بازخوانی یازده دوره تحلیف ریاست جمهوری ایران

گروه سیاسی: امروز پایتخت میهمانان ویژه‌ای دارد. هشت رئیس جمهوری و ۱۹ رئیس مجلس در کنار سایر مقامات خارجی از جمله فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مراسم تحلیف دوازدهمین رئیس جمهوری ایران حضور می‌یابند تا بی‌سابقه ترین مراسم تحلیف ریاست جمهوری در تاریخ جمهوری اسلامی ایران برگزار شود. همچنین ۱۳۱ خبرنگار خارجی از ۲۹ کشور جهان این مراسم را پوشش می‌دهند.

روحانی در مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی سوگند یاد می‌کند که همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌‌هایی که برعهده گرفته است، به‌کار گیرد و در پایان سوگندنامه را امضا می‌کند.

در متن سوگندنامه تحلیف ریاست جمهوری آمده است: «من به عنوان رئیس جمهوری در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعدادها و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که برعهده گرفته‌ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پیشتیبانی از حق و عدالت، گسترش عدالت سازم و از هرگونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کنم. در حراست از مرزها و استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السّلام، قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است، همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم.»

تا به حال ۷ نفر پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان رئیس جمهوری در مجلس شورای اسلامی سوگند یاد کرده‌اند. سخنرانی روسای جمهوری در مراسم تحلیف خود یکی از مهم‌ترین اتفاقات روز تحلیف است که معمولا مورد توجه افکار عمومی قرار می‌گیرد.

اولین تحلیف بدون سخنرانی

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان اولین رئیس جمهوری در ۵ بهمن سال ۵۸ انتخاب شد و بعد از آن امام خمینی(ره) حکم منتخب ملت را تنفیذ کرد، اما هنوز مجلس شورای اسلامی شروع به کار نکرده بود که مراسم تحلیف برگزار شود به همین خاطر مراسم تحلیف اولین منتخب شش ماه بعد در اولین ماه تابستان سال ۵۹ برگزار شد. بعد از گذشت دو ماه از تشکیل مجلس اول شورای اسلامی، تصویب اعتبارنامه نمایندگان اواخر تیر ماه سال ۵۹ به پایان رسید و در آخرین روز تیر ماه بنی‌صدر مراسم تحلیف را به جا آورد و عنوان اولین رئیس‌جمهوری ایران بعد از انقلاب اسلامی شروع به کار کرد. آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی به عنوان رئیس مجلس و محمدحسین بهشتی به عنوان رئیس دیوان عالی کشور در کنار بنی‌صدر در مراسم ادای سوگند حضور داشتند. بنی صدر در این مراسم سخنرانی نداشت.

تنفیذ در بیمارستان

محمدعلی رجایی نخست وزیر بنی صدر رئیس جمهوری عزل شده، از سوی مردم به عنوان دومین رئیس جمهوری برگزیده شد. مراسم تنفیذ رجایی به دلیل بیماری امام خمینی در بیمارستان قلب جماران برگزار شد. او در ۱۲ مرداد سال ۶۰ مراسم تحلیف را در مجلس اول به جا آورد و سوگند ریاست‌جمهوری را ادا کرد. در آن روز آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی که مراسم تحلیف بنی‌صدر در مجلس را مدیریت کرده بود، همچنان ریاست مجلس را برعهده داشت. اما سیدمحمد بهشتی دیگر رئیس دیوان عالی کشور نبود. او یک ماه قبل در دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسیده و عبدالکریم موسوی‌اردبیلی جانشینش در دیوان عالی کشور شده بود.

دومین رئیس‌جمهوری منتخب در مراسم تحلیف در فرصت کوتاه سخنرانی خود از تاکیدش بر عمل به قانون اساسی گفت: «هماهنگ‌كننده سه قوه هستم . اين فرمان را قانون اساسي صادر كرده است و من به عنوان رييس‌جمهور فرمان قانون اساسي را به عنوان جدي‌ترين و اصلي‌ترين برنامه در دوران كارم به گوش خواهم پذيرفت ......تنها اميدم اين است كه قانون اساسي را به عنوان جدي‌ترين ومهم‌ترين برنامه كارم در مقابل داشته باشم ... به عنوان رييس‌جمهور اميدم اين است كه نظام اسلامي در اين جامعه پياده شود...»

اولین روحانی رئیس جمهوری

آیت‌الله سید علی خامنه‌ای اولین روحانی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و شهادت محمدعلی رجایی با رأی مردم به عنوان سومین رئیس جمهوری انتخاب می‌شود. ۲۱ مهر سال ۶۰ سیدعلی خامنه‌ای با حضور در مجلس دوم سوگند ریاست‌جمهوری را ادا کرد. او در بخشی از سخنرانی‌اش در مراسم تحلیف به تفسیر رای مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری پرداخت و گفت: « اول کاری که باید بکنیم اینست که ببینیم مردم به چه رای داده‌اند؟آیا به شخص مشخصی بنام خامنه‌ای رای دادند ؟ یا به یک جریان رای داده‌اند؟واضح است که به شخص مردم رای نمی‌دهند . واضح است که مردم شخص را درست نمی‌شناسند . به شخص اطمینانی برای همیشه ندارند، تعهدی در مقابل شخص ندارند. مردم به یک جریان رای دادند.» آیت‌الله خامنه‌ای چهار سال بعد به دوباره از سوی مردم در سال ۶۴ انتخاب شد و مراسم تحلیف رئیس جمهوری چهارم در ۱۸ مهر ماه همان سال برگزار شد.

اولین تحلیف با حضور رئیس قوه قضائیه

انتخابات ریاست جمهوری پنجم یک‌ ماه‌ و نیم زودتر از موعد مقرر در ۶ مرداد ماه سال ۶۸ برگزار شد. اکبر هاشمی‌رفسنجانی رئیس سابق مجلس،‌ رئیس جمهوری شد. مراسم تحلیف هاشمی‌رفسنجانی در حالی برگزار شد که با بازنگری قانون اساسی در سال ۶۸ شورای عالی قضایی منحل شده و ریاست قوه قضائیه جای آن را گرفته بود. از این رو محمد یزدی به عنوان اولین رئیس قوه قضائیه در جمهوری اسلامی ایران در مراسم تحلیف کنار اکبر هاشمی‌رفسنجانی حاضر شد. مهدی کروبی به عنوان رئیس مجلس سوم مراسم تحلیف ۲۶ مرداد سال ۶۸ را اداره می‌کرد. هاشمی‌رفسنجانی در این مراسم گفت: «از لحاظ سیاسى باید به گونه‌اى حرکت کنیم که جنگ اتفاق نیفتد. رژیم سابق به ملت ایران خیلى خیانت کرد. آسان ترین کار که من مرتب در بحث‌هاى انتخاباتی‌ام و بعد گفته‌ام، راه‌انداختن کارخانه‌هاست و مرز فعالیت دولت حفظ آرمان‌هاى انقلاب است. استقلال اقتصادی جزء آرمان‌های همه ماست . »

او در ۱۳ مرداد سال ۷۲ برای دومین بار به عنوان رئیس جمهوری پشت تریبون مجلس رفت و سوگند یاد کرد. در این دوره محمد یزدی همچنان ریاست دستگاه قضا را بر عهده داشت و مجلس چهارم با ریاست حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری مشغول به کار بود.

سومین روحانی رئیس جمهوری

سید محمد خاتمی به عنوان هفتمین رئیس جمهوری در مجلس پنجم به ریاست علی اکبر ناطق نوری در ۱۳ مرداد سال ۷۶ در کنار آیت الله محمد یزدی به عنوان ریاست قوه قضائیه سوگند یاد کرد. او چهار سال بعد او دوباره توانست از سوی مردم رأی لازم را کسب کند. مراسم تحلیف رئیس جمهوری هشتم در ۱۷ مرداد با حضور سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی به عنوان رئیس قوه قضائیه در مجلس ششم برگزار شد. خاتمی در این مراسم گفت: «استقلال و آزادی دو پایه استوار نظام جمهوری اسلامی ایران است. حق آحاد مردم است که بگویند، بدانند و سخن خود را بیان کنند و پرسش و اعتراض خویش را مطرح کنند و در جهان پیچیده امروز، علاوه بر اجرای اصل امر به معروف و نهی از منکر و حق همگانی به خاطر پیچیدگی‌های موجود، این حق از جمله از طریق نهادهای مدنی، تشکل‌های قانونی، وسایل ارتباط جمعی و تامین آزادی‌های فردی و جمعی تحقق پیدا کند. این مسئولیت بزرگ که متوجه رئیس‌جمهور است، نشانه حساسیت و اهمیت جایگاه و پایگاه ریاست جمهوری است . »

تحلیف در ساختمان جدید بهارستان

محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس جمهوری نهم در ۱۵ مرداد ۸۴ راهی ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی در خیابان بهارستان شد و با ایستادن در کنار رئیس قوه قضائیه که هنوز سیدمحمود هاشمی‌شاهردوی بود؛ سوگند یاد کرد. احمدی نژاد در این مراسم گفت: «دولت در برابر تهديدها مي‌ايستد و با شجاعت از منافع ملي حمايت مي‌كند و آرمان‌هاي ملت را به پيش برده و در چالش‌ها از موضع عزت برخورد مي‌كند و در فضاي مسموم تبليغاتي بدخواهان، ملت را تحقير نمي‌كند.» او چهارسال بعد به عنوان دهمین رئیس جمهوری در ۱۴ مرداد ۸۸ در مجلس شورای اسلامی حاضر شد.

تحلیف با حضور سیاسیون

تحلیف حسن روحانی رئیس جمهوری یازدهم در ۱۳ مرداد سال ۹۲ با همراهی مسئولان و مقامات ارشد نظام که حاضر نشده بودند در مراسم تحلیف احمدی‌نژاد حاضر شوند، برگزار شد. حضور اکبر هاشمی‌رفسنجانی، علی‌اکبر ناطق‌نوری، سیدحسن خمینی و چهره‌های اصلاح‌طلب در مراسم تحلیف حسن روحانی که غایب بزرگ مراسم چهار سال قبل بودند، مورد توجه رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفت. صندلی شماره ۹ مجلس در ردیف اول هم برای محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت‌های نهم و دهم رزرو شده بود اما او تا پایان مراسم تحلیف به بهارستان نرفت و از حضور در این مراسم خودداری کرد.

حسن روحانی در مراسم تحلیف که در مجلس نهم با ریاست‌ علی لاریجانی برگزار شد بعد از ادای سوگند در کنار صادق آملی‌لاریجانی، رئیس جدید دستگاه قضا گفت:‌ «اعتدال‌گرایی بر اجماع ملی قانون‌گرایی و بردباری در تعاملات سیاسی تاکید دارد و بنیاد این مرام فکری فاصله گرفتن تخیل و توهم و تمرکز بر تفکر، برنامه، شفافیت و استفاده از تخصص‌ها است.» روحانی در ادامه سخنان خود همچنین به تعریف دیگری از اعتدال‌گرایی پرداخت و گفت: «اعتدال‌گرایی بر اخلاق مدارا اصرار می‌ورزد و از طریق گفت‌وگو، تفاهم و تدوین برنامه‌های کوتاه و میان مدت سعی خواهد کرد تا شکاف‌های اجتماعی و سیاسی را به حداقل برساند.» رئیس دولت یازدهم سپس به تشریح مهم‌ترین شعار انتخاباتی‌اش پرداخت: «تعامل سازنده بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک و از موضع برابر مبنای روابط ما با سایر کشورها را تشکیل خواهد داد و بر این اساس متناسب با رفتار و برخورد طرف‌های مقابل در جهت بهبود و ارتقای روابط حرکت خواهیم کرد.»