تصویرسازی کتاب کودک تحت تأثیر ادبیات کودک است

مهنوش مشیری، تصویرگر کتاب‌های کودک و نوجوان است. وی مدیر هنری و تصویرگر هفته‌نامه‌های تماشا، شیر و خورشید، سروش و طراح روی جلد بیش از صد کتاب برای ناشران مختلف را در کارنامه خود دارد. مؤلف کتاب‌های پروانه می‌شوم، نقطه طلایی، پروانه خانم شاعر، و میمانها از راه می‌رسند، برای کودکان و نوجوان است. وی داور جشنواره‌های مختلف در رشته‌های ادبیات، شعر، داستان، تصویرگری و گرافیک است. همچنین داور بین‌المللی مسابقات تصویرگری براتیسلاوا، عکاسی زیر آب، (ایتالیا)، تصویرگری دینی است.
ادبیات آیینه جامعه هر کشوری است
«مهنوش مشیری» تصویرگر پیشکسوت و هنرمند گرافیست کشورمان در گفت‌وگو با پانا درباره فرازوفرودهای تصویرگری کتاب کودک در ایران عنوان کرد: «تصویرسازی هم مثل هر مسئله فرهنگی دارای فرازوفرودهایی است، گاه بالا می‌رود و گاه پایین می‌آید. این بستگی به شرایط جو حاکم بر هنر کودک دارد. من معتقدم تصویرسازی در ذات خودش وابسته به ادبیات کودک است. اگر ادبیات کودک فرود داشته باشد، قطعاً تصویرسازی هم با آن پایین می‌آید و هر زمان ادبیات کودک مقداری اوج بگیرد همراه با آن اوج می‌گیرد. به اعتقاد من ادبیات کودک هم وابسته به شرایط سیاسی و اقتصادی و غیره است زیرا ادبیات آیینه جامعه هر کشوری است.»
تصویرسازی کتاب کودک متأثر از فضای مجازی بی‌رنگ و لعاب شده است
مشیری درباره روند تغییر و تحولات کتاب‌های کودک از دهه شصت ‌تاکنون اظهار کرد: «یک دهه شصتی وقتی به عالم تروتازه کودکی خود نگاه می‌کند، همه‌چیز برایش رنگ و لعاب زیباتری دارد. هرچقدر از آن دوران کودکی دور شویم غباری روی رنگ‌ها و شادابی دوران کودکی را می‌گیرد و شفافیت دوران کودکی دیده نمی‌شود اما از سوی دیگر با رشد بی‌رویه مدیاهای مختلف ازجمله بازی‌های اینترنتی و ورود به فضاهای واتس‌آپ و بازی‌های کامپیوتری و غیره تصویر کودکی جلای خودش را از دست می‌دهد.»
ادبیات کودک و تصویرسازی کودک روی هم تأثیر دارد
عضو شورای هنری هشتمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر درباره تأثیر تصاویر کودک بر پرورش خیال و ذهن کودک اظهار کرد: «هردوی این‌ها وابسته به هم هستند زیرا وقتی می‌گوییم تصویرسازی کودک بلافاصله می‌گوییم ادبیات کودک و این دو از هم جدا نمی‌شوند. هنر در دنیای کودک امری است که شامل همه هنرهاست و تصویرسازی کتاب کودک را هم شامل می‌شود.»
وی افزود: «وقتی به دوران کودکی خود نگاه می‌کنید حتی اگر خیلی نسبت به تکنولوژی امروز عقب‌تر باشد می‌بینیم که جذاب‌تر به نظر می‌آید زیرا یک بالانس ایجاد می‌کند با خواست و سن بچه‌ها اما این روزها پیشرفت تکنولوژی همه دنیا را تحت تأثیر خود قرار داده است و به‌تبع آن تصویرسازی هم از رونق افتاده است.»
تصویرگر کتاب مانند بقیه مشاغل باید امرارمعاش داشته باشد
مهنوش مشیری درباره تصویرگری کتاب‌ها که بیشتر بر اساس توافق تصویرگر و نویسنده با ناشر است یا عموماً نگاه تجاری ناشر بر انجام کار غلبه دارد، عنوان کرد: «این بستگی دارد که ناشر بیشتر تجاری باشد یا هنری. اکنون نمایشگاه‌های بزرگ دنیا که گرایش زیادی به تصویرسازی کودک به لحاظ هنری دارند سایه‌شان روی هنر تصویرسازی کتاب هم افتاده است اما بدون شک تصویرسازی تابعی از متغیرهایی مانند نویسنده و ناشر و تصویرساز کتاب است.»
مشیری درباره مهم‌ترین دغدغه‌های تصویرگری اظهار کرد: «مهم‌ترین مشکل تصویرگر مسئله اقتصادی است. هنر در همه شئونات و نمادهایش امری است که برای یک هنرمند محل امرارمعاش است؛ مانند معلمی یا گل‌فروشی یا خیاطی یا هر حرفه دیگری ابزار امرارمعاش شان هنرشان است. وقتی شرایط اقتصادی فشار وارد کند ناگزیر به تمکین از مشکلات جامعه هستند.»
تصویرگران ایرانی می‌توانند با دنیا رقابت کنند
این تصویرگر کتاب کودک درباره اینکه آیا تصویرگری کتاب کودک قابل‌رقابت با بازارهای جهانی هست یا خیر، گفت: «پیشینه بینال های این هنر در سراسر جهان نشان می‌دهد که تصویرگران ما همیشه در سکوی اول ایستاده‌اند.»
وی درباره اثرگذاری قانون کپی‌رایت بر عملکرد تصویرگرهای ایرانی عنوان کرد: «به‌طورکلی مقوله هنر شخصی است و زاییده پیش و بیش از هرکس و هر چیز نیاز خود هنرمند است. ممکن است بارها به دانشجویانم بگویم کتاب «آلیس در سرزمین عجایب» را تصویرسازی کنند. قاعدتاً مسئله کپی‌رایت در اینجا مفهومی ندارد اما وقتی عین تصویر کپی می‌شود دیگر همان دزدی تعریف می‌شود و به کپی‌رایت ربطی ندارد. در موضوع کپی‌رایت ناشر باید دغدغه داشته باشد. امیدوارم هنر تصویرسازی جزو هنرهای کلیدی فرهنگ ایرانی است همیشه در اوج باشد.»