«حبیب ایل‌بیگی»: کاری کنیم زنجیره تولید فیلمنامه درست شکل بگیرد
تهران (پانا) - قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی می گوید زنجیره تولید فیلمنامه باید درست شکل بگیرد. تهیه کننده اگر تصمیم بگیرد یک قصه را کار کند، می‌توان امیدوار بود که آن قصه تبدیل به فیلم شود، ولی تصمیم از سوی فیلمنامهنویس غالبا منجر به ساخت فیلم نخواهد شد.
به گزارش روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، «حبیب ایل‌بیگی» قائم مقام بنیاد سینمایی فارابی پنجشنبه هشتم خرداد با حضور در برنامه زنده شهرفرنگ شبکه خبر با موضوع «فیلمنامه‌نویسی، فراز یا فرود؟» به پرسش‌هایی درباره چشم‌انداز سه طرح جدید حمایت از فیلمنامه‌نویسان سینمای ایران که بنیاد سینمایی فارابی اجرای آن را برعهده دارد، پاسخ گفت.
در این برنامه «حمیدرضا مدقق» با اشاره به این که در همه این سال‌ها یکی از مشکلات سینمای ایران، فیلمنامه قلمداد شده است، از «ایل‌بیگی» درباره مساله تبدیل نشدن اقتباس سینمایی از آثار ادبی به یک جریان مستمر پرسید و این که آیا تضمینی وجود دارد که این طرح روی کاغذ باقی نماند؟
ویژگی طرح حمایت از فیلمنامه‌های اقتباسی
سرپرست معاونت فرهنگی پژوهشی بنیاد سینمایی فارابی در ابتدای سخنان خود گفت: تفاوت این طرح با طرح‌هایی که در گذشته در زمینه اقتباس ارائه شده، در این است که ما فراخوان این بخش را برای حضور تهیه‌کنندگان سینما نوشته‌ایم. یعنی کسانی که تصمیم می‌گیرند یک فیلم را تولید کنند. در واقع تهیه‌کنندگان پیش از این که ارزیابی‌های لازم را انجام نداده باشند، وارد این میدان نخواهند شد. شاید در گذشته ما آثار را از فیلمنامه‌نویسان یا کتاب‌ها را از ناشرین خریداری می‌کردیم و در اختیار فیلمنامه‌نویسان یا فیلمسازان قرار می‌دادیم، ولی ویژگی طرح حاضر این است که تهیه کننده‌ای که ارزیابی‌هایش را انجام داده، برای تولید یک اثر سینمایی از روی کتابی که انتخاب کرده اعلام آمادگی می‌کند و این برای این که ما بتوانیم به محصول برسیم، ضمانت اجرایی بیشتری دارد.
او در پاسخ به این که تاکنون چه تعداد درخواست به فراخوان تولید فیلم اقتباسی ارائه شده گفت: تاکنون پنج درخواست ثبت شده و در آن کتاب و فیلمسازی که می‌خواهند بر اساس کتاب فیلم بسازد، معرفی شده است. ما تا پایان خرداد برای افراد دیگری که در این فراخوان شرکت می‌کنند، منتظر می‌مانیم. در ادامه کار ارزیابی و بررسی را آغاز خواهیم کرد و در اولین روزهای تیر، کار بررسی را جمع بندی می‌کنیم و به شرط آن که تعداد آثار بیشتر و دست ما هم برای انتخاب آثار مناسب‌تر و با جذابیت و قابلیت‌های بیشتر باز باشد، ده اثر برگزیده را معرفی و به سمت بقیه مراحل تولید حرکت خواهیم کرد.
ایل بیگی گفت: فرآیند این بخش اینگونه است که کتاب و فیلمسازی که آن را کارگردانی می‌کند، از سوی تهیه کننده به ما معرفی می‌شود و ما بعد از ارزیابی کتاب - از این بابت که آیا این کتاب از نظر ما مناسب است و با اولویت‌هایی که اعلام کرده‌ایم، همخوانی دارد یا نه - درباره آن تصمیم می‌گیریم. البته در طرح به ویژگی‌های دیگری هم که در ارزیابی اثرگذار است (مثل کسب جوایز جشنواره‌های معتبر داخلی) اشاره شده است. پس از بررسی ما اعلام می‌کنیم که می‌توانیم روی این کتاب سرمایه‌گذاری کنیم. در ادامه بنیاد سینمایی فارابی کتاب را از ناشر خریداری می‌کند، حقوق سینمایی را در اختیار تهیه‌کننده قرار می‌دهد و سپس مبلغی را به‌عنوان حمایت و کمک هزینه برای «نگارش فیلمنامه» ( از این بابت که تهیه‌کننده بتواند با یک فیلمنامهنویس مناسب قرارداد ببندد تا نگارش فیلمنامه را انجام شود) در ا ختیارش قرار می‌گیرد. سپس، بعد از پایان نگارش فیلمنامه، زمانی که فیلم توانست پروانه ساخت سینمایی دریافت بکند، فیلمنامه و تیمی را که تهیه‌کننده برای ساخت اثر معرفی می‌کند، ارزیابی می‌کنیم و در صورت تأیید ما می‌توانیم تا سقف ده میلیارد ریال در آن فیلم مشارکت و سرمایه‌گذاری کنیم.
ایل‌بیگی در ادامه درباره این که اگر فیلم نهایی، کیفیت مطلوبی نداشته باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ گفت: در بسیاری از حوزه‌ها در سینما، همین میزان ریسک را می‌کنند. ما ناگزیریم برای بسترسازی و برای این که این فضا بتواند ایجاد شود برای اقتباس سینمایی از آثار ادبی و رمان‌ها این کار را بکنیم. ما باید این زمینه را فراهم کنیم تا هم نویسندگان و ناشران را به سمت همکاری مشترک با اهل سینما سوق دهیم، هم باعث کمک سینما به ارتقای ارتباط مخاطب با ادبیات شویم و هم برای تهیه کنندگان سینما این امکان را به وجود بیاوریم که فیلمی موفق در ارتباط با مخاطب بسازند. در واقع یک اثر ادبی که قبلا خوانده شده و توانسته اقبال عمومی را در زمان نشر خود به دست بیاورد، این ویژگی را دارد و موفقیت کتاب می‌تواند تضمینی باشد برای این که در سینما هم اتفاق خوبی برای فیلم بیفتد.
طرحی برای حمایت از آثار ادبی ایرانی
بر اساس این خبر، «علی اکبر قاضی‌نظام» فیلمنامهنویس روی خط برنامه شهرفرنگ، در صحبت‌هایش بحثی را پیرامون اقتباس از آثار ادبی خارجی عنوان کرد. او سپس با اشاره به این که وقتی «مهمان مامان» هوشنگ مرادی کرمانی را خوانده، تصور نمی‌کرد که بتوان از آن فیلم خوبی را ساخت، گفت: باید به این واقعیت هم توجه کرد که یک نویسنده فیلمنامه یا یک کارگردان می‌تواند طرح جامع و خوبی از یک کتاب دربیاورد و بخشی از موفقیت هم به خلاقیت و توان او بستگی دارد. او سپس به این نکته اشاره کرد که باید در این راه از استعدادهای جوان و نوجو در فیلمنامه‌نویسان استفاده کرد و حتی می‌توان بر اساس یک کتاب، طرح‌های اقتباسی مختلفی را توسط همین جوان‌ها استخراج کرد و بهترین‌اش را به فیلم برگرداند.
ایل‌بیگی در این بخش با اشاره به بخش اول صحبت‌های قاضی‌نظام گفت: این طرح برای حمایت از آثار ادبی ایرانی است. حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به هم کمک بکنند و سازمان سینمایی می‌تواند اینگونه از ادبیات پس از انقلاب و نویسندگان ایرانی حمایت کند. بهتر می‌دانید شاید یک کتاب اگر در حوزه ادبیات باقی بماند، تعداد خوانندگان و تیراژش زیاد نباشد ولی همان قصه اگر تبدیل به فیلم شود به فروش کتاب در حوزه نشر هم کمک کند. ما برای امسال در نظر گرفتیم آثار اقتباسی از کتاب‌های ایرانی بعد از انقلاب را مورد حمایت قرار دهیم. شاید بسیاری از ناشران و نویسندگان ایرانی هم این مطالبه را از ما داشته باشند و انتقاد کنند که چرا در شروع این طرح حمایتی، سراغ کتاب‌های خارجی رفته‌اید... این امید را داریم که استقبال از این طرح به‌گونه‌ای باشد که در سال‌های بعد، برای اقتباس از آثار خارجی هم فراخوان بدهیم.
زنجیره تولید فیلمنامه باید درست شکل بگیرد
او در ادامه گفت: کارشناسانی مانند آقای قاضی‌نظام که سال‌ها در این زمینه فعالیت کرده‌اند شاهد بوده‌اند که روش‌های قبلی به آن صورت که باید جواب نداده است. در واقع ما اگر بخواهیم اثر را از فیلمنامهنویس بخریم یا طرف حساب ما فیلمنامهنویس باشد، باز به مشکل دیگری برخورد می‌کنیم و آن این که آیا کسی حاضر هست این فیلمنامه را تبدیل به فیلم بکند؟ بسیاری از جشنواره‌های فیلمنامه‌نویسی ما هم همین مشکل را داشته است. در بخش فیلمنامه‌نویسی جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان هم اتفاقا با آقای قاضی‌نظام چندین جلسه درباره همین مبحث صحبت کرده بودیم؛ این که چرا آثاری که آنجا برگزیده می‌شود به تولید نمی‌رسد؟ به نظرم این زنجیره باید درست شکل بگیرد. تهیه کننده اگر تصمیم بگیرد یک قصه را کار کند، می‌توان امیدوار بود که آن قصه تبدیل به فیلم شود، ولی تصمیم از سوی فیلمنامهنویس غالبا منجر به ساخت فیلم نخواهد شد.
اعتماد وجود نداشته باشد، هیچ کاری نمی‌شود کرد
در این بخش قاضی نظام به مباحثی چون لزوم ایجاد اعتماد دوطرفه برای نتیجه دادن فراخوان فیلمنامه‌نویسی در بخش اقتباس صحبت کرد و ایل‌بیگی در توضیحی بر این نگاه گفت: اعتمادسازی اتفاق درستی است و اگر اعتماد وجود نداشه باشد، هیچ کاری نمی‌توان کرد.
او ادامه داد: بنیاد سینمایی فارابی بر اساس روال عادی خود جلو می‌رود و اینگونه نیست که سه طرح اخیر باعث شود که مثلا اگر فیلمنامه‌نویسی کاری ارائه دهد، ما آن را نپذیریم یا اگر کارگردانی دنبال طرحی و فیلمنامه‌ای باشد، ردش کنیم! به این نکته توجه کنید که این سه طرح، طرح‌های ویژه حمایتی است که سازمان سینمایی برای حمایت بیشتر و حرفه‌ای‌تر شدن و تخصصی‌تر شدن بخش فیلمنامه‌نویسی در سینمای ایران در نظر گرفته و بنیاد سینمایی فارابی مجری آن است.
ایل‌بیگی گفت: بسیاری از اعضای صنف اذعان دارند که سال‌هاست سینماگران سراغ فیلمنامه‌نویسان نمی‌روند و خود نسبت به نگارش و کارگردانی آثارشان اقدام می‌کنند. ما می‌خواهیم با اجرای این سه طرح، به همه اهالی سینما تأکید کنیم که حتما از آثار فیلمنامه‌نویسان حرفه‌ای استفاده کنند. این که حتما کنار خودشان، یک فیلمنامهنویس باشد. این که در تیتراژ می‌بنیم نویسنده و کارگردان و تهیه کننده و ... یک نفر است، این دور از تعاریف حرفه‌ای صنعت سینماست. در سینمای دنیا هم آنهایی که اعتقادی به این موضوع نداشتند، وقتی مثلا رفتند در هالیوود کار کردند، این قاعده و سیستم استودیویی را پذیرفتند. این که باید یک فیلم فیلمنامهنویس، دیالوگ‌نویس، طراح شخصیت و... داشته باشد.
باید به روش‌های متنوع نگارش فیلمنامه رسید
در ادامه برنامه شهرفرنگ شبکه خبر، حمیدرضا مدقق در باب تنوع ژانر در سینما صحبت کرد و این مبحث با توضیحات قاضی‌نظام درباره کم‌داشت‌های سینمای ایران در ژانرهای مختلف سینمایی همراه شد. این فیلمنامهنویس در ادامه درباره فیلمنامه‌نویسی گروهی و طرحی که شورای مرکزی کانون فیلمنامه‌نویسان برای توجه به این شیوه به فارابی ارائه داده، صحبت کرد.
قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی در این بخش گفت: در زمینه پیش نویس تفاهم نامه یا طرح همکاری مشترک بین بنیاد سینمایی فارابی و صنف فیلمنامه‌نویسان هفته گذشته جلسه‌ای را با شورای مرکزی صنف داشتیم و ما همواره در تعامل با صنوف و اهالی سینما هستیم. طرح ژانر و اقتباس و حمایت از صنف بر اساس فراخوان اعلام شده به قوت خود باقی است و این با بررسی ایده‌ها و طرح‌های جدید منافاتی ندارد. باید به روش‌های متنوع نگارش فیلمنامه رسید و از ایده‌ها و روش‌های جدیدی که در دنیا تجربه‌های موفقی را پشت سر گذاشته، استفاده کرد. ما اتفاقا در حوزه کودک و نوجوان طی دو سه سال گذشته بخش «نگارش فیلمنامه با حضور گروه نگارش خلاق» را در بنیاد سینمایی فارابی راه‌اندازی کردیم. این روش آزمایش شده و فیلمنامه‌های خوبی هم از آن به دست آمده است. این طرح برای این که گروه‌های سه نفره کارگاهی شکل بگیرد و فیلمنامه‌نویسان به شکل کارگاهی کار کنند و به فیلمنامه برسند، حتما عملیاتی خواهد شد. حتی ما در جلسه‌ای با یکی از مراکزی که قرار است با آنجا تولید فیلم مشترک داشته باشیم، راجع به این موضوع و این که اولین گروه سه نفره بتواند برای آن موضوع تشکیل شود، صحبت کردیم و این دغدغه را داریم. این را عرض کردم که این طرح‌ها مکمل‌هایی دارد که شاید نیاز نبوده به آن شکل گفته شود، ولی فکر می‌کنم که با تکمیل‌کردن این طرح و پیشنهادهایی که به دستمان خواهد رسید، این طرح‌ها قابل تغییر و بازنگری است. من هم معتقدم اگر ما به سمت فیلمنامه‌نویسی گروهی برویم، اتفاق‌های خوبی در این زمینه می‌افتد. ما پیش از این تجربه‌ای هم با دوستان در بخش خصوصی در برگزاری یک رویداد استارتاپی برای خلق ایده‌های مناسب و ایده‌پردازی داشتیم... از سویی آموزش‌های تکمیلی برای فیلمنامه‌نویسان با حضور استادان خارجی و استادان برتر کشور خودمان خالی است. ما با انجمن فیلمنامه‌نویسان توافق کردیم که این پاتوق در بنیاد سینمایی فارابی به عنوان جایی که خانه خود فیلمنامه‌نویسان است، شکل بگیرد. پیش‌نویس توافق همکاری با آنها انجام شده و فکر می‌کنم که انشالله در روزهای آینده و با رفع کرونا و تغییر شرایط، دوستان بتوانند در سالن بنیاد سینمایی فارابی حاضر شوند و این اتفاق‌ها می‌تواند به شکل مشارکتی بیفتد.
برای دیگران راه بسته نیست
ایل بیگی همچنین در این بخش درباره این که طرح حمایت از فیلمنامه‌نویسان فقط درباره اعضای صنف نوشته شده، گفت: اگر بخواهیم برای حمایت از صنوف رسمی سینمای کشور ذیل خانه سینما با جایی گفتگو کنیم که تعداد زیادی از حرفه‌ای‌ها در آنجا فعال هستند، باید سراغ خود صنوف سینمایی برویم. یکی از سیاست‌های سازمان سینمایی هم حمایت از صنوف سینمایی است و فکر می‌کنم که این کار درستی بوده است. با این وصف همان طور که اشاره کردم، برای دیگران راه بسته نیست. در طول سال ما در شوراهای بخش فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی، با بیش از چندصد فیلمنامه -که خیلی از آنها شاید توسط فیلمنامه‌نویسان گمنام نوشته شده باشد- رو به رو می‌شویم. ما آثار جوان‌ها را مطالعه می‌کنیم و مورد بررسی قرار می‌دهیم و محدودیتی برای مطالعه کار آنها نیست، از آن سو به نظرم اگر کسی توانایی فیلمنامه‌نویسی حرفه‌ای و شرایطش را دارد، باید او را تشویق کرد.
مدقق در بخش دیگری از شهرفرنگ به برخی نقطه نظرات منتقدان این سه طرح (مانند زیر سئوال رفتن استقلال و سفارشی‌نویس شدن فیلمنامه‌نویسی) اشاره کرد و در پاسخ، قاضی نظام گفت: این که استقلال زیر سئوال می‌رود یا شیوه کوپنی است، یک نگاه چیپ است. به این مساله باید بازتر نگاه کرد. اما این که سفارشی نویسی را انگ بدانیم هم درست نیست. چه اشکالی دارد فیلمنامهنویس سفارش هم بگیرد؟ البته نظر من این است که اگر به چیزی که سفارش می‌گیرد، اعتقاد داشته باشد، می‌تواند فیلمنامه آن کار سفارشی را بنویسد.
ایل‌بیگی هم در این بخش گفت: ما رویکردها و اولویت‌ها را می‌گوییم، نمی‌آییم دقیقا بگوییم که فیلمنامهنویس راجع به این موضوع چنین چیزی را بنویسد. همان‌هایی که خیلی مواقع تا چنین طرح‌هایی پیش می‌آید، بحث استقلال و آزادگی فیلمنامهنویس و فیلمساز را به میان می‌کشند می‌دانند که بسیاری از فیلم‌های موفق ترین سینمای دنیا هم با سفارش ساخته می‌شود و نمی‌دانم چرا آنها این را برای کشور خودمان بد می‌دانند و برای دیگران ارزش و موفقیت؟ اگر راجع به دستاوردهای کشورمان که کم‌تر به آن پرداخته‌ایم، فیلمنامه‌ای نوشته شود، این سفارشی کار کردن است؟ نادیده گرفتن خیلی از چیزها مردم را ناامید می‌کند و ما موظفیم از این پوسته‌ای که دور خودمان تنیده‌ایم و دائم مسائل شخصی پیرامون خودمان را تگاه می‌کنیم، بیرون بیاییم و در تعامل با مراکز و نهادها و جاهای دیگر، با نگاه آنها آشنا شویم و سوژه فیلم پیدا کنیم. بسیاری از موفق‌ترین فیلم‌های دنیا اینگونه ساخته می‌شود و طرح های مهم و کارهای موفقی هستند اما کسی که اعتقاد ندارد، نمی‌آید آنها را بسازد.
او در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار داشت: یکی از نکته‌های مهم در طرح حمایت از صنف فیلمنامه‌نویسان این است که در هنگام ثبت نام، ما به ارائه دهنده طرح به اعضا سه میلیون تومان می‌دهیم و در واقع ما پول طرح ۵ صفحه‌ای را می‌دهیم و جای این که فیلمنامهنویس را ماه‌ها درگیر کنیم تا فیلمنامه را بنویسد، وقت بگذارد و کار را ارائه دهد و بعد ببینم ایده اولیه مناسب نبوده، کار او با همان طرح ۵ صفحه‌ای مشخص خواهد شد. آن طرح خریداری می‌شود و در اصل مبلغ در اول کار به هر فیلمنامهنویس بایت ارائه طرح تعلق می‌گیرد.
بنای ما بر شفاف‌سازی است
ایل‌بیگی در ادامه درباره بحث‌هایی که پیرامون عدالت و چگونگی تخصیص بودجه مطرح می‌شود، گفت: هر کاری بکنید، آنها که رد می‌شوند این بحث‌ها را دارند ولی بنای ما بر شفاف‌سازی است. ما قرار است در پاسخ به طرح‌های ارائه شده بگوییم که کار «تصویب شده» یا «رد شده» و یا این که با اعلام نظراتی از سوی شورا دوباره می‌تواند بازنگری شود و در شورا مطرح شود. شورای سه نفره شامل معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی به عنوان دبیر شورا، نماینده رئیس سازمان سینمایی و یک نفر به نمایندگی انجمن صنفی فیلمنامه‌نویسان است که باید با با حداکثر آراء انتخاب و معرفی شود. یعنی اگر در دوره‌های قبل خودمان تصمیم می‌گرفتیم الان نماینده فیلمنامه‌نویسان هم در کنار ما هست. شاید طرح‌های خوبی به دستمان برسد ولی اگر در چارچوب اولویت‌های‌مان نباشد، آن را کنار بگذاریم و نمی‌توانم بگویم اصلا چنین اتفاقی نمی‌افتد.
قاضی‌نظام در این بخش ارزش قائل شدن برای طرح فیلمنامه را یکی از اتفاقات مهم طرح حمایت از فیلمنامه‌نویسان دانست و گفت: با این روند، از این پس تهیه‌کنندگان سینما هم متوجه می‌شوند که وقتی به فیلمنامهنویس طرحی را سفارش می‌دهند تا بنویسد، برای نگارش طرح هم با او باید قرارداد ببندند. او در ادامه سخنانش با اشاره به این که بهتر است به مهلت شرکت در طرح حمایت به واسطه بیماری کرونا و ... اضافه شود تا افراد بیشتری در این طرح شرکت کنند، درباره لزوم افزایش تعداد افراد در شورای بررسی آثار و فیلمنامه‌ها (شورای سه نفره) صحبت کرد.
ایل‌بیگی در این بخش گفت: راجع به افزایش زمان طرح اقتباسی، باید بگویم ما به تولید این فیلم‌ها هم فکر می‌کنیم و اگر می‌خواهیم فیلم‌هایمان امسال به جشنواره فیلم فجر برسد، تمدید شرکت در طرح اقتباسی منطقی نیست. البته این مسأله قابل طرح و بررسی مجدد هست. درباره افزایش تعداد کارشناسان هم تلاش می‌شود که با مشورت ریاست سازمان سینمایی بینیم که آیا امکان افزایش افراد در این شورا هست یا خیر؟ گرچه خود آقای قاضی‌نظام هم که تجربه حضور در شوراها را دارد می‌داند که هر چه تعداد اعضای این شوراها بیشتر باشد، خروجی آنها سخت‌تر خواهد بود و به این نکته هم باید توجه کرد.
در پایان برنامه شهرفرنگ با موضوع «فیلمنامه‌نویسی؛ فراز یا فرود؟»، قاضی‌نظام اظهار داشت: باید به فیلمنامهنویس اهمیت داد. چرا وقتی کارگردان خود نویسنده فیلمنامه‌اش است، می‌نویسند نویسنده و کارگردان اما وقتی فیلمنامهنویس کس دیگری است، در پوستر یا تیزر نام او دیده نمی‌شود؟ فیلمنامهنویس نیازمند اعتماد کردن و اعتبار دادن است. در این سه طرح حمایتی از فیلمنامه‌نویسی هم فیلمنامهنویس دوست دارد فیلمنامه‌ای بنویسد که فروش خوبی داشته باشد تا این فرصت برای او بازار کار خوبی را رقم بزند و در نوبت‌های بعدی، تهیه‌کننده‌ها به سراغ او بروند.
سرپرست معاونت فرهنگی پژوهشی بنیاد سینمایی فارابی نیز در پایان مطالعه داستان‌های جدید و توجه به اولویت‌ها را از نیازهای مهم فیلمنامه‌نویسی در سینمای ایران دانست.
ارسال دیدگاه