چالش‌ها و راهکارهای حفظ و مدیریت مراتع استان همدان
همدان (پانا) - استان همدان با ۶۶۵ هزار هکتار عرصه مرتعی، به عنوان یکی از استان‌های مرتعی کشور شناخته می‌شود. این مراتع نه تنها به تأمین علوفه برای دامداران و عشایر کمک می‌کنند، بلکه زیستگاهی غنی برای گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری نیز به شمار می‌روند.
در فصل بهار، رشد گیاهان خوراکی و دارویی در این مراتع، توجه مردم محلی و گردشگران را به خود جلب می‌کند. اما بهره‌برداری نادرست و بدون نظارت از این منابع می‌تواند به تخریب اکوسیستم و کاهش پوشش گیاهی منجر شود. برداشت بی‌رویه از این گیاهان، تنوع زیستی را تهدید کرده و فرسایش خاک را تسریع می‌کند. برخی از این گیاهان سال‌ها زمان نیاز دارند تا دوباره رشد کنند و در صورت ادامه این روند، ممکن است در آینده شاهد کاهش شدید این گونه‌ها باشیم.
عشایر، به عنوان ساکنان سنتی این مناطق، نیازمند مراتع سالم برای تغذیه دام‌های خود هستند. در این راستا، جمعیت عشایری استان همدان به بیش از ۲۵ هزار نفر می‌رسد که به صورت سنتی و در چادرها زندگی می‌کنند. کنترل تعداد دام و تعیین فصل و میزان چرای مجاز از اهمیت بالایی برخوردار است. در فصل بهار، مردم محلی و گردشگران به جمع‌آوری گیاهانی نظیر کنگر، موسیر، تره کوهی و دیگر گیاهان دارویی می‌پردازند، اما برداشت غیرمجاز و غیراصولی این گیاهان می‌تواند به تخریب رویشگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی منجر شود.
چالش‌هایی نظیر چرای بیش از حد دام، برداشت غیرمجاز و عدم آگاهی مردم از پیامدهای تخریب مراتع وجود دارند. برای مقابله با این مسائل، ضروری است که مدیریت چرای دام بهبود یابد و برنامه‌های زمان‌بندی‌شده‌ای برای چرای دام تدوین شود. همچنین، اعمال محدودیت‌هایی در تعداد دام مجاز در هر منطقه و ارائه آموزش‌های لازم به دامداران و عشایر می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مردم محلی درباره نحوه برداشت اصولی گیاهان دارویی و ایجاد کمپین‌های اطلاع‌رسانی درباره اهمیت حفظ پوشش گیاهی نیز از دیگر اقدامات مؤثر در این راستا است. افزون بر این، افزایش بازرسی و برخورد قانونی با برداشت‌کنندگان غیرمجاز و تدوین قوانین محلی برای حفاظت از گونه‌های گیاهی در معرض خطر از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
طبق آمار، در سال‌های با بارش نرمال، حدود ۱۱۰ هزار تن علوفه در مراتع استان تولید می‌شود و به ازای هر یک میلی‌متر کاهش بارش، حدود ۸ کیلوگرم کاهش علوفه پیش‌بینی می‌شود. این کاهش علوفه می‌تواند به بحران‌های جدی در تأمین علوفه برای دامداران منجر شود.
از سوی دیگر، آگاهی‌بخشی عمومی درباره تأثیرات منفی برداشت بی‌رویه از گیاهان ضروری است تا لذت استفاده از سبزی‌های کوهی به قیمت تخریب طبیعت تمام نشود. برگزاری سمینارها و کارگاه‌های آموزشی می‌تواند به افزایش آگاهی مردم کمک کرده و آنها را نسبت به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی حساس‌تر کند.
حفاظت از مراتع استان همدان نیازمند همکاری همه ذینفعان، از جمله دامداران، عشایر، مردم محلی و نهادهای دولتی است. اجرای قوانین مناسب، آگاهی‌بخشی و بهره‌برداری اصولی می‌تواند به حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده کمک کند. همچنین، ایجاد بانک اطلاعاتی از گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه و نظارت بر وضعیت مراتع می‌تواند به مدیریت بهتر این منابع کمک کند.
ارسال دیدگاه