تست تشخیصی HIV به مراکز مراقبت از بیماری های رفتاری مراجعه کنند تا در صورت ابتلا به این ویروس هر چه سریعتر تحت درمان قرار بگیرند و همچنین آموزش‌های لازم برای پیشگیری از ابتلا را دریافت کنند.»

وی خاطر نشان کرد: «ظرف ۷۲ ساعت بعد از انجام رفتار پرخطر در صورت مراجعه افراد، امکان نجات افراد از ابتلا به HIV وجود دارد. بر همین اساس در خصوص تجاوزهایی که رخ می دهد، یکی از مهمترین مراکزی که افراد آسیب دیده باید در ساعات نخستین بعد از حادثه مراجعه کنند، مراکز مراقبت از بیماری‌های رفتاری است تا از ابتلای فرد به ایدز جلوگیری شود.»

دانشگاه علوم پزشکی برای شناسایی افراد مبتلا چه برنامه‌ای دارد؟

مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان اظهار کرد: «وزارت بهداشت در راستای شناسایی سریع موارد ابتلا به ایدز و ترغیب مردم، پویش «من هم آزمایش تشخیص اچ ای وی را انجام می دهم» با هدف بیماریابی در جمعیت های کلیدی و دسترسی همگانی به آموزش و تشخیص اچ ای وی برگزار کرده است.»

خسروی با تاکید بر اینکه گرفتن تست HIV اجباری نیست، افزود: «به مناسبت ۱۰ آذر روز جهانی مبارزه با ایدز نیز کمپین دریافت تست HIV در بازه زمانی ۲۰ آبان تا ۲۰ آذر با ارسال خودروهای مخصوص در نقاط مختلف شهر انجام شد که خوشبختانه استقبال مردم نسبت به سال‌های گذشته بیشتر بوده است.»

وی ادامه داد: «به دلیل اهمیت محرمانه بودن اطلاعات و ناشناخته ماندن افراد مبتلا و احتمال منفی شدن نتیجه در مراحل آزمایش تکمیلی بهترین مکان برای مراجعه و انجام تست مراکز مشاوره بیمارهای رفتاری هستند.»

مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان افزود: «علاوه بر این طرح، از تمامی مادران باردار در اولین مراجعه آنان به مراکز بهداشت تست HIV گرفته می شود اما در این مورد تعداد موارد مثبت در استان بسیار کم است و به طور میانگین تست یک مادر باردار مثبت می‌شود.»

وی خاطر نشان کرد: «خوشبختانه با مراقبت‌های انجام شده و همکاری مادران مبتلا به HIV در چهار سال گذشته هیچ کودک آلوده به این ویروس در سیستان و بلوچستان متولد نشده است.»

تداوم درمان و دریافت مشاوره مهمترین مرحله پس از شناسایی است

خسروی انجام مشاوره بعد از شناسایی افراد مبتلا به HIV را از مهمترین خدمات مراکز مشاوره عنوان کرد و گفت: «از آنجایی که آگاهی از ابتلا به این بیماری برای افراد سخت و تکان دهنده است حتما باید به صورت دائمی با مشاوران مرکز در ارتباط باشند و قبل از شروع دارو از نظر ذهنی آمادگی کامل کسب کنند.»

وی افزود: «افراد مبتلا به اچ آی وی باید داروی خود را تا آخر عمر مصرف کنند و اهتمام آنان به این موضوع بدون انجام خدمات مشاوره ای امکان پذیر نیست.»

مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان خاطرنشان کرد: «افراد مبتلا در این مرکز آموزش‌های لازم در ارتباط با دیگران را برای انتقال ندادن این بیماری فرا می گیرند اما متقابلا همراهی اعضای خانواده و دیگر افراد جامعه با بیماران بسیار مهم است و نباید به گونه ای باشد که این افراد مجبور به پنهان کردن بیماری خود شوند.»

وی خاطرنشان کرد: «در این مرکز امکان مشاوره تلفنی نیز وجود دارد تا افرادی که نگران حضور خود و دیده شدن در این مکان هستند و یا امکان رفت و آمد برای آنان فراهم نیست بتوانند با تماس با شماره ۰۵۴۳۳۴۳۷۱۳۸ مشاوره رایگان و محرمانه در زمینه HIV دریافت کنند.»

آموزش‌های پیشگیرانه باید قبل از ورود به مدرسه به افراد داده شود

خسروی با بیان اینکه احتمال ابتلا به بیماری‌های رفتاری در کمین دانش آموزان است، گفت: «آموزش مهارت‌های اجتماعی مهمترین قدم برای نجات دانش آموزان از انجام رفتارهای پرخطر است.»

وی با اشاره به اینکه دانش آموزان در معرض انواع محتواهای کنترل نشده در فضای مجازی قرار دارند و توانایی تشخیص درست از غلط در بسیاری از آنان وجود ندارد، گفت: «احتمال بروز رفتارهای پرخطر در این گروه سنی زیاد است بنابراین با آموزش مهارت نه گفتن، مهارت کنترل خشم، مهارت دوست یابی در خانه و مدرسه می‌توان تا حدود زیادی آنان را از خطرات احتمالی مصون نگه داشت.»

مدیر مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری شهرستان زاهدان بر آموزش حریم خصوصی به کودکان در سنین قبل از ورود به مدرسه تاکید کرد و گفت: «والدین در آموزش حفاظت از خود به فرزندان نقش بسیار مهمی بر عهده دارند و باید در تمام دوران کودکی، نوجوانی و جوانی با ارتباط صمیمی و نزدیکی که با فرزند خود برقرار می‌کنند از بروز بسیاری از مشکلات یا رفتارهای پرخطر جلوگیری کنند.»

خسروی مدرسه را محیطی مناسب برای ارائه اطلاعات علمی و صحیح به دانش آموزان عنوان کرد و گفت: «با توجه به شرایط فعلی جامعه و دسترسی دانش آموزان به انواع اطلاعات به نظر می رسد باید زمینه ارائه این آموزش ها را از دوران ابتدایی به دانش‌آموزان آغاز کرد.»

وی از آمادگی این مرکز برای آموزش مراقبان سلامت در مدارس استان خبر داد و گفت: «نحوه برخورد مراقبان سلامت با دانش آموزان در معرض خطر و یا مبتلا بسیار اهمیت دارد و امیدواریم با تعامل مثبت و سازنده با آموزش و پرورش بتوانیم در زمینه آموزش دانش آموزان، خانواده‌ها و همکاران قدم برداریم.»