موقعیت های ساده طعم شیرین موفقیت را به دانش‌آموز می‌چشاند

«مصطفی سبحی منعم» کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی در گفت وگو با پانا در خصوص اهمیت آموزش در دوران کودکی اظهار کرد: «آنگونه که معروف است، در هندوستان فیل ها را از همان زمان که تازه متولد می شوند با یک طناب نازک می بندند و فیل نوزاد به خاطر توانایی کم، هر قدر تلاش می کند نمی تواند طناب را باز یا پاره کند، لذا فیل نوزاد آرام آرام می آموزد که توانایی غلبه بر این طناب را ندارد.»

وی افزود: «وقتی این بچه فیل ها یک فیل بالغ می شوند، با همان طناب دوران کودکی بسته می شوند، هیچگونه تلاشی برای باز کردن طناب، انجام نمی دهند با اینکه توانایی پاره کردن طناب را به سادگی دارند، این یعنی اینکه دچار درماندگی شده اند و با شکست های دوران کودکی به این ذهنیت رسیده اند که دیگر توانایی غلبه بر آن طناب را ندارند.»

وی ادامه داد: «فرزندان ما هم به همین سادگی دچار درماندگی خود آموخته می شوند؛ جملاتی مثل تو نمی توانی، تو کلا از بچگی همین جوری بودی، از دوستانت یاد بگیر و ... در اصل، بردن فرزندان به گرداب درماندگی خودآموخته است.»

سبحی معنم خاطرنشان کرد: «درماندگی خودآموخته منفی ترین حالت از مفهوم خود یا خودپنداره است و به حالتی از یادگیرندگان اشاره می کند که کوشش را با پیشرفت مرتبط نمی دانند، یعنی فرزند ما به این نتیجه می رسد که با تلاش و کوشش موفق نخواهد شد و باور دارد که رویدادها تحت کنترل او نیست و رفتار و نتیجه رفتار با یکدیگر متفاوت است.»

وی ادامه داد: «ویژگی های این یادگیرندگان این است که به طور کلی در کلاس یا مباحث آموزشی منفعل هستند، گوشه گیرند، حالات افسردگی دارند، احساس ترس و اضطراب و هر آنچه اتفاق می افتد را می پذیرند، حتی علیه آنها باشد.»

کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، با اشاره به فرایند منفی شکل گیری درماندگی خودآموخته، عنوان کرد: «تجربه شکست های مداوم در مدرسه و منزل باعث می شود که یادگیرنده احساس عدم توانایی کند و به دنبال آن فکر کند شایستگی ندارد و در نتیجه دست از تلاش و کوشش بر می دارد و همه اینها منجر به کاهش عملکرد می شود.»

وی با ذکر این حدیث از امام علی (ع) که ارزش انسان به اندازه همت اوست، تاکید کرد: «در درماندگی آموخته شده، همت و اراده فرد نابود می شود و با توجه به عدم اراده، خودکارآمدی فرد بسیار پایین می آید؛ به عبارتی خانواده و بعضا مدرسه، با ایجاد شرایط شکست، سخت گیری های مداوم، سرکوب دانش آموز و عدم انتخاب راهکار درست، او را نابود می کنند و دانش آموز را به این باور می رسانند که دیگر توانایی غلبه بر مشکلات را نخواهد داشت و تلاش و کوشش را کنار می گذارد.»

سبحی منعم اضافه کرد: «چون این چالش با گذر زمان و در یک دور خطا شکل گرفته، بنابراین نیاز به زمان و ایجاد یک فرایند صحیح آموزشی دارد بنابراین باید فرصت های گام به گام و ساده برای دانش آموز ایجاد کرد تا طعم پیروزی و موفقیت را بچشد یعنی با تقسیم مباحث کتاب به بخش های کوچک تر و ساده تر، بتواند یاد بگیرد که تجربه نشان از اثربخشی بالای این روش دارد.»

وی با اشاره به روش های ایجاد و تثبت موفقیت در دانش آموزان گفت: «دادن بازخورد مثبت و تشویق دانش آموز بلافاصله بعد از هر موفقیت، بالا بردن انگیزش به عنوان موتور حرکت دانش آموز، تا در مسیر آموزش همکاری کند و تاکید بر یادگیری بیشتر نه رقابت برای دریافت نمره، روش هایی هستند که شکست ها را به موفقیت تبدیل کرده و فرآینده های منفی را تغییر می دهد.»

کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی تاکید کرد: «دانش آموز باید به این باور برسد که شکست نتیجه فقدان تلاش و کوشش است، چون تلاش و کوشش قابل کنترل است و می توان آن را تغییر داد ولی قبلا می گفت شکست نتیجه عدم توانایی است؛ بنابراین با توجه به پذیرفتن عدم تلاش، مسئولیت شکست را به عهده می گیرد و سعی می کند بیشتر تلاش کند که به نتیجه برسد.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: «خانواده ها باید سعی کنند، تلاش و کوشش را در دانش آموزان زنده نگه دارند و آنها مسئولیت کارهایشان را خودشان بپذیرند و در نهایت به جای درماندگی، به سازندگی و پیشرفت بیندیشند.»

گفت و گو: تینا سبحی منعم