روزی برای بزرگداشت حافظ شیرین سخن

به گزارش اداره اطلاع رسانی و روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش استان گیلان، خواجه شمس الدین محمد شیرازی شاعر و حافظ قرآن، متخلص به حافظ و معروف به لسان الغیب از بزرگترین شاعران غزل سرای ایران و جهان به شمار می رود. حافظ را نمی توان از سنخ شاعران تک بعدی و تک ساحتی محسوب و تفکر شاعرانه اش را تنها به یک وجه خالص تفسیر و تاویل کرد.

بدون اغراق می‌توان گفت خانه‌ای در ایران نیست که دیوان او را بر طاقچه نداشته باشد و می‌توان گفت ایرانی سال تازه‌اش را بدون او آغاز نمی‌کند. انس ایرانیان با حافظ روز به روز فزونی می‌یابد و غزل روان او بیشتر در لایه‌های زیرین زندگی‌شان رسوخ می‌کند. اینها همه دلایلی اندک هستند برای تقلا بر شناخت روز افزون او.
شعر حافظ دارای ابعاد گوناگون و متنوع سرشار از راز و رمز و پرسش از حقیقت هستی است.
صبحدم از عرش می آمد خروشی، عشق گفت
قدسیان گویی که شعر حافظ از بر می کنند

استاد خرمشاهی با تاکید بر انقلاب حافظ در غزل و بیان معانی زندگی در آن قالب می گوید: مضمون، رابطه‌ درون شعری دارد، اما حافظ معناگراست، به نظر من ما متفکری هنر اندیش‌تر از او در تاریخ ادبیات‌مان نداریم. او یک چند ضلعی متفاوت است، به همین جهت هم شعرش متفاوت است.
خرمشاهی ضمن تاکید بر شخصیت چند وجهی حافظ، می افزاید: به اعتقاد من حافظ بزرگ‌ترین متفکر ماست؛ خواهند گفت ملاصدرا و ابن سینا و خیام را هم داریم، برخی حافظ را ذیل بر خیام دانسته‌اند در این رابطه باید گفت که او یک مضمون بزرگ دارد که بسیار زیبا بیان کرده است، مضمونی اندوهگین در ارتباط با مرگ؛ حافظ هم همین اندوه را دارد، ولی بسیار شیرین بیان کرده است، شور زندگی در او بیداد می‌کند. هیچ‌کس به انداره‌ی او فرصت ثبت حیات را غنیمت نشمرده است.

تاثیر قرآن بر غزلیات حافظ

بی تردید حافظ شیفته شیوایی زبان قرآن بوده و از صنایع و بدایع آن در شعر خود بهره برده است. بیشتر صنایع بدیع قرآن را که نزدیک به یکصد گونه دانسته اند، در دیوان حافظ می توان یافت. از پر شمارترین این صنایع میتوان ایجاز، استعاره، ایهام، انسجام، ارسال المثل، ترصیع، تلمیح، تمثیل، تشبیه، تقابل، تکرار، توزیع، تناسب، جناس، تسمیط، کنایه، مقارنه و تقسیم را نام برد. حافظ خواندن قرآن با چارده (چهارده) روایت را مایه افتخار خود میدانسته و گمان می رود به همین خاطر حافظ تخلص میکرده. در سراسر دیوان حافظ به ابیاتی برمی خوریم که به صراحت به تاثیر قرآن در زندگی او اذعان داشته است:
صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم

فال حافظ

یکی از لقب های خواجه محمد در میان فارسی زبان ها « لسان الغیب» است . هر ایرانی اگر برای یک بار هم که شده با دیوان حافظ فال گرفته است ، و همیشه شعری که خوانده می شود حاوی واژگانی ست که به شکلی با نیت فرد مطابقت دارد . این همان دلیلی ست که باعث شده او را« لسان الغیب» لقب دهند . انگار که حافظ از آنچه در ذهن ما می گذرد با خبر است ! از این ها که بگذریم دلیل اصلی این اتفاق می تواند دایره واژگانی بالای حافظ باشد چرا که او ازبسیاری از علوم زمان خود اطلاع داشته و همان طور که گفته شد قرآن را نیز حفظ بوده است و البته هنر حافظ در به کار گرفتن این واژه ها و اطلاعات به خودی خود باعث می شود که ما از شعر او لذت ببریم و در هر حال و احوال که باشیم ، در شادی و اندوه، با خواندن غزل های او به آرامش برسیم.

تاثیرپذیری ادبیات اروپا و آمریکا از حافظ

آلمانی ها قبل از کشورهای دیگر اروپایی با حافظ آشنا شدند. آدام اولئاریوس مترجم اولین هیاتی بود که از آلمان به ایران آمد. او در سفرنامه اش، اطلاعاتی از ادبیات ایران به دست داد، که سبب آشنایی شارل رویچکی با حافظ و ترجمه چند غزل از او به زبان لاتین و آلمانی گردید. اولین ترجمه کامل دیوان حافظ توسط فون هامر در سال 1812 به انجام رسید. گوته از این ترجمه بهره برد و دیوان غربی شرقی خود را سرود. پس از او مترجمان دیگری چون روکرت، پلاتن، هلموت ریتر، دامر و... به ترجمه دیوان حافظ همت گماشتند.
انگلیسی ها نیز در قرن هجدهم با حافظ آشنا شدند. توماس هاید برای اولین بار، غزل نخست حافظ را به لاتین ترجمه کرد. نخستین اروپایی که اشعار حافظ را به فرانسه و انگلیسی برگرداند، ویلیام جونز بود. پس از او، مترجمان بسیاری چون ریچاردسون، گرترود بل، نیکلسون و... به این امر اهتمام ورزیدند
فرانسویان، دیرتر از کشورهای دیگر حافظ را شناختند. تاورنیه اولین جهانگرد فرانسوی است که از محبوبیت حافظ در میان ایرانیان مطالبی ارائه داد. گرچه مترجمینی چون دوفرمری، نیکلا، دوویلر، آرتورگی و... تحت تاثیر حافظ قرار گرفتند ولی هیچ کدام نتوانستند تمامی اشعار حافظ را ترجمه کنند.
در امریکا نیز شکل گیری مکتب تعالی گرایی، گرایش به ادبیات شرق را رواج داد. امرسون از بنیان گذاران این مکتب، نخستین بار اشعار حافظ را برای آمریکایی ها ترجمه کرد.

سالهاست، بیستم مهرماه برابر با یازدهم اکتبر، مطابق با تقویم رسمی کشورمان روز بزرگداشت حافظ است که در این روز جشن‌ها و برنامه‌های ملی و بین‌المللی فرهنگی متنوعی در شیراز و سایر نقاط جهان برگزار می‌شود.عمده برنامه‌های این روز شامل شب شعر، گل افشانی آرامگاه حافظ، نمایش و رونمایی از دیوان‌های شعر حافظ و نورافشانی است.
امروزه، آرامگاه حافظ در شهر شیراز و در منطقهحافظیّه در فضایی آکنده از عطر و زیبایی گل‌های جان‌پرور، درآمیخته با شور اشعار خواجه، واقع شده‌است. این مکان یکی از جاذبه‌های مهمّ گردشگری به شمار می‌رود و بسیاری از مشتاقان شعر و اندیشه‌ حافظ را از اطراف جهان به این مکان می‌کشاند.