هشتم تیر،روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی
اسلامشهر (پانا)-در سال۱۳۶۶، هواپیماهای بمب افکن عراقی با بمب‌های شیمیایی به چهار نقطه پر ازدحام و متراکم جمعیتی شهر سردشت حمله کردند و شهر و اطراف آن را آماج گازهای کشده شیمیایی قراردادند.
جنگ‌افزارهای شیمیایی ابزارها یا موادی هستند که به وسیله آن‌ها انسان‌ها و یا موجودات زنده را هدف قرار می‌دهند. در اثر تماس مستقیم این مواد با هر قسمت از بدن جاندار، بدن وی آلوده شده و جاندار به انواع بیماری‌ها مبتلا می‌شود. این مواد می‌توانند به صورت جامد، مایع و یا گاز استفاده شوند.
جنگ‌افزارهای شیمیایی از نظر نظامی به ۶ گروه سمی و کشنده، ناتوان‌کننده، استفاده برای کنترل اغتشاش‌ها، دودزا، ضد گیاه و شعله‌ها و آتش‌زا تقسیم می‌شوند.
اولین بار در سال ۱۷۶۳ میلادی آمریکایی‌ها سلاح شیمیایی را علیه سرخپوستان که صاحبان اصلی سرزمین آمریکا بودند، به کار گرفتند.
در جنگ جهانی اول (سال ۱۹۱۵ میلادی) سلاح شیمیایی از سوی نیروهای آلمانی به کار گرفته شد و سپس دیگر کشورها استفاده از آن را در برنامه‌های جنگی خود گنجاندند. آلمانی ها در ۲۲ آوریل ۱۹۱۵ در منطقه یپرس در مرز بلژیک، با بکارگیری ۱۶۸ هزار تن گاز کلر حدود ۵۰۰۰ نفر از سربازان انگلیسی و فرانسوی را کشتند. این روز به نوعی روز تولد جنگ شیمیایی نام گرفت.
باز هم آلمانی پیشتاز بودند و برای اولین بار در سال ۱۹۱۷ گاز خردل را به کار گرفتند. در طول جنگ جهانی اول مجموعا ۱۲۴۲۰۰ تن مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گرفت که در اثر آن حداقل ۹۰.۰۰۰ نفر کشته و نزدیک ۱.۰۰۰.۰۰۰ نفر هم مجروح شدند. البته منهای اثرات طولانی مدتی که این مواد شیمیایی بر بدن انسان ها و نسل های آینده گذاشته است.
پس از جنگ جهانی دوم، انگلیسی‌ها درسال ۱۹۵۱ میلادی از ماده «فتیوتوکسین» در مالایا علیه استقلال‌طلبان این سرزمین استفاده کردند.
آمریکا در جنگ ویتنام، کامبوج و لائوس، مواد شیمیایی و میکروبی را به کار برد.
آمریکایی‌ها نیز در جنگ ویتنام هزاران تُن عامل نارنجی را بر روی جنگل‌های منطقه ریختند تا مخفی‌گاه ویت کنگ‌ها ر به بیابان تبدیل کنند. بخش عمده این ماده را نیز آلمان‌ها در اختیار آمریکایی‌ها قرار دادند. تحت تاثیر این ماده مهلک دی‌اکسین‌دار هنوز پس از ده ها سال سال، در ویتنام بچه‌های معلول به دنیا میایند. در سال ۱۹۷۹، ارتش شوروی (سابق)، در اشغال افغانستان از این گونه سلاح‌ها استفاده کرد. رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی در ۸ مارس ۱۹۸۳ میلادی از یک نوع ماده سمی علیه نیروهای سواپو در نامیبیا بهره گرفت.
دولت عراق در زمان صدام حسین به شکل گسترده‌ای از سلاح‌های شیمیایی علیه ایران استفاده کرد. از حدود سال ۱۳۵۵، رژیم عراق با جمع‌آوری برخی از استادان دانشگاه و صرف بودجه لازم، به جمع‌آوری اطلاعات درباره سلاح‌های شیمیایی،میکروبی و رادیواکتیو پرداخت و در هر سه زمینه موفقیت‌هایی را به دست آورد.
صدام حسین از سال ۱۹۸۴ به بعد به طور گسترده از تابون استفاده می‌کرد، اما این ماده گران بود و پیدا کردن مواد لازم برای ساخت آن هم سخت بود. او بعدها بیشتر به سراغ گاز «وی ایکس» رفت که قدرت و دوام بیشتری داشت. او در سال ۱۹۸۸ حدود چهارتن از این گاز را در اختیار داشت، اما ماده شیمیایی که در حجم وسیع‌تری در دسترس او قرار داشت، «گاز سارین» بود. صدام حسین از گاز خردل نیز بسیار بهره برد، چرا که این گاز اثرات دراز مدتی نظیر کوری، انواع سرطان، ناباروری و نقص عضوهای پیش از تولد داشت
اولین باری که ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد به ۲۷ مهرماه ۱۳۵۹ در منطقه جنوب استان خوزستان برمی‌گردد. در این سال عراق چهار بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول زا (گاز خردل) استفاده کرده که یک مصدوم و ۲۰ شهید به دنبال داشت.
اعتراض ایران به این اقدام غیرانسانی عراق سبب شد تا رادیوی رسمی عراق این اتهام را انکار نمود. ولی در طول عملیات رمضان و خیبر بمب‌های شیمیائی تولید عراق به کمک توپ‌خانه و هواپیما به شکل گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت.
در واقع عراقی‌ها نه تنها خط دفاعی رزمندگان ایران را با سلاح‌های شیمیائی می‌شکستند، بلکه از طیف گسترده‌ای از این سلاح‌ها علیه شهروندان غیرنظامی نیز استفاده می‌کردند. توسل عراق به سلاح‌های شیمیایی به طور محدود، از زمان آزادسازی خرمشهر به کاربرد گسترده آن را پس از پیروزی‌های بزرگ ایران و شکست نیروهای عراق به ترتیب در عملیات‌های والفجر ۲، والفجر۴، خیبر و بدر منجر شد.
حمله شیمیایی هواپیماهای متجاوز رژیم بعث عراق به شهر سردشت در غرب ایران، به شهادت ۱۱۰ نفر و مجروح شدن پنج هزار تن انجامید. با کمال تاسف، هنوز هم تعدادی از مردم مقاوم شهرستان سردشت با آثار و پیآمدهای این بمباران دست به گریبان هستند و در رنج و درد به سر میبرند. به رغم ارتکاب این جنایت هولناک، مجامع جهانی هیچ اقدامی در جلوگیری از ادامه تجاوز به عمل نیاوردند، حتی آن رژیم را هم ملامت نکردند و چون گذشته بیاعتنا از کنار این حادثه گذشتند.
اولین تلاش‌ها برای اعمال ممنوعیت استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی و بیولوژیک در اعلامیه‌های ۱۸۶۸ سن‌پترزبورگ، ۱۸۷۴ بروکسل و ۱۸۹۸ لاهه نمایان شد، اما هیچ کدام از آن‌ها به تنظیم یک معاهده بین‌المللی نینجامید. در نتیجه کوشش‌های فراوان، سرانجام در سال ۱۹۰۷، یک معاهده بین‌المللی که از نظر حقوقی تعهدآور بود، تنظیم شد. اما با شروع جنگ جهانی اول، کنوانسیون ۱۹۰۷ لاهه نتوانست از وقوع جنگ شیمیایی ممانعت کند.
در ۱۶ دسامبر ۱۹۱۷، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه منع، توسعه، تولید و انباشت جنگ افزارهای میکروبی و سمی و نابودسازی آن‌ها را تصویب کرد. در فاصله دو جنگ جهانی به واسطه اثرات وحشتناک سلاح‌های شیمیایی، پروتکل ۱۹۲۵ ژنو منعقد گردید.
این پروتکل، به ممنوعیت استفاده از گازهای سمی و خفه‌کننده در جنگ‌ها و روش‌های جنگ بیولوژیک اختصاص دارد. در پایان کنفرانس «نظارت بر تجارت بین‌الملل تسلیحات و مهمات» تدوین و امضا گردید. پروتکل ژنو مهمترین توافقنامه بین‌المللی در مورد سلاح‌های میکروبی و شیمیایی است.
در سال ۱۹۴۸و در چارچوب فعالیت‌های سازمان ملل درباره خلع جنگ افزار، کمیته جنگ‌افزارهای متعارف، جنگ افزارهایی شیمیایی را به نام جنگ‌افزارهای نابودی گروهی، در کنار جنگ‌افزارهای هسته‌ای قرار داد.
نخستین قطعنامه گردهمایی همگانی سازمان ملل درباره جنگ‌افزارهای شیمیایی در سال ۱۹۶۶به تصویب رسید و در سال ۱۹۶۸مجمع همگانی، دبیرکل را مأمور کرد تا گزارشی درباره آثار زیان‌بار جنگ‌افزارهای شیمیایی ارائه نماید.
در پی تلاش‌هایی که برای جلوگیری از ساخت، تولید، انبار کردن و کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی و میکروبی صورت گرفت، پیمانی در سال ۱۹۷۲ به امضا رسید که بر پایه آن، دولت‌های امضا کننده پایبند شدند که تحت هیچ شرایطی جنگ افزارهای بیولوژیک را فرآوری و انبار نکنند و از گسترش آن خودداری ورزند.
همچنین در ۱۱ نوامبر ۱۹۸۷، سازمان ملل قطعنامه‌ای در مورد جنگ افزارهای شیمیایی به تصویب رساند.
شایان ذکر است ،در سال ۱۹۹۲نیز کنفرانس خلع جنگ افزار در ژنو پیش نویس و طرح کنوانسیون بازداری جنگ افزارهای شیمیایی را تهیه و به سازمان ملل تقدیم کرد که گردهمایی همگانی سازمان ملل آن را در ۲۴ماده و ۳ پیوست در دسامبر سال ۱۹۹۲با اجماع به تصویب رساند. این کنوانسیون از ۲۹ آوریل ۱۹۹۷ لازم‌الاجرا گردید.
/خبرنگار:سمیه محمدی/
ارسال دیدگاه