رئیس محیط زیست انسانی استان تهران در گفت‌وگو با پانا؛
سازو کار قانونی برای برخورد با زباله‌گردی وجود ندارد
نحوه تعبیه مخازن زباله در پایتخت به درستی انجام نشده است/ زباله‌گردی، منجر به ایجاد معضلات زیست محیطی، بهداشتی و اجتماعی می‌شود/طرح جامع مدیریت پسماند کلانشهر تهران اکنون در شورای شهر در دست بررسی است/کارایی خودروهای ملودی‌دار پسماند در مناطق جنوبی تهران بیشتر است
تهران (پانا) - رئیس اداره محیط زیست انسانی استان تهران با اعلام اینکه طرح جامع مدیریت پسماند کلانشهر تهران اکنون در شورای شهر تهران در دست بررسی قرار دارد، نسبت به نحوه تعبیه مخازن زباله در پایتخت انتقاد کرد.
فاطمه اکبرپور در گفت‌وگو با پانا با اشاره به روش‌های مختلف تفکیک پسماند در شهر تهران اظهار کرد: «تفکیک از مبدا پسماندها در شهر تهران به روش‌های مختلفی از جمله غرفه‌های بازیافت، خودروهای ملودی‌دار و اپلیکیشن‌ها انجام می‌شود. پراکنش و جانمایی غرفه‌های بازیافت و ساعت کار این غرفه‌ها که عمدتا ساعت اداری است، مناسب نیست و این مسائل یکی از عوامل نبود استقبال گسترده شهروندان از این ظرفیت‌ها شده است.»
رئیس محیط زیست انسانی استان تهران ادامه داد: «چند صد دستگاه وانت ملودی‌دار نیز در زمینه تفکیک پسماندها، فعالیت دارند که برخی از این خودروها صرفاً در بخش جمع‌آوری پسماندهای خشک از مخازن و برخی دیگر، علاوه بر جمع‌آوری پسماندهای خشک، در جمع‌آوری پسماند از مبدأ نیز فعال هستند. ساعت فعالیت، منطقه و نواحی فعالیت آنها نیز محدود است و در بسیاری از مناطق، نواحی و محلات، خودروهای ملودی‌دار عملاً فعالیتی نداشته و بین شهروندان شناخته شده نیست.»
کارایی خودروهای ملودی‌دار پسماند در مناطق جنوبی تهران بیشتر است
اکبرپور با بیان اینکه کارایی خودروهای ملودی‌دار پسماند در مناطق جنوبی تهران بیشتر است، گفت: «در این مناطق به دلیل قدرت اقتصادی پایین‌تر، فروش پسماند به غرفه‌ها یا خودروهای ملودی به عنوان یک منبع درآمد، مورد توجه است. با توجه به فعالیت خودروهای ملودی‌دار، میزان پسماندهای خشک با ارزش، در مناطق پایین، کمتر بوده و در نتیجه خودروهای ملودی، زمان بیشتری را صرف جمع‌آوری پسماند تفکیک شده از منازل و مبدأ می‌کنند. برعکس در مناطق شمالی شهر، به دلیل نبود نیاز مالی به فروش پسماند، میزان تفکیک کمتر و میزان تولید پسماند خشک نیز بیشتر است. بنابراین میزان پسماند خشک با ارزش ورودی به مخازن بیشتر است و خودروهای ملودی‌دار نیز به جای اینکه در تفکیک از مبدا اصولی مشارکت کنند، بر تفکیک از مخازن متمرکز می‌شوند.»
وی نبود نیاز به تفکیک از مبدأ اصولی برای کسب درآمد را یکی از مشکلات خودروهای ملودی‌دار عنوان کرد و گفت: «برای این خودروها، تفکیک از مخازن، ساده‌تر، ارزان‌تر و مستلزم صرف زمان کمتری است و در نتیجه، ترجیح پیمانکاران پسماند خشک به سمت تفکیک از مخازن است و این تضاد منافع، یکی از عوامل اصلی توسعه نیافتن تفکیک از مبدأ در تهران و در واقع یکی از عوامل بازدارنده آن است.»
رئیس محیط زیست انسانی استان تهران ادامه داد: «موضوع مهم دیگر که بر تفکیک از مخازن توسط پیمانکاران خودروهای ملودی‌دار سایه انداخته است، مدت زمان قرارداد آنها با شهرداری‌ها است. از آنجا که مشارکت عمومی و داوطلبانه شهروندان برای تفکیک از مبدا، زمان‌بر است و پیمانکاران از حضور خود در منطقه مطمئن نیستند، انگیزه‌ای برای آموزش و جلب مشارکت مردم ندارند و کوتاه‌ترین مسیر ممکن را برای کسب درآمد، انتخاب می‌کنند. گزینه بعدی استفاده از چند نوع اپلیکشن در چند منطقه شهرداری تهران برای دریافت پسماندهای خشک باارزش است که به دلیل تعارضات موجود بین پیمانکاران بخش خصوصی در این حوزه و شهرداری‌ها و فقدان یک اپلیکشن واحد، چندان توفیقی در مناطق در امر تفکیک از مبدأ پسماندها نداشته است.»
اکبرپور در ادامه با بیان اینکه تفکیک پسماندها از مخازن، اصلی‌ترین شکل تفکیک قبل از جمع‌آوری در شهر تهران است که توسط فعالان رسمی و غیررسمی انجام می‌شود، گفت: «فعالان رسمی، پیمانکاران طرف قرارداد شهرداری هستند و فعالان غیررسمی نیز زباله‌گردهایی هستند که کتفی نامیده می‌شوند و به چند روش در تفکیک پسماندها، فعالیت می‌کنند. برخی از این افراد طرف قرارداد پیمانکار هستند و وظیفه دارند پسماندهای جمع‌آوری شده را به پیمانکار مربوطه بفروشند، برخی از این افراد محله یا بخشی از آن را در طول شب از پیمانکار اجاره کرده و پسماندهای خود را یا به پیمانکار یا به غیر می‌فروشند و برخی دیگر نیز به صورت مجزا و در خارج از حوزه نظارت پیمانکار عمل کرده و پیمانکار توان مقابله با فعالیت آنها را ندارد.»
تشریح دلایل افزایش زباله‌گردی
این مقام مسئول در محیط زیست استان تهران گفت: «صرف نظر از اینکه تفکیک از مخازن با کدام ساز و کار صورت می‌گیرد، پدیده موسوم به زباله‌گردی، منجر به ایجاد معضلات زیست محیطی، بهداشتی و اجتماعی می‌شود و عوامل مختلفی نیز وجود دارد که به توسعه این پدیده دامن می‌زند. افزایش قیمت پسماند در سال‌های اخیر که منجر به افزایش قیمت مواد اولیه و قیمت مواد بازیافتی شده است، یکی از آن عوامل محسوب می‌شود. شرایط و وضعیت اقتصادی نامناسب و رکود در بخش مسکن، منجر به انتقال کارگران از بازار مسکن به زباله‌گردی شده است. کاهش درآمدهای شهرداری به دلیل رکود بازار مسکن، باعث شده است مدیران اجرایی پسماند به دنبال درآمدهای پایدار نظیر پسماند باشند و تا جایی که می‌توانند پسماند را به پول تبدیل کنند و در یک موازنه بین مسائل اقتصادی و اجتماعی، به دنبال درآمد ناشی از پسماند هستند که عمدتاً از طریق تفکیک از مخازن قابل حصول است.»
فقدان سازوکار قانونی برخورد با زباله‌گردی
وی گفت: «از عوامل دیگر می‌توان به دسترسی آسان به مخازن ذخیره پسماند در هرساعت از شبانه‌روز و فقدان سازوکار قانونی برخورد با زباله‌گردی، اشاره کرد. متاسفانه پدیده زباله‌گردی، منجر به ایجاد و تقویت یک ساختار غیررسمی قدرتمند و منسجم که دارای منافع مشترک با بخش رسمی (پیمانکاران و شهرداری)، شده است و این موضوع نیز از دیگر اثرات اجتماعی این پدیده محسوب می‌شود.»
اکبرپور اضافه کرد: «وجود متولیان متفاوت برای جمع‌آوری پسماندهای خشک و پسماند مخلوط است که در صورت یکسان بودن پیمانکار جمع‌آوری پسماند خشک و مخلوط و وجود یک ایستگاه تفکیک میانی، انگیزه‌ای برای تفکیک پسماندهای خشک از مخازن وجود نخواهد داشت و این پسماندها به ایستگاه میانی منتقل شده و درآنجا تفکیک می‌شوند. هرچند پسماندی که از مخازن برداشت می‌شود به دلیل اختلاط کمتر، ارزش اقتصادی بالاتری دارد و اختلاط پسماند خشک و مخلوط، باعث می‌شود بخشی از پسماندها که در مخازن قابلت تفکیک را دارند تا رسیدن به ایستگاه میانی آلوده شده و قابلیت بازیافت خود را از دست بدهند.»
رئیس محیط زیست انسانی استان تهران با اشاره به معایب مخازن پسماند در تهران گفت: «این شیوه جمع‌آوری هرچند دارای مزایایی همچون کاهش زمان و هزینه جمع‌آوری است اما به دلیل قرار دادن پسماند در معرض زباله‌گردها به مدت طولانی، افزایش فرکانس جمع‌آوری پسماند، نشت شیرابه از مخازن، ایجاد بوی نامطبوع و آلودگی بصری، افزایش میزان شیرابه در زمان نزولات جوی، کیفیت نامناسب مخازن و فرسوده شدن آنها درکوتاه مدت، فرکانس پایین شست و شوی مخازن و فراهم کردن بستر برای زباله‌گردی و ایجاد تبعات ناشی از آن، دارای معایب عمده‌ای است.»
وی افزود: «سوء مدیریت در مرحله ذخیره‌سازی و جمع‌آوری پسماند، باعث آلودگی‌های محیط زیستی شامل آلودگی هوا، صوت، خاک، آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی می‌شود. ضمناً شیرابه حاصل از مخازن که عمدتا روی جوی‌های آب تعبیه شده‌اند از طریق روان‌آب‌های سطحی به جنوب شهر منتقل شده و در برخی از موارد به عنوان آب‌های نامتعارف توسط کشاورزان برای آبیاری اراضی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به این ترتیب آلودگی وارد زنجیره مصرف انسانی و حیوانی می‌شود.»
استفاده از مخازن پسماند به یک تهدید اجتماعی تبدیل شده است
رئیس اداره محیط زیست انسانی استان تهران با بیان اینکه استفاده از مخازن ذخیره در معابر، به دلیل بروز مشکلات اقتصادی و بالا رفتن ارزش پسماندهای خشک، به یک تهدید اجتماعی تبدیل شده است، گفت: «برای حل مشکل باید راهکارهای کوتاه مدت و میان مدت در برنامه ریزی‌ها، پیش‌بینی کرد. این شیوه ذخیره‌سازی باید در میان مدت با هوشمندسازی ناوگان جمع‌آوری پسماند و با بهره‌گیری از فناوری‌ها و تجهیزات نوین، جایگزین شده و در کوتاه مدت نیز برای کاستن معایب شیوه ذخیره‌سازی موجود، برنامه ریزی‌های لازم، ضرورت دارد.»
محیط زیست ناظر بر اقدامات شهرداری در حوزه پسماند است
وی تاکید کرد: «مدیران اجرایی پسماندها باید برای تغییر دیدگاه انتفاعی، جمع‌آوری پسماند خشک اقدام و قراردادهای پیمانکاران را به صورتی تنظیم کنند که صرفاً مبتنی بر تفکیک از مبدأ (از درب منازل) باشد. ساماندهی فعالان رسمی و غیر رسمی نیز در دستور کار قرار گرفته و در طرح ساماندهی، حذف هیچ یک از فعالان ملاک عمل نباشد. طبق قانون مدیریت پسماندها، مدیریت اجرایی پسماندهای عادی در محدوده و حریم شهر تهران برعهده شهرداری بوده و اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران نیز در جایگاه ناظر، اجرای صحیح قانون، مدیریت و دفع اصولی پسماندها و کنترل آلودگی‌های زیست محیطی را به انحاء مختلف از شهرداری تهران مطالبه کرده و این مطالبه‌گری تا زمان رفع مشکلات، کماکان ادامه دارد.»
به گفته وی، طرح جامع مدیریت پسماند کلانشهر تهران اکنون در شورای شهر تهران در دست بررسی قرار دارد که انتظار می‌رود برنامه‌های عملیاتی مورد نیاز برای جمع‌آوری هوشمند پسماند و افزایش تفکیک از مبدأ، در طرح فوق پیش‌بینی و با حمایت و پشتیبانی مدیریت شهری اجرا شود.
فرشته مرادی
ارسال دیدگاه