قلعه کل حسن صباح درمیان، دومین مرکز دفاعی ایران

این قلعه در جنوب شرقی شهر بیرجند و در روستای نصرآباد بخش «در میان» قرار دارد. این قلعه با ارزش ترین و مهم ترین قلعه اسماعیلی در منطقه جنوب خراسان و دومین مرکز عمده دفاعی سلسله اسماعیلیان پس از قلعه الموت در ایران است. زیرا پس از منطقه الموت و قلعه معروف آن این قلعه به لحاظ دارا بودن موقعیت ویژه در منطقه، دومین مرکز دفاعی اسماعیلیان در ایران بوده است. این قلعه شامل سه بخش عمده میباشد که عبارتند از بخش غربی، بخش مرکزی و بخش شرقی.

در قسمت غربی این قلعه ، بقایای معماری به صورت تل خاک بر فراز کوه قابل مشاهده است. این بخش به وسیله یک راهروی باریک با عرض حدود سه متر به بخش مرکزی قلعه منتهی می شود.

بخش مرکزی قلعه کل حسن صباح نسبت به سایر قسمت های آن سالم تر مانده و بقایای معماری آن قابل تشخیص است. عناصر معماری این قسمت شامل راهروها، اتاق ها و تالارهای بزرگی است که با سنگ ساخته شده اند. پوشش سقف اتاق های این قسمت نیز به شکل قوس های جناغی سنگی است.

بخش سوم در شرق قلعه قرار دارد. در این قسمت حصار خارجی قلعه و تعدادی از برجها قابل تشخیص است. در سطح قلعه تعداد زیادی از آجرهای منقوش با نقوش حیوانی و گیاهی پراکنده است. این آجرها به شکل مربع، مستطیل و شش ضلعی هستند که برای تزئین بخش‌های مختلف قلعه استفاده شده‌اند.

در سطح قلعه قطعه سفال‌های پراکنده از نوع سفال‌های لعابدار اسلامی به رنگ‌های فیروزه‌ای، آبی، سبز، زرد و نیز سفال‌هایی با نقوش قالب زده مشاهده می‌شوند.قلعه کل حسن صباح با شمارة ۸۲۷۹ ثبت ملی شده است.