شطرنج چگونه وارد ایران شد؟

به گزارش نمناک، بسیاری از ما برای تفریح وقت خود را پای میز شطرنج با دوست خود گذرانده ایم، در حالی که عده ای زندگی خود را وقف کامل کردن این بازی کرده اند.

ریشه و اصل شطرنج

اگرچه مخترع بازی شطرنج هنوز مشخص نیست اما مورخان در پی یافتن زادگاه آن هستند. بر اساس نظریه ای شطرنج حدود سال ۶۰۰ میلادی در هند توسعه یافته است.

شنیده ها حاکی از آن است که حاکم امپراتوری گوپتا در هند از دانشمندان خواست تا بازی بسازند که به فرزندانش آموزش جنگاوری دهد و از آن ها ژنرال های قدرتمند بسازد. طبق درخواست وی، بازی بنام Chatarunga به زبان سانسکریت و به معنای "چهار بخش" ساخته شد. این چهار بخش شامل پیاده نظام، سواره نظام، فیل و ارابه بود. که امروزه به آن ها سرباز، رخ، فیل و اسب می گوییم.

ورود شطرنج به ایران

همانطور که در شاهنامه گفته شده، مردم ایران در زمان ساسانیان که در آن زمان همسایه هند بودند، توسط راجا هند با شطرنج آشنا شدند. فرهنگ ایران در پیشرفت بازی شطرنج تاثیر بسزایی داشت و نام آن را از Chatarunga به چطرنگ تغییر دادند.

در طی سال ها نام این بازی تغییر کرد و با حمله عرب ها به ایران به شطرنج تغییر نام داد. در این بازی اگر به شاه حمله می شد و شاه توانایی فرار نداشت؛ عبارت شاه مات گفته می شد که بعد ها این عبارت در کشور های دیگر نیز استفاده شد.

ورود شطرنج به اروپا

در سال ۱۰۰۰، بازی شطرنج در سراسر اروپا فراگیر شد. بعد از ۵۰۰ سال، شطرنج شباهت زیادی به بازی اولیه هندی داشت. جدا از ترجمه ها و تغییر نام ها در این بازی، قوانین از ابتدا تغییری نکرده اند.

با شروع دوره رونسانس، قوانین شطرنج در کتاب فرهنگ و علم توسعه یافتند. بخشی از تغییرات در قوانین در جهت افزایش سرعت بازی و وارد کردن زودتر مهره ها به جنگ بود.

شطرنج مدرن

با افزایش محبوبیت و تدوین قوانین جدید، این بازی به یک ورزش حرفه ای تبدیل شد. اولین تورنمنت در سال ۱۸۵۱ در لندن برگزار شد و مسابقات قهرمانی جهان نیز در سال ۱۸۸۶ انجام شد.

در بیش از نیم قرن، در بازی های قهرمانی جهان، ۵ نفر از عنوان قهرمان شطرنج برخوردار بودند. این عنوان به مدت ۲۷ سال در اختیار ریاضیدان آلمانی امانوئل لاسکر بود که رکورد طولانی ترین دوره قهرمانی را دارد.

در قرن بیستم، سبک مدرن شطرنج با بروز رسانی استراتژی ها و تاکتیک ها بسیار پیشرفت کرد. سبک بازی تهاجمی خوزه رائول کاپابلانکا بازیکن کوبایی در سال ۱۹۲۱ عنوان قهرمانی را از لاسکر کسب کرد.

برخی بر این باورند که اولین استاد بزرگ شطرنج، تزار نیکلاس دوم روسیه بود، اما آغاز رسمی آموزش شطرنج با تاسیس فیده (فدراسیون جهانی شطرنج) در سال ۱۹۲۴ بود.

پس از درگذشت الکساندر آلخین قهرمان شطرنج در سال ۱۹۴۶، یک مسابقه دیگر در سال ۱۹۴۸ برای تعیین قهرمانی انجام شد.

پیروزی میخائیل بوتوینک دوره ای از سلطه شوروی بر شطرنج را آغاز کرد تا این که بابی فیشر آمریکایی در سال ۱۹۷۲ قهرمان جهان شد. به دنبال اختلاف با فیده، فیشر عنوان قهرمانی را به آناتولی کارپوف اعطا کرد که او هم در سال ۱۹۸۵ مغلوب گری کاسپاروف شد و در نهایت در سال ۱۹۹۳ فیده را ترک کرد و عنوان قهرمانی دوباره به کارپف واگذار شد.

سال ها بعد شاهد رقابت های متعادلی در سطح بین المللی با ملیت هایی مانند هند، اوکراین، ازبکستان و بلغارستان بودیم. مگنوس کارلسن قهرمان فعلی جهان با غلبه بر آن اند در سال ۲۰۱۳ این عنوان را کسب کرد و در سال ۲۰۱۴ به بالاترین مقام شطرنج برگزیده شد.