ضرورت توسعه گردشگری آبی‌

اما این روزها خطرات ناشی از استفاده نادرست و درنتیجه بروز آلودگی منابع آبی، ضرورت یافتن راهبردها و سیاست‌های جدید در مدیریت منابع آب به منظور تضمین حفاظت از کیفیت آن را دوچندان می‌نماید.
از طرفی آب یکی از حیاتی‌ترین و کمیاب‌ترین منبع برای صنعت گردشگری و منبعی با پتانسیل قوی برای جذب گردشگر است. انواع مختلف آب‌ها می‌تواند توسعه گردشگری متنوعی را به دنبال داشته باشد. مانند گردشگری ساحلی، گردشگری رودخانه ای، گردشگری مخازن، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و استخرهای طبیعی و به‌ویژه گردشگری آب‌های معدنی که بدون شک باید آن را قدیمی‌ترین شکل گردشگری در کشور دانست.
در سال‌های اخیر، توسعه فعالیت‌های گردشگری باعث افزایش سطح بهره برداری بی رویه و افزایش آلودگی منابع آب در بسیاری از مقاصد گردشگری در سراسر جهان گشته است. به طور کلی در دنیا تاثیر فعالیت های گردشگری بر محیط آبی حاکی از افزایش شاخص‌های آلودگی منابع آب بوده و رابطه مستقیمی بین تعداد گردشگران، درآمد اقتصادی گردشگری با آلودگی منابع آبی وجود دارد؛ چراکه با افزایش تعداد گردشگران و توسعه مراکز گردشگری، زیرساخت‌های خدماتی نظیر فروشگاه‌ها، رستوران‌ها و هتل‌ها نیز توسعه پیدا کرده و اقدامات مدیریتی ناکافی در این خصوص منجر به کاهش کیفیت آب گردیده است.
بطور معمول انتخاب مقاصد گردشگری اغلب آن مناطق و مکان‌هایی است که محیطی زیبا دارند و دارای منابع طبیعی غنی هستند. اگرچه توسعه گردشگری تا حدودی باعث رشد اقتصادی کشور می‌شود، اما فعالیت‌های مکرر و متعدد گردشگری انسانی ناگزیر آسیب‌های مختلفی را به محیط‌زیست جاذبه‌های گردشگری بخصوص منابع آب وارد خواهد کرد. خصوصاً در ابتدای توسعه صنعت گردشگری، به دلیل عدم تجربه مدیریتی ادارات ذیربط محلی و پیگیری یک جانبه برای منافع اقتصادی، احتمال وارد آمدن آسیب‌های زیست محیطی به جاذبه‌های گردشگری بسیار زیاد است. به ویژه برای گردشگری که منابع آب را موضوع توسعه می داند، محیط آبی می تواند به راحتی تحت تأثیر فعالیت های گردشگری انسانی قرار گیرد. بنابراین کنترل میزان آلودگی محیط آبی برای تضمین توسعه طبیعی گردشگری در اطراف منابع آب ضروری است. لذا مطالعه صحیح بررسی تأثیر فعالیت‌های گردشگری بر محیط آبی، می‌تواند مرجعی برای کنترل آلودگی آب، بهبود کیفیت خدمات گردشگری و حفظ توسعه پایدار باشد.
همچنین توسعه ناپایدار جاذبه های گردشگری، می تواند رکود توسعه گردشگری را به دنبال داشته باشد. به عبارتی تغییر محیط آبی به خود فعالیت های گردشگری آبی واکنش نشان می دهد. به عنوان مثال، اگر کیفیت محیط آبی بهتر از گذشته شود، گردشگران بیشتری جذب آن می‌شوند و منافع اقتصادی گردشگری بهبود می‌یابد. ولی اگر محیط آبی بد شود، گردشگران آن مکان را برای گردشگری در نظر نمی گیرند و گردشگری به سختی توسعه می‌یابد. این موضوع را اگر در نظر بگیریم که رقابت پذیری بسیاری از مقاصد گردشگری در آینده، بر اساس کیفیت منابع آب صورت خواهد پذیرفت، توسعه پایدار گردشگری آبی اهمیت بیشتری پیدا می کند.
در راستای دستیابی به توسعه پایدار گردشگری آبی، آنچه که بیش از پیش در برنامه‌ریزی توسعه این صنعت اهمیت دارد، ارتقای سطح دانش و فرهنگ دست‌اندرکاران و بهره برداران آن است. با توجه به اهمیت و نقش حیاتی آب در زندگی، باید آگاهی جمعی و ترویج دانش در مورد ارزش آب و نیاز به حفظ و استفاده مسئولانه آن صورت گیرد.
بخش گردشگری بایستی برای توسعه مقاصد گردشگری آبی، اهمیت زیادی برای این منبع قائل باشد. در ایران مناطق متعدد با منابع آبی مختلف وجود دارند که می‌توانند هدف توسعه پایدار گردشگری باشند. از ایجاد مراکز جدید نظیر هتل ها یا جزایر شناور آبی گرفته تا احیای شیوه‌های سنتی که در گذشته وجود داشتند نظیر استفاده از آب‌های معدنی که خواص درمانی آنها سلامت جسمی و روانی فرد را افزایش می‌دهد.
با درک دوگانه از آب، رابطه بین آب و گردشگری مشخص می‌شود: به عنوان یک منبع گرانبها و به عنوان یک جاذبه. از این رو با انجام مطالعات دقیق می‌توان گردشگری مبتنی بر آب را بدون به خطر انداختن کیفیت منابع آبی توسعه داد.
در هر صورت روندها، رویه‌ها و ذهنیت‌های جدید رو به رشد در رابطه با فعالیت‌های گردشگری مبتنی بر آب در جهان امروزی ظاهر گردیده و در کشور ما نیز در سال‌های اخیر ضمن انعقاد تفاهم‌نامه بین وزارت نیرو و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فراخوان جذب سرمایه گذاران در عرصه گردشگری آبی بعمل آمده است. در این راستا مطالعات برنامه ریزی و توسعه گردشگری آبی از سوی مجریان و متولیان امر در حال انجام است که لازم است توامان مطالعات بررسی اثرات طرح‌ها بر روی محیط زیست و کیفیت منابع آب نیز صورت پذیرد.
درخصوص فعالیت های گردشگری آبی، دفع غیراصولی فاضلاب و پسماند دو مشکل جدی است و عدم توجه به آن هم از سوی گردشگران و هم از سوی متولیان مراکز گردشگری و تفریحی در اطراف منابع آبی می تواند آلودگی این منابع را رقم بزند. در حال حاضر بالای ۲۰۰ سد در دست بهره برداری در کشور وجود دارد که نزدیک به ۱۰۰ سد کاربری شرب را دارند و زمینه برای ایجاد پدیده تغذیه گرایی این سدها در اثر ورود بار آلودگی ازت و فسفر حاصل از دفع غیراصولی فاضلاب مراکز گردشگری و رهاسازی زباله ها به داخل آب وجود دارد. از این رو مسئله اهمیت حفاظت از کیفیت منابع آب در برنامه‌های توسعه گردشگری آبی بایستی بیش از پیش مورد توجه و دقت قرار گیرد.

*رئیس گروه واحد محیط زیست و آب‌های غیرمتعارف شرکت مدیریت منابع آب ایران

منبع:‌ وزارت نیرو