کدام مناطق در تهران از نظر فرونشست در جهان رکورددار است

علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه فروریزش با فرونشست متفاوت است، اظهار کرد: فرونشست و فروریزش زمین در چند مقوله باهم اختلاف دارند. اولین مورد خصوصیات حرکتی این دو پدیده است. در فرونشست زمین با یک حرکت بسیار قطعی و تدریجی سر و کار داریم به طوری که به طور متوسط در ایران روزانه بیش از نیم میلی‌متر فرونشست زمین اتفاق می‌افتد و این پدیده در تهران سالانه حدود ۲۴ سانتی‌متر است.

وی افزود: در ناحیه‌هایی که فرونشست زمین اتفاق می‌افتد ارتفاع زمین کمتر می‌شود اما این روند به صورت تدریجی رخ می‌دهد در حالی که در پدیده فروریزش این حالت ناگهانی است و در یک لحظه ابعادی از زمین به صورت ناگهانی ریزش می‌کند و گودال‌ها و حفره‌هایی که آسیب‌رسان است ایجاد می‌‌شود.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در ادامه با اشاره به اینکه دو پدیده فرونشست و فروریزش زمین از نظر شعاع تاثیر نیز متفاوت هستند، گفت: فرونشست در حد ناحیه است به این معنی که منطقه وسیعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و حوزه شمول آن بسیار وسیع‌تر است به عنوان مثال در جنوب غرب تهران اثر فرونشست در یک ناحیه به ابعاد ۶۰ کیلومتر را در بر می‌گیرد.

وی افزود: فروریزش در نقطه اتفاق می‌افتد و موضعی و محدود است به عنوان مثال قطر فروریزشی که در منطقه شهران در تهران ایجاد شد، حدود ۲۰ متر بود که در مقایسه با شعاع چند کیلومتری که برای فرونشست داریم، عدد بسیار ناچیزی است.

بیت‌اللهی با بیان اینکه دو پدیده فرونشست و فروریزش زمین از نظر نوع حادثه هم متفاوت هستند، گفت: فروریزش‌ها در مناطق شهری در حین رخداد، منجر به تلفات جانی و خسارت‌های اقتصادی سنگین و ناگهانی می‌شوند. مثل فروریزشی که در میدان قیام اتفاق افتاد و دو نفر کشته شدند یا فروریزشی که در شهران با ترکیدگی لوله گاز اتفاق افتاد. در فرونشست، سانحه ناگهانی شکل نمی‌گیرد اما از نظر اقتصادی به خاطر ابعاد وسیعی که در بر می‌گیرد آثار زیانباری دارد. در دراز مدت با از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی و سفت و متراکم شدن آبرفت‌ها، کشاورزی و محیط زیست ما به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است و خسارات زیانباری را به ارمغان دارد.

این مدرس دانشگاه درباره علل ایجاد این دو پدیده گفت: فرونشست زمین بر اثر افت سطح ایستابی و پایین رفتن سطح آب در زیر زمین ایجاد می‌شود. یعنی به دلیل استحصال بی‌رویه آب در ایران در زیر زمین بین دانه‌های آبرفت‌ها فضای خالی ایجاد می‌شود و بر اثر وزن لایه‌های فوقانی سطح زمین نشست پیدا می‌کند اما در فروریزش زمین دلایلی همچون وجود قنات‌ها، آب شستگی‌ها، حفاری‌های زیرزمینی از جمله مترو، گودبرداری‌های غیراصولی و مسدود شدن آب‌های زیرزمینی باعث می‌شود آب شستگی ایجاد شود و در زیر زمین رگه‌های آب، خاک را می‌شوید و حفره ایجاد می‌شود و این حفره بر اثر ترافیک و ... ریزش می‌کند و پدیده فروریزش ایجاد می‌شود.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: فروریزش علاوه بر عوامل انسان ساخت، عوامل طبیعی هم دارد و علاوه بر آن نبود حفاظت از قنات‌‌ها و رها کردن آنها باعث می‌شود در شهرهایی همچون تهران فروریزش‌های متعددی داشته باشیم ولی فرونشست در کل یک عامل اصلی دارد و آن افت سطح آب‌های زیرزمینی است.

بیت‌اللهی با بیان اینکه وضع تهران از لحاظ دو پدیده فرونشست و فروریزش بحرانی است، گفت: در مناطق شهری اعم از شمال، جنوب، شرق و غرب به واسطه وجود بیش از ۵۰ هزار حلقه چاه شناسایی شده و طول بیش از ۵۵۰ کیلومتر رشته قنات‌های اصلی در شهر تهران و به دلیل گودبرداری‌ها و مسدود شدن رگه‌های آبی زیرزمینی و مواردی از این قبیل، پتانسیل فروریزش زمین در تهران وجود دارد و این پتانسیل اثرات خود را با فروریزش شهران، خیابان پیامبر اعظم، میدان قیام، خیابان مولوی، سه راه خیام و....خود را نشان داده است. بنابراین این پتانسیل فروریزش به دلیل وجود قنات‌ها و نوع خاک تهران و شیب زمین و ساخت وسازها پتانسلی به شدت بالا است.

وی اضافه کرد: تهران از نظر فرونشست زمین نیز بی‌تاثیر نیست. مناطق جنوبی و جنوب غرب تهران یکی از رکورد داران فرونشست زمین در دنیا است. آخرین اندازه‌گیری‌ها در تقاطع بزرگراه آیت الله سعیدی و آزادگان نشان از فرونشست ۲۵ سانتی متری در سال دارد. این عدد در جهان عدد بالایی است.