ضرورت طراحی دوره تحصیلی شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در سومین نشست ارائه گزارش عملکرد دفاتر سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی براساس برنامه‌های ابلاغی سال ۱۴۰۰ عملکرد ۹ ماهه دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش، با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بررسی شد.

در ابتدای جلسه، حسن ملکی گفت: به نظر من، در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، هر دفتر دارای حال و هوا و تفاوت‌هایی است. در این راستا، دفتر انتشارات و فناوری حال و هوایی آمیخته به هنر دارد لذا فعالیت‌های این بخش از یک سیالیت برخوردار است. با توجه به گزارش این دفتر که در جلسه قبل مطرح شد، فعالیت‌ها برای ما امیدبخش بود که نشان دهنده تلاش صادقانه مسئولان قبلی و مدیر کنونی است البته نواقصی نیز در این بخش، وجود داشت اما پیشرفت‌هایی نیز در کار دیده شد.

وی درباره دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش، بیان کرد: دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش، صبغه مهارتی دارد لذا اگر بخواهیم یک هسته مرکزی برای فعالیت‌های این دفتر معین کنیم، مهارت‌آموزی عنوان اصلی آن به شمار می‌رود. بدیهی است که مهارت در هر یک از بخش‌های این دفتر یعنی فنی و حرفه‌ای و کاردانش دارای مفاهیم و شکل‌های ساختاری خاص است بنابراین موفقیت این دفتر زمانی حاصل می‌شود که عملاً هنرجویان به مهارت یا مهارت‌هایی دست پیدا کنند. بدیهی است که اگر این اتفاق رخ ندهد، نشان دهنده عدم موفقیت ما در برنامه‌هایمان است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: به نظر من، در بخش تألیف نظری نقشه کلان وجود دارد، زیرا برنامه درسی ملی معطوف به این بخش است اما مباحث مربوط به فنی و حرفه‌ای و کاردانش، در این سند کمرنگ‌تر است لذا می‌توان گفت که مباحث این بخش در غربت قرار دارد لذا لازم است که دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش، برای ادامه مسیر و اجرای شکل موفق کار، ابتدا نقشه کار را تعریف کند که همان طراحی دوره تحصیلی است.

ملکی افزود: متأسفانه تا امروز طراحی دوره تحصیلی در این دفتر به تأخیر افتاده البته در بخش‌های دیگر به صورت موردی پیشرفت‌هایی انجام شده اما در بخش طراحی دوره تحصیلی، نیازمند تلاش بیشتری هستیم زیرا بدون طرح و نقشه عملاً کار به سمت جلو سوق پیدا نخواهد کرد. بدیهی است که در طراحی دوره تحصیلی باید همه عناصر اصلی این دوره تعین پیدا کرده، و مورد توجه قرار گیرد بنابراین باید طرح‌های خرد در این دفتر برگرفته از طرح کلی یعنی طراحی دوره تحصیلی باشد.

وی تأکید کرد: در راستای مشخص شدن عملکرد این دفتر، لازم است که در جلسه پیش رو، به این سؤال پاسخ دهیم که دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش در برنامه‌های مصوب خود، تا چه میزان پیشرفت کرده است و در چه نقاطی دچار مشکل است؟ در ادامه ضروری است که درباره دلایل توقف کار در برخی از نقاط توضیح داده شود. در واقع ضروری است که علت‌ها به شکل شفاف مطرح شوند و مسیر به شکل مستدل و مستند مشخص شود.

عملکرد دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش نقد و بررسی شد

در ادامه جلسه، بهنام نیک نژاد مدیر طرح و برنامه سازمان به ارائه گزارشی آماری از عملکرد دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش پرداخت و بیان کرد: بدیهی است که استمرار این جلسات، باعث پیشرفت کارها و رفع بخش مشکلات بخش‌های مختلف می‌شود البته همان‌طور که مستحضر هستید، این دفتر دارای تنوع گسترده‌ای در نوع اقدامات است.

وی توضیحاتی درباره جزئیات سرفصل‌های اقدامات این دفتر پرداخت و جزئیات آماری هر بخش را برای حاضران توضیح داد.

افشار بهمنی، مدیرکل دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش به ارائه گزارش عملکرد این دفتر پرداخت و گفت: تلاش‌های متعدد و فشرده‌ای در این دفتر، توسط همکارانم، و با راهبری‌های ریاست محترم و قائم مقام سازمان، انجام شده که جای تقدیر و تشکر دارد زیرا به واسطه این حمایت‌ها، کار در مرحله بسیار خوبی قرار دارد.

وی ادامه داد: هر کدم از معاونین این دفتر دو پروژه کلان رمزینه‌ها و ترویج و اشاعه برنامه ها و ماموریت ها را دنبال کردند. در گروه‌های پژوهش نیز، مسئولانی در یک کارگروه تخصصی برای محتوا سازی سند تخصصی مشخص شد لذا کار در بخش‌های مختلف پیگیری و دنبال می‌شود.

مدیرکل دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش تصریح کرد: به نظر من، ماحصل اقدامات انجام شده در سند دوره تحصیلی قابل مشاهده است البته در ادامه نیز نظرات کارشناسان، به صورت مکتوب احصاء شد و محتوای سند، در دست بازنویسی قرار گرفت.

وی افزود: نیز کار بازنویسی سند دوره تحصیلی مورد توجه قرار گرفت. البته در این روند برخی از برنامه‌ها مانند تولید بسته‌های تحولی اندکی با تأخیر روبه‌رو شده است زیرا این امر منوط به تدوین استانداردهاست که خوشبختانه در مرحله خوبی قرار دارد و ان شاالله به زودی نهایی خواهد شد. هدف اصلی در این بسته‌های تحولی رشته‌های جدید است که به لطف خداوند مطالعات در این بخش به نتیجه رسیده است لذا امیدواریم که در فصل زمستان کار با قوت بهتری دنبال شود.

تولید ۱۲۵ عنوان محتوا در بخش رمزینه‌های سریع پاسخ دفتر فنی و حرفه‌ای

حسن عبدالله زاده، معاون دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش درباره اقدامات انجام شده در بخش رمزینه‌های سریع پاسخ، گفت: به نظر من کار انجام شده در این دفتر کاملاً جهادی بود. با توجه به برنامه‌ای که تدوین شده بود، مرحله اول کار، منوط به تولید ۲۶ عنوان بود که خوشبختانه به موقع انجام شد. در بحث تأمین محتوا نیز، ۵۰ میلیون تولید انجام شده که به زودی برای توزیع آن اقدام خواهد شد. در مرحله دوم نیز مجدداً ۱۲۵ عنوان، برای رمزینه‌های سال تحصیلی آینده مورد توجه قرار گرفت، و کار تولید آن در دست انجام قرار گرفت.

وی افزود: با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، امیدواریم که در بحث محتوای تعاملی و پویانمایی و ... طی سال جاری، ورودی جدی خواهیم داشت تا بتوانیم به تولید محتوا بپردازیم البته در این راستا فراخوانی نیز آماده شده است تا بتوانیم از حضور شرکت‌های توانمند، در این بخش، استفاده کنیم.

معاون دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش تصریح کرد: با توجه به آشنایی که به واسطه جشنواره فیلم فجر، با برخی از شرکت‌های توانمند، شکل گرفت، امیدواریم که در سال آینده بتوانیم محتواهای خوبی را تولید کنیم و به دست دانش آموزان برسانیم. طبق پیش‌بینی ما تا اوایل خردادماه، تولیدات به نظر کارشناسی و بررسی خواهند رسید تا دغدغه‌ای برای شهریور نداشته باشیم.

اقدامات بخش‌های مختلف دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش بررسی و ارزیابی شد

محسن کیا لاشکی، رئیس گروه علوم پایه نیز در بخش دیگری از جلسه به ارائه گزارشی در راستای طرح غنی‌سازی برنامه ویژه مدرسه در هنرستان‌ها پرداخت و گفت: در راستای خوشه شایستگی‌های فنی و حرفه‌ای، اقدامات متعددی انجام شده است اما در این بخش، ما یکی از شاخص‌های فنی را که چندان به آن پرداخته نشده، اما در نظام‌های بین‌المللی وجود داشت، بومی سازی کردیم.

وی در ادامه به تبیین جزئیات این طرح پرداخت و گفت: در این مطالعه تطبیقی علاوه بر مطالعه کشورها، نسبت سرانه تحصیلی به GDP، مشخص شد. در ادامه نیز، کشورهایی که شبیه‌تر به ساختار ما بودند، مورد توجه قرار گرفتند. در واقع این شاخص نشان داد، کشورهایی که تاکنون کمتر به آن‌ها پرداخته شده بود، در بخش‌هایی به ما نزدیک‌تر هستند و الگوهایی کاربردی‌تر می‌توان از این بخش‌ها برداشت کرد.

کیا لاشکی تأکید کرد: در گام نخست این طرح، وضع مطلوب یا اصطلاحات آرمان‌ها مورد توجه قرار گرفت. در بخش دوم نیز به وضع موجود نگاهی داشتیم. در بخش سوم این طرح نیز، شاخص‌هایی احصا شدند که نشان دهنده تحقق برنامه ویژه مدرسه است و تمام ۹ دامنه دانش آموزان فنی و حرفه‌ای، در آن مورد بررسی قرار گرفته است.

بیات نیز درباره طراحی دوره تحصیلی در بخش فنی و حرفه‌ای دوره، گفت: یکی از کارها، در دفتر فنی و حرفه‌ای، بررسی برنامه‌ای متناسب با وضع موجود بود تا بدون نیاز به پرسش مجدد، و بازنگری اسناد کلان، بتواند وضع موجود را سامان‌دهی کند. در این راستا نیز، کارهایی انجام شد که مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفت لذا امیدواریم که این سند اولیه بتواند، وضع اجرا را به سمت بهینه شدن، سوق دهد.

وی افزود: بحث کلان طراحی دوره در بخش فنی و حرفه‌ای، از جمله قسمت‌هایی است که در روند کار دنبال شد اما با توجه به اینکه بخش فنی و حرفه‌ای نیازمند یک اصلاح قانونی است، و هنوز هویت این شاخه کاملاً مشخص نیست، کار با موانع مختلفی روبه‌رو شد که نیازمند پیگیری است.

عابدین آریانپور رئیس گروه کشاورزی در ادامه درباره سند تربیت و یادگیری شاخه کاردانش توضیح داد و گفت: این اقدام با همکاری بخش‌های مختلف و به شکل گروهی انجام شده، و تقریباً به اتمام رسیده است البته در ادامه لازم است که بازخوردهای مدیران بالا دست و شورا مطرح شود، تا اگر نیاز به بازنویسی یا بهبود کار است، مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: متأسفانه مأموریت‌های بخش فنی و حرفه‌ای و کاردانش، در هیچ‌کدام از اسناد به شکل شفاف مشخص نشده است لذا لازم است که در یکی از مهم‌ترین اقدامات، اصلاح این بخش مورد توجه قرار گیرد.

منصوری نیز درباره حوزه کار ارزشیابی و کمیته آموزشی دفتر بیان کرد: در ابتدای کار ۱۰ رشته فنی و حرفه‌ای برای ارزشیابی در دستور کار قرار گرفت. در ادامه نیز سه عنوان پژوهشی مستقل مشخص شد که بعدها در جلسات شورای معاونین، بر ارزشیابی همه رشته‌ها، تأکید شد، و در دستور کار قرار گرفت.

او افزود: با توجه به اینکه مبحث فراخوان برای جذب پژوهشگر، بنا به دلایل مختلفی، قابلیت اجرا پیدا نکرد، برای اجرای پژوهش‌های مشخص شده، پژوهشگرانی از میان هیئت علمی دانشگاه‌ها شناسایی شدند، و پس از تأیید توسط بخش‌های مختلف، تدوین فرایند کار این افراد، در دستور کار قرار گرفت.

منصوری ادامه داد: یکی از دغدغه‌های مهم ما در راستای همکاری با پژوهشگران علاقه‌مند است بنابراین لازم است که مطالبات سازمان را از این پژوهشگران مشخص کنیم. در واقع برای افزایش مفاهمه در این بخش و توجیه و تبیین این افراد، ما کارگاه ارزشیابی برنامه‌های درسی در حوزه فنی و حرفه‌ای را طراحی و اجرا کردیم.

مجتبی انصاری پور رئیس گروه برق نیز اظهار کرد: طراحی و اعتبار بخشی برنامه‌ریزی درسی منطقه‌ای از جمله اقدامات دفتر فنی و حرفه‌ای است که تاکنون بخش‌هایی از آن انجام شده است. بخش طراحی این برنامه به شکل برون سپاری و با حضور کارشناسان خارج از سازمان در دست اجرا قرار گرفته است لذا لازم است که در بخش اعتبار بخشی اندکی حمایت بیشتری انجام شود.

وی تأکید کرد: با توجه به تنوعی که در رشته فنی و حرفه‌ای و کاردانش وجود دارد که بیش از ۴۱ رشته را شامل می‌شود، نشان می‌دهد که طراحی یک الگوی واحد، چندان کارساز نخواهد بود. بر همین راستا شاید لازم باشد که در این بخش با نگاهی واقع‌نگر وارد عمل شویم لذا در بخش اجرای این طرح، لازم است که به عناوین تأثیرگذار در روند توجه کنیم.

بشری گل بخش نیز، در ادامه جلسه به توضیح طراحی الگوی صنایع دستی پرداخت و گفت: طبق راهبردهای ریاست محترم سازمان، روند توصیفی در این سند مورد تأکید قرار گرفت. این سند دارای بخش‌های تبیین وضعیت موجود، احصاء تمام رشته‌ها و حرفه‌های موجود در ایسکو و بررسی تک تک رشته‌های شاخه کاردانش با توجه به اینکه ذیل کدام شاخه هستند، دسته بندی شدند.

وی افزود: در ادامه این روند، و درون استانداردهای هر رشته، تحلیل و بررسی انجام شد تا هم‌پوشانی‌ها و عدم مطابقت‌ها کاملاً مشخص شود لذا رشته‌هایی که امکان تجمیع داشتند، مشخص شد.

بشری گلبخش رئیس گروه هنر خاطرنشان کرد: شاخص‌های این بخش، برگرفته از استانداردهای بسته برنامه درسی کاردانش گرفته شده است. در ادامه روند نیز، بر اساس تحلیل انجام شده، الگویی واحد برای صنایع دستی ارائه شد که دارای دو حالت و رویکرد است.

پرستو آریا نژاد رئیس گروه عمران درباره سند نیاز سنجی توضیح داد و گفت: ما در روند کار سعی کردیم که سند نیازسنجی را به عنوان زیرساخت کار در نظر بگیریم لذا سعی کردیم که در راستای سند نیاز سنجی شغلی و تجزیه و تحلیل حرفه و مشاغل به بخش‌های مختلف این عرصه بپردازیم.

او افزود: در بخش امکان سنجی نیز به سه بخش آموزش، جنبه اقتصادی و زیست محیطی مشاغل پرداختیم لذا این سند با توجه به سند آمایش منطقه‌ای انجام شد. در نیازسنجی شغلی، به بازار کار مراجعه کردیم تا مشاغل مورد نیاز بازار کار را احصاء کنیم. در ادامه نیز مباحث امکان سنجی شامل مسائل اقتصادی، زیست محیطی و ... مورد توجه قرار گرفت.

رقیه متحیر پسند کارشناس مسئول مکانیک درباره سند تدوین استاندارد بسته تربیت و یادگیری فنی و حرفه‌ای، توضیح داد و گفت: این سند حاصل کار تیمی و گروهی است لذا ما سعی کردیم که کار بر اساس اسناد بالا دستی شامل برنامه درسی ملی، سند تحول و ... تدوین کنیم. بر همین مبنا نیز، در بدو امر، به مؤلفه‌های کلی پرداختیم و سعی کردیم که به سؤالاتی نظیر این مباحث که اساساً باید چه سیاست‌ها و اصولی باید رعایت شود، پرداختیم.

وی ادامه داد: در مرحله بعد، و جزئیات نیز به اجزای بسته تربیت و یادگیری پرداختیم و ساختارهای خردتر را مورد توجه قرار دادیم.

متحیر پسند تصریح کرد: در بخش دیگری از این سند نیز، سعی کردیم که اهداف و عناصر مختلف را مورد توجه قرار دهیم بنابراین استانداردهای عرصه محتوای چند رسانه‌ای در بخش‌های مختلفی چون فنی، آموزشی و ... مورد بررسی قرار گرفت.

معصومه رضوانفر معاون دفتر فنی و حرفه ای و کاردانش درباره برنامه‌های درسی ترکیبی توضیح داد و گفت: جلسات متعددی در راستای اجرای این برنامه برگزار شد تا مسیر کار را مشخص کنیم. بر همین مبنا با توجه به تنوع بالای رشته‌های فنی و حرفه‌ای، یک برنامه درسی متناسب این شاخه را با شرایط جامعه، تدوین کنیم.

وی خاطرنشان کرد: همان‌طور که مستحضر هستید، یکی از مراحل برنامه درسی اشاعه است، که نقش بسیار مهمی در بهره‌برداری جامعه هدف دارد. بر همین مبنا نیز، ما سعی کردیم که یک سلسله فعالیت را، برای این بخش طراحی کنیم تا این بخش به شکل بهتر و پررنگ‌تری دیده شود. امیدواریم تا اواخر بهمن ماه، در اغلب رشته‌ها، این برنامه برای معلمان، دانش آموزان، مدیران و ... طراحی شود.

طراحی دوره تحصیلی شاخه کاردانش و فنی حرفه‌ای ضروری است

ملکی در بخش پایانی جلسه، از اقدامات انجام شده، تشکر کرد و گفت: طراحی الگو از جمله اقدامات قابل تقدیر در این دفتر است زیرا بدون الگو حرکت کردن، در عرصه برنامه ریزی درسی، بسیار خطرناک است. بدیهی است که ما با الگوها می‌توانیم کار را پیش ببریم لذا در این راستا لازم است که طراحی دوره تحصیلی که همان الگوی مادر است، مورد توجه قرار گیرد. بدیهی است که بدون این الگو، سایر اقدامات هویت نخواهند داشت لذا لازم است که طراحی این الگو در اسرع وقت انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: این نکته که باید دوره فنی و حرفه‌ای، و نظری را با یکدیگر ببینیم، کاملاً درست است اما همان‌طور که مستحضر هستید، قوانینی در این بخش وجود دارد که باید به آن توجه کنیم. همان‌طور که می‌دانید، زیر نظام اصلی سند تحول بنیادین، برنامه درسی ملی است، و در این برنامه نیز بر ۱۱ حوزه یادگیری و بخش‌های دیگری تأکید شده است لذا فضا برای برنامه ریزی بخش تألیف نظری، فراهم شده است اما در بخش فنی و حرفه‌ای بدیهی است که حق مطلب ادا نشده، و عملاً دارای فقری فناورانه هستیم بنابراین لازم است که برای این بخش به طراحی دوره تحصیلی بر پایه مبانی برنامه درسی ملی بپردازیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تأکید کرد: بدیهی است که امکان انتظار کشیدن برای اصلاح سند تحول بنیادین، بسیار زمان‌بر است لذا لازم است که با طراحی دوره تحصیلی برای اصلاح این بخش گام برداریم. بدیهی است که توجه به واقعیت‌ها، ضروری است زیرا همین واقعیت‌ها تبدیل به ضرورت می‌شود لذا بی‌توجهی به ضرورت‌ها خسران به دنبال خواهد داشت.

ملکی الگوی برنامه ریزی منطقه‌ای را مثبت خواند و گفت: این برنامه ریزی منطقه‌ای باید منطبق بر نیازسنجی‌ها باشد اما من احساس می‌کنم که در این عرصه دچار یک خلأ نیازسنجی هستیم بنابراین طراحی یک الگو در این بخش، باید مورد توجه قرار گیرد.

وی بر لزوم توجه به برنامه ترکیبی در روند کار، تأکید کرد و افزود: باید در روند طراحی برنامه ترکیبی به این نکته توجه کنیم که این بخش شامل ترکیب دو سبک و شیوه‌های آموزشی است لذا لازم است که در روند کار بر این تعریف تأکید داشته باشیم، و از آن غافل نشویم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی از طراحی الگوی مفهومی صنایع دستی تشکر کرد و گفت: کار انجام شده، نوعی الگوی برنامه ریزی درسی است که جای تشکر و تقدیر دارد. این اقدام در راستای آماده سازی افراد برای خوشه‌ای از مشاغل است زیرا امروز امکان آماده سازی افراد برای یک شغل وجود ندارد و مشاغل امروزی در حال تغییرات خاصی هستند. در این راستا لازم است که بر روی این کار ارزشمند، تمرکز بیشتری شود زیرا آنچه که انجام شده، یک رویکرد قابل توجه در بخش فنی و حرفه‌ای است.

ملکی ادامه داد: متأسفانه امروز کاردانش تحقق یافته، شباهت‌های بسیاری با شاخه فنی و حرفه‌ای دارد بنابراین لازم است که در این باره اقدامات زیرساختی انجام دهیم البته من فکر می‌کنم که در طراحی دوره تحصیلی بتوانیم بخش‌هایی از نقص‌های مربوط به این شاخه را پوشش دهیم.

وی بیان کرد: در بخش ارزیابی ما نیازمند تربیت و آموزش ارزش یاب هستیم بنابراین لازم است که در این راستا فکر کنیم زیرا ما به این بخش نیازمند هستیم.