گیاه کینوا، رنجور از گمنامی و نبود بازار مصرف

به‌گزارش ایرنا، هم‌اکنون غلات فراوانی وجود دارد که موارد مصرف بسیار در کشور دارند از آن جمله برنج، گندم و جو و کینوا نیز از همین گروه است ولی به‌رغم دارا بودن خواص غذایی فراوان و مزایای کِشت مورد کم‌لطفی و کم‌توجهی قرار گرفته است.

دانه کینوا که به‌عنوان "خاویار گیاهی" از آن یاد می‌شود مزایای فراوان دارد که از آن جمله می‌توان به مقاومت و بهره‌وری مناسب در خاک و آب شور، دوره برداشت کوتاه و همچنین نیاز به آب کمتر نسبت به محصولاتی مثل برنج اشاره کرد.

بحران آب و شرایط آب و هوایی کشور این ضرورت را به‌وجود می‌آورد که در مباحث سرمایه‌‌گذاری در بخش کشاورزی توجه بیشتری به کشت گیاهانی که نیاز کمتر به آب دارند صورت گیرد از این رو یافتن گونه‌‌های گیاهی سازگار با شرایط آب و هوایی کشور در سطوح مختلف مورد توجه قرار گرفته است.

در سال‌‌های اخیر گیاه کینوا به‌‌عنوان محصول ارزشمند در ایران مورد توجه قرار گرفته و کشت آزمایشی آن نیز با موفقیت به انجام رسیده است. محصولی که می‌تواند با توجه به محدودیت‌‌های منابع آب در کشور به‌‌عنوان یک جایگزین مناسب برای محصولاتی مانند برنج مطرح شود.

گیاه کینوا بومی کوه‌‌های آند در بولیوی، شیلی و پرو است و اینکاها در آمریکای جنوبی به این دانه‌ها به‌دلیل خواص فوق‌العاده‌ای که دارند لقب "مادر همه‌ دانه‌های خوراکی" داده‌اند. این گیاه قدمت پنج هزار ساله دارد و بسیار سبک‌ تر و خوش هضم‌‌تر از دانه‌هایی چون برنج است و منبع غنی پروتئین، منیزیم، فیبر، فسفر، ویتامین ب ۲، پتاسیم و دیگر مواد معدنی مانند آهن است. کینوا سرشار از مواد پروتئینی است ولی مقدار کالری خیلی کمی دارد.

کینوا از دسته گیاهان دارویی نیز هست و علاوه‌بر دانه از برگ تازه این گیاه هم به‌عنوان سبزی خوردن یا به‌صورت پخته استفاده می‌‌شود.

سازمان خواروبار جهانی (فائو) سال ۲۰۱۳ را سال کینوا نامگذاری کرد.

گیاه کینوا شبیه غلات است و مانند آن پخته و مصرف می‌‌شود اما عضو خانواده چغندر و اسفناج است و به خاطر رشد خوب در بدترین و دشوارترین شرایط آب و هوایی برای بیابان زدایی نیز کاشته می شود.

کشت کینوا در ایران و خراسان رضوی از سال ۱۳۹۷ به‌صورت رسمی و با حمایت آغاز شده است اما در گام‌های ابتدایی توسعه و ترویج کشت و مصرف قرار دارد.

محصولی بی‌تاب از ناشناختگی در بازار مصرف

کارشناس ارشد زراعت شرکت بینالود که کشت دانه کینوا را در برنامه خود دارد، در این زمینه گفت: کینوا محصولی کم‌هزیه و مکانیزه است که به‌شدت در برابر شرایط سخت از جمله شوری و کم‌آبی مقاوم است و محصولی با صرفه برای کشت محسوب می شود اما مهمترین مشکل این محصول نداشتن بازار مصرف است.

ادهم کدخدایی افزود: مهمترین دلیل نداشتن بازار مصرف، عدم فرهنگ‌سازی در این زمینه برای مردم می‌باشد که موجب شده است این محصول بازار اقتصادی خوبی نداشته باشد و به‌رغم تولید توسط کشاورز، محصول نهایی روی دستش می‌ماند.

او با بیان اینکه کشت این گیاه بسیار کم‌هزینه است و با هزینه کم نیز تولید می‌شود اظهار کرد: مراحل کاشت، داشت و برداشت این دانه به‌صورت مکانیزه انجام می‌شود و تولید آن در خاک‌های درجه دو و سه و در شرایط کم‌آبی، شوری و سختی امکان دارد.

او درخصوص عملکرد این محصول نیز گفت: میزان برداشت این محصول در هکتار نیز خوب است و از هر هکتار ۹۰۰ کیلو تا ۱.۵ تن محصول در خراسان رضوی برداشت می‌شود ضمن اینکه تا ۲.۵ تن برداشت نیز در هر هکتار امکان‌پذیر است.

ضرورت خرید تضمینی کینوا توسط دولت

این کارشناس عنوان کرد: دولت باید در این زمینه وارد میدان شود و به فرهنگ‌سازی برای کشاورزان به‌منظور ترویج کشت کینوا و برای مردم برای مصرف آن اقدام کند.

کدخدایی اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی باید به خرید تضمینی این محصول بپردازد و در کنار آن فناوری فراوری آن را وارد کند تا شاهد افزایش تولید و مصرف آن به‌صورت همزمان باشیم.

او گفت: با خرید تضمینی سطح زیر کشت این محصول افزایش می‌یابد و با فرهنگ‌سازی میزان خرید و مصرف آن بیشتر می‌شود.

جای خالی تجهیزات فراوری کینوا

یکی از کشاورزان کینواکار نیز گفت: علاوه‌بر همه اقدامات دولت باید دستگاه‌ها و تجهیزات فرآوری را برای این محصول وارد کند زیرا فراوری بوجاری این دانه تخصصی است.

او که خواست نامش فاش نشود، افزود: هم‌اکنون برخی دستگاه‌های فراوری در برخی نقاط کشور وجود دارد که روزی یک کیلو گرم کینوا فرآوری می‌کند حال آنکه به‌شدت نیازمند واردات دانش و دستگاه‌ها و تجهیزات فرآوری در حجم بالا برای این محصول هستیم.

او اظهار کرد: این گیاه پوسته‌ای دارد که نفاخ است و ساپونین نام دارد و باید برای مصرف فراوری شود.

او گفت: ساپونین در روند فراوری کینوا جداسازی می‌شود و با توجه به قابلیت تولید کف فراوان این ماده می‌توان از آن در صنایع تولید پودر لباسشویی و شوینده استفاده کرد که باز هم این امر نیازمند تجهیزات است و تنها دولت می‌تواند در این زمینه اقدام نماید.

محصول کینوا روی دست کشاورز

یکی دیگر از کشاورزان که سال گذشته در خراسان رضوی کینوا کاشته و امسال دیگر به کشت دوباره این محصول تن نداده است گفت: گرچه کشت این محصول راحت و بدون دغدغه است اما پس از برداشت محصول مهمترین دغدغه آن فروش محصول است.

علی کارگر افزود: با توجه به اینکه طی دو سال گذشته مجبور شدم به‌دلیل برگشت سرمایه محصول برداشت شده را به ارزان ترین قیمت بفروشم، امسال دیگر از ادامه کاشت کینوا صرف نظر کردم.

این کشاورز اظهار کرد: کینوا خواص غذایی و کاربرد بسیار در تولید محصولات غذایی دارد اما در این زمینه هنوز مردم ناآگاه هستند و آن را نمی‌شناسند.

او ادامه داد: برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت یا ترس کشاورزان از کشت یک محصول ابتدا باید بازار مصرف آن ایجاد شود حال آنکه این مهم در مورد دانه کینوا انجام نشده است و همین امر موجب سرخوردگی کشاورزان کینوا کار و عدم‌تمایل و رغبت سایر کشاورزان به کشت آن شده است.

فروش کینوا مشکل اصلی کشاورزان

محصول کینوا برای تولید آرد، سوپ و به عنوان نشاسته (در ترکیب با آرد یا دانه گندم و ذرت) برای تهیه بیسکویت یا فرآوری‌های غذایی دیگر استفاده می‌شود. همچنین مردم می‌توانند محصول این گیاه را مانند برنج پخته و مصرف نموده یا در انواع غذاهای دیگر استفاده کنند اما هنوز کینوا در حاشیه بی‌توجهی و ناشناخته ماندن قرار دارد و هنوز مردم خاویار گیاهی را نشناخته‌اند وحتی اسم آن را نشنیده‌اند.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: گرچه کشت این محصول مورد تاکید وزارتخانه و ترویج آن دارای ارزش اقتصادی و در زمینه مدیریت مصرف آب است اما هنوز حمایت از این محصول و به خصوص معرفی هر چه بیشتر و بهتر آن ضروری است.

علیرضل نیک‌پور افزود: بزرگترین مشکل اساسی کشاورزان در این استان فروش محصول تولیدی می‌باشد که تنها در انحصار یک شرکت در مشهد است و آن را با قیمت اندک و هر کیلو ۶۰ هزار ریال از کشاورزان خریداری می‌کند این در حالی است که هر کیلو دانه کینوا در بازار آزاد بیش از ۶۰۰ هزار ریال عرضه می‌شود.

او اظهار کرد: با توجه به شور شدن بخشی از اراضی و آبهای کشاورزی در برخی شهرستان‌های خراسان رضوی و مقاومت این گیاه به اراضی شور، طرح توسعه کشت محصول کینوا از سوی وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته ابلاغ شده است و در همین راستا ۴۸هکتار از اراضی شهرستان‌های بردسکن، رشتخوار، مشهد، نیشابور، کاشمر و مه ولات در نیمه فصل تابستان ۹۷ به کشت محصول کینوا اختصاص یافت و ۲۷ تن محصول از این اراضی برداشت شد.

او گفت: امسال نیز در نوبت کشت بهاره این محصول معادل پنج هکتار از اراضی کشاورزی خراسان رضوی زیر کشت این محصول قرار گرفت.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه این دانه شبه غله در ۲ نوبت بهار و تابستان کشت می‌شود افزود: پارسال ۴۳ هکتار در دو کشت تابستانه و بهاره به این محصول اختصاص یافت.

او اظهار کرد: عملکرد این محصول در هر هکتار کمتر از یک تن است و کشت بهاره آن فروردین ماه و برداشت آن در مرداد ماه انجام می‌شود و کشت تابستانه آن نیز در مرداد ماه و برداشت آن در آبان و آذر ماه هر سال است.

او گفت: پیش‌بینی می‌شود تابستان امسال حدود ۵۰ هکتار از اراضی این استان به کشت این محصول اختصاص یابد.