کارشناس و فعال حوزه کتابخوانی آموزش و پرورش ناحیه یک شهرری:
اختیار دادن در انتخاب کتاب، عاملی مهم در راستای جذب دانش‌آموزان به کتابخوانی است
شهرری یک (پانا) - کارشناس و دبیر فعال حوزه کتابخوانی ناحیه یک شهرری، عدم جبر و دادن اختیار به دانش‌آموزان را در انتخاب کتاب، عاملی مهم برای جذب آنان به سوی کتابخوانی دانست و حضور مسئولان دغدغه‌مند حوزه کتابخوانی را در آموزش و پرورش، محقق کننده ترویج کتابخوانی در میان دانش‌آموزان برشمرد.
آزاده خصالی، فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه‌تهران و دبیر مقطع ابتدایی آموزش و پرورش ناحیه یک شهرری است که به عنوان پرورش دهنده دانش‌آموزان، سال‌هاست که در حوزه ارتقاء کتاب و کتابخوانی فعالیت داشته و توانسته با فعالیت‌های خود در سطح کشور، فرهنگ کتابخوانی را در میان دانش‌آموزان و فرهنگیان ترویج دهد.
وی در خصوص آگاهی‌بخشی و پرورش آینده‌سازان ایرانی، به پانا اظهار کرد: «با توجه به ضعفی که بعضا در کتب درسی شاهد آن هستیم و عدم بروزرسانی که در مطالب آن برای پرورش و جامعه‌پذیری دانش‌آموزان به چشم می‌خورد، نیاز است که در کنار محتوای تجویز شده آموزشی، یک‌سری محتوای غیرآموزشی را در قالب کتب داستانی، علمی، تاریخی و مهارتی وارد کتابخانههای مدارس کرده تا بتوانیم، ضعف موجود در کتب درسی را جبران کنیم؛ بنابراین ضمن جبران کاستی‌های محتوای آموزشی، اگر مورد گفته شده به شیوه درست صورت پذیرد، تاثیرات مثبتی را، از جمله افزایش قدرت تفکر در نوجوانان شاهد خواهیم بود؛ این موضوع سبب می‌شود تا دانش‌آموزان بتوانند مسیر صحیح و مورد علاقه خود را شناسایی کرده و با انگیزه‌گیری، به دنبال ارتقای ابعاد شخصی خود روند تا در آینده سبب پیشرفت جامعه ایرانی-اسلامی شوند.»
این مقام فرهنگی، مقوله جذب دانش‌آموزان را به حوزه کتابخوانی، منوط به توانایی دبیر در بهره‌گیری از شیوه‌های خلاقانه جذب کننده دانست و عنوان کرد: «ایجاد انگیزه برای کتابخوانی و جذب دانش‌آموزان به این حوزه، دارای مرز باریکی با زده کردن آنان دارد؛ فعالیت در این حوزه، امری خارج از برنامه‌های تجویزی شغل دبیری است؛ بنابراین باید به شیوه به دانش‌آموزان این اطمینان را بدهیم که اجباری در این کار نبوده و کاملا جنبه اختیاری دارد؛ اینکه بتوان دانش‌آموزان را در انتخاب مختار گذاشت، نقش بسزایی در جذب آنان به حوزه کتابخوانی دارد؛ از سوی دیگر، محتوایی که توسط دبیر یا فعال حوزه کتابخوانی برای دانش‌آموزان در نظر گرفته می‌شود نیز، حائز اهمیت بسیاری است که می‌بایست وسواس زیادی را در انتخاب محتوای صحیح به‌کار برد؛ زین روی برای اجرایی شدن این مهم، ضروری که فعال حوزه کتابخوانی یا دبیران فرهنگی، ابتدا با ناشرین موفق حوزه کودک و نوجوان آشنا شده و در کنار آن به شناسایی نیازهای دانش‌آموزان خود بپردازد تا بتواند به خوبی سو‌گیری کند.»
وی در همین راستا افزود: «عمدتا در سنین پایین، دانش‌آموزان با کتاب‌هایی که تصویرگری بهینه‌ای داشته یا دارای محتوای داستانی‌تر باشند، ارتباط بیشتری برقرار می‌کنند؛ بنابراین هرچه پایه‌ها بالاتر می‌رود، دانش‌آموزان ممکن است از تصویر فاصله گیرند؛ اما موضوعی که همچنان پابرجاست، اهمیت محتوای کتاب است؛ زین روی برای اینکه بتوانید از کتابخوانی در جهت رشد ابعاد مختلف دانش‌آموزان بهره گیرید، می‌بایست بر محتوا نظارت و توجه توامان داشته باشید؛ من به شخصه بسیار موافق کتابخوانی بوده و معتقدم که هر کلاس باید کتاب‌خانه داشته باشد، اما در صورتی که محتوای کتب عرضه شده با وسواس و نظارت دقیق انتخاب شده و محتوای نادرست در آن جایی نداشته باشد؛ گاهی برخی از محتواهای ارائه شده توسط برخی از انتشاراتی‌ها، نه تنها مفید واقع نشده بلکع سبب بروز مشکلات فکری در دانش‌آموزان می‌شود؛ لذا بایستی وسواس در انتخاب محتوا را در راس کار قرار داد تا از این معضلات جلوگیری نمود.»
خصالی، اهدای کتاب را به عنوان جایزه کتابخوانی، بهترین شیوه تشویق دانش‌آموزان به این حوزه دانست و تصریح کرد:« هنگامی که تعدادی از دانش‌آموزان یک کلاس شروع به کتابخوانی می‌کنند، دبیر می‌تواند برای تشویق و جذب هرچه بیشتر این دانش‌آموزان به ادامه کتابخوانی، از اهدای کتاب به عنوان جایزه به آنان استفاده کند؛ همچنین برای اینکه دانش‌آموزان را به مفهومی خوانی سوق دهد، می‌تواند با برگزاری مسابقه از محتوای همان کتاب‌ها، آنان را درگیر محتوای کتب کرده و مطالب را در ذهنشان تثبیت کند؛ همچنین باید توجه داشت که محتوایی که به کتابخانههای مدارس عرضه می‌شود تا چه میران مورد علاقه دانش‌آموزان است؛ کمااینکه بازدید از کتابخانههای چند مدرسه بیان‌گر این است که با وجود بسیاری کتب در قفسه‌ها، استقبال کمی از سوی دانش‌آموزان برای مطالعه آنان صورت می‌گیرد و این موضوع ریشه در عدم بروزرسانی محتواهای کتاب‌های موجود دارد که مطابق با جامعه امروزی نیست و نسل جوان نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.»
این دبیر فعال حوزه کتابخوانی، دلسوز بودن مسئولان آموزش و پرورش را نسبت به مقوله کتابخوانی و اهمیت آن در تربیت فکری دانش‌آموزان، حائز اهمیت بسیار دانست و بیان کرد:«در زمینه کتاب و کتابخوانی می‌بایست دلسوزی و دغدغهمندی از سوی مسئولان آموزشی و دبیران وجود داشته باشد؛ امروز آموزش و پرورش با برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی کتب درسی، سعی بر ارتقای دانش دبیرانش دارد؛ در حالی که تاکنون برای کتابخوانی و اهمیت آن دوره‌ای گذاشته نشده است؛ این موضوع و توام شدن آن با نبود بودجه اختصاصی برای حوزه کتابخوانی، چگونگی ترویج فرهنگ کتابخوانی میان نسل کودک و نوجوان را در آموزش و پرورش مورد سوال قرار داده و چالش را بوجود می‌آورد؛ با همه این اوصاف، این دبیران دلسوز هستند که همچنان به ترویج این مهم امیدوارند و با بودجه شخصی خود کتاب تهیه می‌کنند و سعی بر زنده نگاه داشتن فرهنگ کتابخوانی در جامعه دارند.»
وی در همین راستا، اضافه کرد: «آموزش و پرورش بایستی در زمینه ترویج کتابخوانی فعالانه‌تر عمل کرده و از نقش منفعل و تجویزی خود فاصله گیرد؛ از این رو برای اجرای این مهم، شایسته است که انتشاراتی‌های موفق را در حوزه کودک و نوجوان شناسایی کرده و با آن در جهت تامین کتب مناسب برای کتابخانههای مدارس قرارداد بندد؛ چنان‌چه که خود این انتشاراتی‌ها با کامل میل به دنبال همکاری با آموزش و پرورش در جهت پیشبرد ترویج کتابخوانی هستند و می‌توانند محتواهای مناسبی را تحویل دانش‌آموزان دهنده؛ از سوی دیگر بهره‌گیری از کمک خیرین در جهت تامین کتب، راهی بسیار مناسب است؛ برای همین می‌بایست از ظرفیت عظیم این افراد در جهت رشد تربیتی دانش‌آموزان کمک گرفت؛ لذا دغدغهمندی زمینه‌ساز پیشرفت امور است؛ بنابراین بایستی افرادی در آموزش و پرورش باشند که دارای دغدغه کتابخوانی باشند؛ تا زمانی که دغدغه‌ای وجود نداشته باشد، ترویج کتابخوانی میسر نخواهد بود.»
دبیر مقطع ابتدایی آموزش و پرورش ناحیه یک شهرری، نقش خانواده را در جذب دانش‌آموزان به کتابخوانی حائز اهمیت برشمرد:« با توجه به اینکه در بسیاری از خانواده‌ها نیز فرهنگ کتابخوانی از کودکی نهادینه نشده، می‌بایست برای رفع این معضل جلسات آموزشی برای خانواده‌ها توسط مدارس برگزار شود و این جلسات فرصت مغتنمی برای معرفی ناشران و کتاب‌های موفق حوزه کودک و نوجوان به خانواده‌هاست تا به واسطه آگاهی‌یافتن از این مهم، مدارس را در جهت ترویج کتابخوانی بین دانش‌آموزان همراهی کنند؛ زین روی می‌توانند با ارائه گزارش از وضعیت کتابخوانی فرزند خود در منزل، کمک شایانی به مدرسه در جهت تشویق و هدایت دانش‌آموزان نمایند؛ از سوی دیگر می‌توان از اولیایی که خود فعال حوزه کتابخوانی هستند در این جلسات دعوت به‌عمل آورد و از تجارب مفید آنان بهره‌مند شد.»
وی در ادامه افزود:« چگونه می‌شود توقع داشت که کودک به سوی کتابخوانی روی آورد، هنگامی که یک‌بار هم در منزل را در دست والدینش ندیده است؛ البته مشغله‌ها و دغدغه‌هایی که والدین در زندگی با آنان سربه‌گریبان هستند نقش بسزایی در این موضوع به خود اختصاص می‌دهند اما این توجیه خوبی برای مطالعه نداشتن نیست؛ بلکه والدین می‌بایست حداقل کتاب را بگیرند و در کتاب‌خانه‌هایشان در منزل بگذارند و هر وقت توانستند کتاب در دست بگیرند و صفحاتش را ورق زنند و حتی‌الامکان شبی چند خط یا صفحه مطالعه داشته باشند تا در دید بصری فرزند خود تاثیر مثبت داشته باشند؛ همچنین والدین می‌توانند در زمان استراحت از کتاب‌های مفیدی که خواندند در منزل تعریف کرده و در قصه‌گویی شب برای کودک خود، از کتاب‌های مفید حوزه کودک و نوجوان بهره گیرند؛ این عوامل به تدریج در ضمیر ناخودآگاه کودک تاثیر گذاشته و نقش بسزایی در کتابخوانی او در بزرگسالی خواهد داشت.»
این مقام مسئول، کمک‌گیری والدین از کتاب را برای حل مشکلات زندگی، امری موثر در جذب کودکان به حوزه کتابخوانی دانست و ابراز کرد: «ممکن است گه گاهی در زندگی روزمره خانواده‌ها دچار مشکلاتی شوند و چه خوب است که برای حل آن مشکل موجود، از کتاب‌های روانشناسی که امروزه بیشتر به صورت داستانی بیان می‌شود، کمک گیرند؛ این موضوع سبب می‌شود تا در ذهن کودک کمک‌گیری از کتب برای حل مشکلات امری مثمرثمر واقع شود و ناخودآگاه در آینده خود نیز برای حل مشکلات زندگی، به کتاب مراجعه کند و این موضوع زمینه‌ساز ترویج و نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی در جامعه است.»
وی بهره‌گیری از محتوای الکترونیکی را، امری ناگزیر در جامعه وابسته به تکنولوژی دانست و اذعان کرد:« امروزه پیشرفت جوامع در گرو پیشرفت تکنولوژی است و این موضوع سبب شده تا حوزه کتاب و کتابخوانی نیز، دست‌خوش تغییر فرمی شود؛ از این رو امروزه کتاب‌ها علاوه بر نسخ چاپی و حقیقتی، به صورت pdf در فضای مجازی وجود دارند که ضمن وجود معایب مختص به خود، دارای فواید بسیار، همچون سهولت در دسترسی به کتاب‌های گوناگون در کمترین زمان ممکن است؛ لذا ما می‌توانیم از این بستر برای ترویج فرهنگ کتابخوانی به‌خوبی بهره گرفته و دانش‌آموزان و افراد مختلف جامعه را، به کتابخوانی سوق دهیم؛ با همه این اوصاف، نظر و تجربه شخصی بنده استفاده از نسخ چاپی است که برای کودکان مفیدتر است و استفاده از نسخه الکترونیک را برای آنان مناسب نمی‌دانم و ترجیح می‌دهم دانش‌آموزان متوسطه از آن بهره‌مند شوند؛ لذا باید در نظر داشت که استفاده از تکنولوژی علاوه بر مزایای بسیار، مشکلات بسیار نیز به دنبال دارد.»
این بانوی فعال حوزه کتابخوانی، از تجربیات خود در زمینه کتاب و کتابخوانی این‌گونه روایت می‌کند:« چیزی که از کودکی خود به یاد دارم، استفاده از کتاب‌های خواهران و برادرانم بود؛ در خانواده کتابخوانی امری رایج بود و من نیز به واسطه حضور در این بستر و مشاهده کتاب در دستان بزرگترهایم، به این حوزه جذب شده و سعی می‌کردم کتاب‌های آنان را بخوانم و این امر را، مشتاقانه دنبال می‌کردم؛ با گذر ایام و تحصیل در رشته تحقیقات آموزشی در دانشگاه تهران و بهره‌مندی از استادان خبره، دغدغهمندی من در حوزه کتاب و کتابخوانی افزایش یافت و با بررسی چگونگی دست‌یابی به محتواهای مناسب‌تر و نتیجه‌یابی بهتر، روزگار می‌گذراندم؛ این دغدغهمندی با من همراه بود تا هنگامی که به‌عنوان دبیر مقطع ابتدایی وارد آموزش و پرورش شدم و از همان بدو ورود به دنبال ایجاد کتاب‌خانه کلاسی برای دانش‌آموزانم بودم و نتیجه این تلاش‌ها، استمرار و گسترش کتاب‌خانه کلاسی در مدرسه بود.»
وی ادامه داد:« ایده کتاب‌خانه کلاسی با همکاری خود دانش‌آموزان محقق شد؛ هنگامی که هر کدام کتاب اضافی خود را به کتاب‌خانه اهدا می‌کردند و تجمیع این کتاب‌ها، زمینه‌ساز گسترش کتاب‌خانه در مدرسه شد؛ من برای فعالیت‌های کتابخوانی آنان دفترچه‌ای را تهیه کرده بودم و در آن فعالیت‌های مربوط به کتابخوانی را ثبت می‌کردم؛ یکی دیگر از راه‌های افزایش کتاب در کتاب‌خانه کلاسی، جریمه‌هایی بود که به سبب دیر پس‌آوردن کتاب از بچه‌ها گرفته می‌شد و هنگامی که به مبلغ قابل توجهی می‌رسید، من با آن برایشان کتابی نو تهیه می‌کردم؛ این موضوع سبب شده بود تا دانش‌آموزان به عمد کتاب‌ها را دیر بیاورند و با پرداخت جریمه منتظر خریدن کتابی دیگر از سوی من باشند و این شوق و ذوق آنان به کتابخوانی با این مقوله دو چندان می‌شد؛ هنگامی که می‌خواستم به دانش‌آموزانم کتاب برای مطالعه بدهم، کتاب‌ها را به صورت نمایشگاهی روی میزها می‌چیدم و با این‌کار به آنان این اطمینان را می‌دادم که شما در انتخاب کتابتان، مختار هستید و این عدم جبر خود به تنهایی نقش بسزایی در جذب دانش‌آموزان داشت؛ همچنین نباید از ظرفیت کتاب‌های مهارتی غافل ماند و من نیز با درک این مهم، تصمیم به ایجاد قفسه‌ای مختص به کتاب‌های مهارتی در کتاب‌خانه مدرسه گرفتم که خود گامی نوین بود.»
خصالی تجربه کشوری خود را در حوزه کتابخوانی، مثمر ثمر برای دبیران و دانش‌آموزان دانست و تشریح کرد:« هنگامی که با موفقیت‌های کتاب‌خانه کلاسی و مدرسه‌ای مواجه شدم، تصمیم گرفتم تا این موضوع را در سراسر کشور دنبال کنم؛ ابتدا با فعالیت بسیار در فضای مجازی توانستم همکاران و خانواده‌های بسیاری را در سراسر نقاط کشور و حتی خارج از کشور پیدا کرده و با کمک آنان، پروژه‌ای تحت عنوان "کتاب برای دانش‌آموزان و معلمان" را آغاز کردیم که به واسطه آن، هم دبیران به دنبال ارتقای دانش کلاس‌داری و ارتباط‌گیری با دانش‌آموزانشان بودند و هم دانش‌آموزان به دنبال ارتقای دانش خود، و این موضوع با کتابخوانی محقق می‌شد؛ در ابتدا دیگران فکر می‌کردند که برای انجام این پروژه بودجه‌ای در اختیار من قرار داده شده، اما حقیقت برخلاف این تفکر بود و من با بودجه خود و کمک خانواده‌ها و همکاران توانستم کتاب‌هایی مناسب حوزه کودک و نوجوان تهیه کنم و با سفر به استان‌های مختلف آن‌ها را در اختیار همکاران قرار دهم تا دست به دست چرخیده و افراد دیگری با استفاده از این کتب، به مجموعه ما اضافه شوند؛ پس از مدتی نتیجه کار بیان‌گر این بود که مطالعه کتاب نقش بسیار زیادی در ارتباط‌گیری بهینه دبیران با دانش‌آموزان دارد و آنان خود نیز می‌توانند به‌خوبی مشوق کتابخوانی در مدارس باشند.»
وی خاطرنشان کرد:« پروژه به‌خوبی پیش می‌رفت و شاهد نتایج مفید آن بودیم که همگیری بیماری کرونا سبب کاهش فعالیت‌های همکاران شد و فرآیند پروژه، به کاهشی شدن روی آورد؛ از این رو با گذشت همگیری کرونا و بهبود اوضاع چندی است که با حمایت‌های مسئولان دلسوز اداره کل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، باز پروژه را، در سطح شهرستان‌های استان تهران به ویژه ناحیه یک شهرری دنبال می‌کنم و امید است این فرآیند زمینه‌ساز نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی در دانش‌آموزان و آینده‌سازان ایران اسلامی شود.»
دانش‌آموز خبرنگار: فاطمه بختیاری
ارسال دیدگاه