ایرانیان در کل دنیا کم و بیش آداب شب یلدا را برگزار می‌کنند

«شب یلدا بزرگترین و طولانی ترین شب سال است و در آخرین شب پاییز و اولین روز زمستان برگزار می شود و همه مردم تا ساعات طولانی بیدار می مانند و در کنار هم این شب طولانی را جشن می گیرند. در حین این جشن، مشغول خوردن انواع تنقلات و خوراکی ها نیز می شوند. در خطه خراسان، در کاشمر و اکثر روستاهای آن آداب و رسومی وجود دارد که خوشبختانه هنوز کم و بیش به اجرا در می‌آید. یکی از این آیین‌ها «شب چلّگی» نام دارد.»

علی اربابی که دارای دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی است در گفت و گو با پانا اظهار کرد:« (یلدا) واژه ای سریانی در معنی ولادت، میلاد و زایش است در حقیقت از آن جا که در فرهنگ بس کهن ایرانیان تاریکی، ظلمت، تباهی و سیاهی در تقابل با روشنایی، تابش، درخشش و خورشید محکوم و منکوب است. این جشن بزرگ را ارج نهاده و به پیشواز انقلاب زمستانی می روند.»

وی افزود:« تمام آیین‌های کهن قوم ایرانی من جمله یلدا، شناسنامه و سند هویت ملی و فرهنگی ما است، ایرانیان به پاس احترام به زایش خورشید و غالب شدن بر سیاهی، آخرین شب پاییز را که بلندترین شب سال است با مصاحبت و همنشینی با اقوام و خویشان و بزرگان تبار خویش به سر می برند. صله رحم در این شب، نویدبخش ریشه کن کردن رذالت های اخلاقی چون کینه و کدورت، نفاق و دورویی، و... الهام بخش صلح و دوستی، یکدلی و یکرنگی، همدلی و همزبانی است. در واقع با شادی و نشاط که خود موهبتی الهی است بر غم و اندوه می‌تازند.»

این دبیر فارسی بیان کرد:« خطه ترشیز کهن همچون دیگر دیار خراسان بزرگ در این شب موسوم به شب چله، آغاز زمستان را جشن گرفته و با تفال به شعر خواجه شیراز و خواندن اشعار پرمایه فردوسی سترگ، چاشنی بخش سفره یلدای خود می شوند. این جشن از کهن ترین جشن های ایرانیان است که در خراسان و فرهنگ ایرانی به شب چله شهره مشهور شده است.»

همچنین عباس پهلوان زاده یکی دیگر از مؤلفین کاشمری تصریح کرد:« آداب و رسوم شب یلدا از رسوم دلپذیر و به یادماندنی در میان ایرانیان است که اغلب ایرانیان آن را در هر کجای دنیا باشند انجام می دهند، نزدیک به چند هزار سال است که آخرین شب پائیز که تاریک ترین و طولانی‌ترین شب سال است توسط ایرانیان جشن گرفته می شود و می توان گفت که شب یلدا یکی از مهمترین شب های ایران باستان است که از دیرباز تا به امروز مورد توجه همه ایرانیان واقع شده است.»

این دبیر که دارای مدرک فوق لیسانس زبان و ادبیات عربی است، گفت:« طبق سنت های دیرینه در آیین کهن در اولین روز دی ماه شاهان ایرانی تاج و تخت شاهی را زمین گذاشته و با لباس سفید به سمت صحراها می رفتند، بر روی فرش سفید می نشستند، نگهبانان و درباریان کاخ شاهی و همه خدمتکاران در سطح شهر آزاد بوده و مثل دیگران به جشن و شادی می پرداختند.»

وی اذعان کرد:« امّا جشن یلدا امروزه توسط ایرانیان با شب‌نشینی اقوام و خانواده در کنار یکدیگر برگزار می شود به این ترتیب که سایر افراد خانواده در خانه افراد مسن جمع شده و شب یلدا به جشن و شادی می پردازند. از جمله آداب شب چله این بود که پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به قصه گویی، شاهنامه خوانی، فال حافظ و خواندن داستان های حسین کرد شبستری و....... می پرداختند و شام مفصلی در کنار انواع میوه ها و تنقلات صرف می شد، از جمله میوه های شب یلدا هندوانه، انار، انگور، دانه هندوانه، خربزه و زردآلو بود، خنده و خوشی تا نیمه های شب و بعد کم کم هرکس به خانه خود می رفت و به استراحت می پرداخت.»

آیین یلدا با گذشت زمان تغییر چندانی نکرده است

در پایان علیرضا غفاری یکی از دبیران دینی شهرستان کاشمر، از آداب و رسوم شب یلدا در ترشیز به پانا عنوان کرد:« شب اول دی ماه، شب آغاز چله بزرگ زمستان است و تا دهم بهمن ماه به مدت چهل شب ادامه دارد. این نخستین شبی است که در آن مردم فصل پاییز را پشت سر گذاشته و می خواهند با فصل سرد زمستان رو به رو شوند و چون بلندترین شب سال است، در اکثر روستاهای کاشمر و حتی در خود شهر آداب و رسوم خاصی اجرا می شود که خوشبختانه این آیین در این شهر با گذشته چندان تغییری نکرده است.»

وی افزود:« در کاشمر معتقدند که هر میوه‌ای خواص مخصوص به خود را داراست. هر نوع میوه ای را که میل کنی، خواص و فایده آن تا همان روز سال آینده در بدنت باقی می ماند. این خواص باعث می شود که فرد از حشرات و جانوران محافظت شود و در مقابل بیماری ها هم مصون بماند. شب یلدا در فرهنگ کاشمر به شب چله که با لهجه کاشمری، شوه چله تلفظ می شود، معروف است.»

دانش آموز خبرنگار: ابوالفضل مودب