ماجرای ایده‌پرداری تا اجرای طرح «توزیع عادلانه بنزین» به روایت رضا پدیدار

مدتی است که دولت طرح بازتوزیع عادلانه بنزین را در دست بررسی دارد و قرار است که پس از نهایی شدن مرحله آزمایشی طرح در جزیره کیش و رفع ایرادات احتمالی آن، سازوکاری در کل ایران تعریف شود که تمام اقشار جامعه، چه ثروتمند و چه فقیر، به یک میزان از یارانه بنزین برخوردار شوند. تاکنون گفته شده است که در اجرای پایلوت طرح، سهم هر ایرانی دارای کارت ملی، 15 لیتر بنزین یارانه‌ای (1500 تومان برای هر لیتر) خواهد بود؛ اعتبار یارانه در کارت بانکی سرپرست خانوار دیده خواهد شد که قابل‌مصرف، تبادل و معامله است.
ایده طرح یارانه عادلانه بنزین متعلق به سال 94 است
«رضا پدیدار» عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با پانا طرح توزیع عادلانه یارانه را یک طرح ملی عنوان کرد و گفت: «داستان به اردیبهشت سال 94 برمی‌گردد، در آن زمان طرحی به نام «طرح خلاصه مدیریتی کارت شهروندی انرژی» مطرح شد و موضوع این بود که ما این انرژی که به‌ زحمت تولید می‌کنیم پس با چه قیمتی ارائه کنیم. یعنی موضوع تسهیل قیمت‌های حامل‌های انرژی بود.»
واقعی‌سازی قیمت سوخت در قشم
رضا پدیدار درباره شکل‌گیری ایده اولیه این طرح گفت: «در سال 94 در کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی این طرح از سوی «شمس اردکانی» مطرح شد و افراد زیادی آن زمان برای این طرح زحمت کشیدند. آن زمان گفتیم در یک پایلوتی مانند مناطق آزاد قیمت سوخت را واقعی‌سازی کنیم. آن زمان جزیره قشم را پیش‌بینی کردیم چون جمعیت کم داشت اما کیش بزرگ بود.»

خروجی توزیع عادلانه یارانه سوخت
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درباره مزایای اجرایی‌شدن این طرح گفت:‌«اگر این طرح به‌درستی اجرا می‌شد 10 اثر درخور داشت و این طرح اگر درست پیاده‌سازی شود طرح خوبی است زیرا مشکلات زیادی که اکنون داریم حل می‌شد. یکی از مشکلات بزرگ این طرح، افزایش شدت مصرف انرژی است. این مسئله خسارت ملی که می‌زند اقتصاد را منهدم می‌کند. اول باید اقتصاد را درست کنیم و اگر این مهم انجام شد بقیه موضوع‌های مرتبطش هم اصلاح می‌شود. یک بخش مهمی اصلاح سامانه توزیع برق است.»
وی افزود: «باید منابع مالی و سرمایه‌ای‌مان در تولید انرژی مورد تجدیدنظر قرار گیرد و در فروش و مصرف داخلی فرآورده‌های نفتی باید تجدیدنظر شود. باید قیمت واقعی را در فروش داخلی به دست بیاوریم و آن زمان جلوی شدت مصرف انرژی در کشور گرفته می‌شود زیرا افزایش پایداری که میل به مصرف فرآورده‌های سوختی را دارد جلویش گرفته می‌شود. همچنین موضوع قاچاق سوخت به کشورهای همسایه را داریم و شبکه فساد و تخریب و تولید اقتصاد ملی را داریم که باید به آن پرداخته شود.»
باید در زمینهٔ مصرف سوخت فرهنگ‌سازی کنیم
پدیدار درباره اینکه این طرح تا چه اندازه ممکن است، موجب دلالی سوخت شود، گفت:‌«هدف کلی طرح، توزیع یارانه بنزین از طریق ارائه سهمیه بنزین به افراد به‌جای خودروها است. یعنی دولت از این طریق تعادلی در جهان ایجاد کند و بعد قیمت تمام‌شده بنزین را اعلام کند یا حالا که این سهمیه به همه آحاد ملت پرداخت شد وقتی به افراد بگوییم بنزین را باید 20 هزارتومان بخرید قاعدتاً کنترل می‌کنند. یعنی باید در زمینهٔ مصرف سوخت فرهنگ‌سازی کنیم.»
قیمت واقعی سوخت جلوی قاچاق سوخت را می‌گیرد
رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌ زیست اتاق بازرگانی تهران عنوان کرد:‌ «در آن زمان تصمیم گرفتیم قیمت سوخت را بر اساس برابری با قیمت‌های فوب خلیج‌فارس یا تصویر ماهانه نرخ ارز با قیمت‌های بین‌المللی سوخت اعلام کنیم.اگر قیمت سوخت واقعی می‌شد قطعاً دیگر قاچاق سوختی انجام نمی‌شد زیرا قیمت سوخت منطقی بود و موضوع قاچاق در پایانه فرآورده‌های نفتی را از بین می‌برد.»
مکانیزم پرداخت یارانه سوخت به مردم
وی افزود‌: «همچنین مابه‌التفاوتی ایجاد می‌شد که با آن صندوق ریالی توسعه ملی ایجاد می‌کردیم و شاهد توسعه ملی درون مرزهای خودمان بودیم. مکانیزم اجرای این طرح هم به‌ واسطه کارت شهروندی انرژی بود که یک کارت اعتباری بود. صاحب این کارت می‌توانست آن را به اعضای دیگر خانواده‌اش که ماشین دارند، بدهد و امکان جابجایی سهمیه به‌صورت کارت به کارت انجام می‌شد.»
رضا پدیدار اظهار کرد: ‌«این طرح مطرح‌شده برای توزیع عادلانه یارانه‌ها همان طرح آقای شمس اردکانی به‌عنوان ایده‌پرداز این طرح بود که بعدها آقای خوانساری در نشستی حضور داشت و طرح کارت شهروندی به دولت ارائه شد و دولت هم بایگانی‌اش کرد. ما در این طرح دنبال تغییر الگوی مصرف و کاهش پایدار مصرف بودیم. مصرف بهینه سوخت‌های نفتی بسیار کلیدی بود تا بتوانیم ابزارهای دخالتی در اقتصاد را حذف کنیم.»
ایجاد سرمایه اجتماعی به نام «اعتماد» با کمک یارانه‌ها
پدیدار عنوان کرد: «در آن طرح موضوع «سرمایه اجتماعی یارانه» را مطرح کردیم، یعنی اگر یارانه را درست استفاده کنیم از آن سرمایه اجتماعی ایجاد می‌کنیم و آن سرمایه اجتماعی می‌تواند خلق ثروت کند. نکته دوم اینکه یارانه مبتنی بر گاز و برق بود. همه این یارانه‌ها اکنون در حال پرداخت است اما پنهان است و اگر آشکار شود آن‌ وقت مردم پی می‌برند که شدت مصرف انرژی چه فاجعه‌ای ایجاد می‌کند.»
پدیدار با اشاره به اهمیت اعتباربخشی کارت شهروندی، گفت: «مدل به‌گونه‌ای طراحی شده که هم اثرات اجتماعی داشته باشد و هم منجر به مصرف بهینه شود. از آنجاییکه «کارت شهروندی انرژی» به آدم‌ها قدرتی می‌دهد که هرکدام یک اعتباری دارند و آن‌هایی که مصرف نمی‌کنند بتوانند آن را منتقل کنند، هم یک مدل همکاری و خانوادگی و دوستی ایجادشده و هم اینکه خانواده‌ها به فکر مصرف بهینه هستند.»

رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌ زیست اتاق بازرگانی تهران درباره صرفه‌جویی که در طرح توزیع عادلانه یارانه بنزین رخ می‌دهد، گفت: «اگر بخواهیم به قیمت فوب خیلج فارس برای سوخت هزینه پرداخت کنیم رقمی بیش از 20 هزارتومان درمی‌آید ولی اکنون چون با یارانه است، ارزان می‌افتد. ما 27 میلیون کارت سوخت داریم که در ماه 60 لیتر سوخت دریافت می‌کنند. به میزان سه میلیون از این کارت‌ها، دولتی است و 24 میلیون هم خصوصی است. این عددها نشان می‌دهد ما در ماه 1میلیارد و 620 میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای داریم. حالا به‌جای 60 لیتر بشود، 15 لیتر که در طرح توزیع عادلانه یارانه بنزین است و به‌ جای 27 میلیون به 85 میلیون نفر پرداخت شود، می‌شود 1میلیارد و 275 میلیون لیتر بنزین که مابه‌التفاوت آن بسیار زیاد می‌شود. در این حالت هم صرفه‌جویی رخ می‌دهد و همچنین دیگر قاچاقچی سوخت نخواهیم داشت.»