رضوان خرمیان: نسل جدید کودک و نوجوان برای کتاب ارزش قائل‌اند

به گزارش روابط عمومی انتشارات میچکا، «رضوان خرمیان» مترجم، نویسنده و مروج کتاب‌خوانی در نخستین روز از نشست انتشارات میچکا که در باغ کتاب تهران برگزار شد، در پاسخ به این پرسش که آیا ترجمه به تألیف ضرر می‌زند، گفت: من ترجمه و تألیف را در تضاد با هم نمی‌دانم و به نظرم اینها هم‌پوشانی هم دارند. ترجمه پلی برای شناخت فرهنگ‌های مختلف است که دروازۀ جدیدی را به روی کودک و نوجوان می‌گشاید. اگر تألیف راه درست را برود و کتاب متناسب نسل امروز نوشته شود، می‌تواند در رقابت با آثار خارجی باشد. گاهی به این علت که مترجمان سراغ بهترین آثار می‌روند و به نوعی آنها را گلچین می‌کنند، ترجمه‌ها در مقایسه با آثار تألیفی بهتر به نظر می‌رسند. در حالی که این‌ها قابل مقایسه نیستند. بارها دیده‌ایم آثار خوب تألیفی در رقابت با آثار ترجمه هستند و فروش و استقبال مناسبی دارند.
خرمیان دربارۀ ورودش به دنیای ترجمه افزود: من ترجمه را از ۱۴ سالگی شروع کردم. اولین راه، همکاری با مجلات کودک و نوجوان بود. اولین ترجمه‌های من هم در همان سنین در مجلات نوجوان چاپ شد. انگلیسی را از کودکی آموختم و در دانشگاه هم مترجمی زبان انگلیسی خواندم. بعد در دورۀ ارشد، زبان و ادبیات فارسی را گذراندم و در کانون زبان هم زبان فرانسه خواندم. بعدها هم ترویج را در حوزه کودک و نوجوان انجام دادم.
این مروج کتاب‌خوانی دربارۀ مشکلات و سختی‌های ترجمۀ کتاب کودک یادآور شد: کتاب کودک صفحات کم و جملات کوتاه دارد و عده‌ای معتقدند کار راحتی است و این کار را بدون تخصص انجام می‌دهند. این موضوع به بدنه کتاب کودک ضربه زده است. من برای کتاب «چطور شروع می‌شود» روزها و ساعت‌ها وقت گذاشتم. این کتاب مفاهیم فلسفی را به زبان کودکانه بیان می‌کند و به طور مثال برای انتخاب کلمه «شروع» یا «آغاز» از دوستان زیادی مشورت گرفتم. اگر قرار باشد کار درست انجام شود کتاب کودک زمان‌بر است و نیاز به وسواس دارد. چون با این کتاب‌ها، دایرۀ لغت کودک و سلیقه‌اش شکل می‌گیرد.
خرمیان دربارۀ تجارب کارهای ترجمه‌اش با نشر میچکا و انتخاب و ویژگی‌های این آثار گفت: من سه کار ترجمه و یک تألیفی با نشر میچکا دارم. کتاب‌های «بهترین دوست من» و «من می‌توانم» نویسنده و تصویرگر مشترک دارد و ساته تن جزو مؤلفینی است که خودش تصویرگر هم هست و من آثار او را به کتاب کودک ایران معرفی کردم. کتاب «من می‌توانم» در بولونیا، جایزه تصویرگری را بُرد که من آن موقع آن را با خودم آوردم. مفهوم کتاب «چطور شروع می‌شود» را به این دلیل دوست داشتم که هم کودک و هم بزرگسال را با هم درگیر می‌کند و در طول کتاب سؤالاتی هم پرسیده می‌شود که مثلاً اقیانوس در ساحل شروع می‌شود یا تمام می‌شود؟ هم‌زمان تصاویر جالبی هم دارد. این سه کتاب پیشنهاد من به ناشر بود چون احساس می‌کردم مشابه آنها در بازار نیست.
وی دربارۀ مفاهیم این آثار خاطرنشان کرد: موضوع کتاب «بهترین دوست من» دوستی و اَشکال آن و تحول در مسیر دوستی است. کتاب «من می‌توانم» بر خلاف اسمش، ماجرای جوجه‌ای است که نمی‌تواند و به جای درجا زدن تلاش می‌کند که بتواند. کتاب تألیفی خودم هم مفهوم جدیدی را در قالب کتاب کودک به ادبیات کودک اضافه می‌کند. اسم کتاب «مادربزرگ شگفت‌انگیز من» است که رابطۀ نوه و مادربزرگی را تعریف می‌کند که الگوی صحیحی دربارۀ پسماند صفر دارد و بچه‌ها را بدون اشاره مستقیم به این موضوع، حساس می‌کند.
پیش‌شرط ترجمه شناختن فرهنگ و زبان خودمان است
در بخش دیگری از این نشست، شهرام اقبال‌زاده به ذکر خاطره‌ای از شروع فعالیت رضوان خرمیان پرداخت و گفت: دوست و همکارم، خانم معصومه انصاریان، به من گفت یک دوست خانوادگی دارد که دخترش کتابی ترجمه کرده و کاری شده که دلش شکسته است. شماره تلفن مادر ایشان را به من داد و من هم تماس گرفتم و با مادر خانم خرمیان صحبت کردیم. انسان وقتی در ابتدای کار ناامید می‌شود، کارش سخت می‌شود. من ترجمه خانم خرمیان را خواندم، او یک ترجمۀ واو به واو کرده و اسم آن را هم وفاداری به متن گذاشته بود. من به او گفتم ترجمه را به شکل قصه بگویید و ترجمه بعدی ایشان خیلی کار خوبی شد. کسی که ترجمه خوانده نباید فکر کند حتماً متخصص شده است. تخصص اصلی بعد از کسب دانش عام است. خانم خرمیان کارش را جدی گرفت و حالا این خانم مترجم کارکشته و زبده‌ای شده است.
این نویسنده، مترجم و منتقد ادبیات با تأکید بر این موضوع که در ترجمه چند مسئله بسیار مهم است، افزود: پیش‌شرط ترجمه شناختن فرهنگ و زبان خودمان است و باید کتاب زیاد خوانده باشیم. باید در زمینۀ کودک و نوجوان تخصص داشته باشیم. خیلی از ناشران کار ترجمه کودک و نوجوان را به دانشجوی کم‌سابقۀ زبان می‌دهند که کار هم غلط می‌شود و هم سبکش در نمی‌آید. زبان کتاب کودک باید ساده و دلنشین باشد. کلمه را باید برای کودک تراش داد. برای کودک نباید زبان فاخر انتخاب کرد مگر متناسب با نیاز متن. زبان باید متناسب با جهان کودک باشد و یکی از ویژگی‌های رضوان خرمیان شناختن زبان کودک و زبان فارسی است.
نشست انتشارات میچکا از ششم تا دوازدهم آذرماه ۱۴۰۰ با اجرای جعفر توزنده‌جانی و حضور شهرام اقبال‌زاده و سایر صاحب‌نظران ادبیات کودک و نوجوان در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود. مجید عمیق، آویسا شرفی، فرمهر منجزی، ناهید معتمدی، امین حسینی، میترا نوحی، مهرزاد زمردیان، فرزانه رحمانی، مژگان سعیدیان و مصطفی رحمان‌دوست از دیگر میهمانان نشست‌های مورد اشاره به شمار می‌روند.