دلایل گرفتگی عروق

به‌گزارش تبیان، شریان‌ها رگ‌های خونی هستند که خون اکسیژن‌دار را به سراسر بدن می‌رسانند. آن‌ها از مغز تا نوک انگشتان پایتان می‌روند. عروق سالم دارای دیواره‌ داخلی نرم بوده و خون به راحتی در آن‌ها جریان دارد؛ اما برخی از افراد دچار گرفتگی یا انسداد عروق می‌شوند. عروق مسدود شده نتیجه‌ی تجمع ماده‌ای به نام پلاک روی دیواره‌ی داخلی این عروق هستند. پلاک عروقی می‌تواند جریان خون را کاهش دهد و در برخی موارد، کلاً آن را مسدود کند.

چه چیزی سبب انسداد عروق می‌شود؟

پلاکی که روی دیواره‌ی داخلی عروق تجمع می‌کند از مواد گوناگونی ساخته شده که در خون می‌چرخند. این مواد شامل کلسیم، چربی، کلسترول، ضایعات سلولی و فیبرین می‌شوند. فیبرین ماده‌ای است که در لخته شدن خون دخیل است. سلول‌ها در واکنش به تجمع پلاک در دیواره‌ی عروق، تکثیر شده و مواد اضافی ترشح می‌کنند که می‌تواند وضعیت گرفتگی عروق را تشدید کند.
تجمع پلاک افزایش یافته و عارضه‌ای به نام تصلب شرایین ایجاد می‌شود. این عارضه باعث تنگ و سخت شدن عروق می‌شود. هر چند کارشناسان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث شروع تصلب شرایین می‌شود، اما به نظر می‌رسد این فرایند ناشی از آسیب به دیواره‌ی عروق است. این آسیب که نتیجه‌اش تجمع پلاک است می‌تواند نتیجه‌ی موارد زیر باشد:

بالا بودن کلسترول بد و پایین بودن کلسترول خوب
بالا بودن کلسترول بد یا LDL، اصلی‌ترین دلیل تشکیل پلاک در عروق است؛ اما این تمام ماجرا نیست. همه‌ی افراد کلسترول خوب نیز دارند که به آن HDL می‌گویند و در خون جریان دارد. HDL می‌تواند مقداری از کلسترول بد را از پلاک موجود در عروق مسدود شده جدا کرده و آن را به کبد برگرداند تا از طریق کبد پاکسازی و حذف شود.

فشارخون بالا
داشتن فشار خون بالا، تجمع پلاک را در عروق افزایش می‌دهد و همچنین انسداد عروق را تسریع می‌کند.

دود سیگار
دود سیگار می‌تواند تصلب شرایین را در عروق قلب، پاها و آئورت افزایش دهد. آئورت، بزرگ‌ترین شریان در بدن است.

دیابت یا بالا بودن قند جاری در خون
این نیز یکی از عوامل اصلی انسداد عروق است. حتی افرادی که قند خونشان بالاست؛ اما هنوز به مرحله دیابت نرسیده‌اند، مثلاً شرایطی که در سندرم متابولیک برقرار است، در معرض تشکیل پلاک عروقی قرار دارند.

دیگر ریسک فاکتورهای انسداد عروق شامل سابقه خانوادگی، استرس، بی‌تحرکی و چاقی می‌شود. دانستن سابقه خانوادگی‌تان مهم است.
معمولاً پلاک عروقی از دوران کودکی یا سال‌های نوجوانی شروع به تشکیل شدن می‌کند و سپس در میانسالی یا بعدها انسداد عروق رخ می‌دهد.

خطرات پلاک و انسداد عروق چیست؟

بستگی به این دارد که پلاک عروقی در کجا تجمع یافته باشد. انسداد عروق در قسمت‌های متفاوت بدن می‌تواند منجر به عوارض متعددی شود از جمله:

بیماری عروق کرونری
وقتی پلاک در عروق ِ حامل خون به سمت قلب جمع می‌شود، بیماری عروق کرونری یا بیماری قلبی به وجود می‌آید. بیماری عروق کرونری می‌تواند سبب درد در قفسه سینه یا تنگی نفس شود. این عارضه می‌تواند منجر به حمله قلبی شده و حمله قلبی نیز یکی از عمده‌ترین علت‌های مرگ در خیلی از کشورهاست.

بیماری شریان کاروتید
عروق کاروتید در دو طرف گردن وجود دارند. این عروق، اکسیژن را به مغز می‌رسانند. تجمع پلاک عروقی در شریان‌های کاروتید می‌تواند موجب سکته مغزی شود.

بیماری عروق محیطی
اگر پلاک در رگ‌های خونی حامل خون به سمت پاها تجمع پیدا کنند، از میزان اکسیژنی که به این قسمت‌ها می‌رسد کم خواهد شد. کاهش جریان خون می‌تواند باعث شود درد، بی‌حسی یا عفونتی جدی در پاهایتان را تجربه کنید.

آیا انسداد عروق علامتی هم دارد؟

در خیلی از موارد، انسداد عروق منجر به علامت خاصی نمی‌شود تا زمانی که اتفاقی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی رخ بدهد. در مواردی دیگر، خصوصاً زمانی که عروق ۷۰ درصد یا بیشتر مسدود می‌شوند، تجمع پلاک عروقی می‌تواند علامت‌های زیر را ایجاد کند:
. درد در قفسه سینه
. تنگی نفس
. تپش قلب
. ضعف و سرگیجه
. تهوع
. تعریق
اولین علامت، درد در قفسه سینه، آنژین نیز نامیده می‌شود. آنژین می‌تواند نتیجه‌ی کاهش جریان خون به سمت قلب باشد. این کاهش جریان خون نیز در اثر تجمع پلاک در عروق منتهی به قلب رخ می‌دهد.

عروق مسدود شده در بیماری عروق کاروتید ممکن است سبب سکته مغزی به نام حمله ایسکمی گذرا (TIA) شوند. این عارضه علائم زیر را دارد:
. احساس ضعف یا کرختی در یک سمت بدن
. ناتوانی در حرکت دادن دست یا پا
. از دست دادن بینایی در یک چشم
. شُل و بریده ادا کردن کلمات

گرفتگی عروق در بیماری عروق محیطی نیز علائم زیر را می‌تواند داشته باشد:
. پا درد
. با تأخیر خوب شدن آسیب‌ها در پاها
. سردی پاها
. قانقاریا

آیا تست‌هایی برای تشخیص انسداد عروق وجود دارد؟

بله. تست‌های گوناگونی برای تشخیص انسداد عروق وجود دارد. پزشک بر اساس علائم و سابقه پزشکی بیمار تعیین می‌کند چه تستی باید انجام شود.
تست‌ها شامل غربالگری کلسترول، عکس از سینه با اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، سونوگرافی، اکوکاردیاگرام، الکتروکاردیوگرام، ام آر آی، آنژیوگرام و پِت اسکن می‌شوند.

انسداد عروق یا پلاک عروق چگونه درمان می‌شوند؟

راهکارهای پیشگیری و درمانی متنوعی برای انسداد عروق وجود دارد. چیزی که پزشکتان برای کاهش پلاک عروقی و پیشگیری از انسداد عروق تجویز می‌کند بستگی به شدت عارضه و سابقه پزشکی دارد.

تغییرات سبک زندگی
یک سبک زندگی سالم برای مدیریت پلاک عروقی و درمان انسداد عروق لازم است که شامل موارد زیر می‌شود:
. داشتن یک رژیم غذایی که کلسترول و چربی اشباع آن کم باشد، مصرف قند و کربوهیدرات‌های ساده در آن محدود شده باشد و پُر از میوه و سبزی باشد.
. حفظ وزن سالم بدن
. سیگار نکشیدن
. ورزش منظم
. کنترل استرس
. کنترل فشار خون و کلسترول
. پایین نگه داشتن قند خون

رویکردهای مداخله‌ای یا جراحی
در برخی موارد ممکن است برای درمان انسداد عروق و پیشگیری از تجمع بیشتر پلاک عروقی، نیاز به عمل جراحی باشد. این رویکردها شامل موارد زیر می‌شوند:
جاگذاری استنت: لوله‌ی کوچکی به نام استنت که می‌تواند حاوی دارو باشد، در شریان جا گذاشته می‌شود تا جریان خون به اندازه کافی حفظ شود. یک کاتتر (لوله باریک) نیز در شریان پا که به قلب می‌رود جاگذاری می‌شود و یک استنت نیز در قسمت انسداد جا گذاشته می‌شود.
جراحی بای پس: در این عمل، از عروق دیگر قسمت‌های بدن برای میان‌بُر زدن عروق مسدود شده و کمک به رسیدن خون اکسیژن‌دار به مقصد مورد نظر استفاده می‌شود.
بالون آنژیوپلاستی: این شیوه به باز شدن عروق مسدود که کاملاً یا نسبتاً مسدود شده‌اند کمک می‌کند. در بالون آنژیوپلاستی از ابزاری استفاده می‌شود که پلاک را به سمت دیواره‌ی عروق هُل می‌دهد و می‌فشارد.

داروها
یک سری از داروها ممکن است بتوانند برخی از فاکتورهایی را که منجر به تجمع پلاک عروقی می‌شوند کنترل نمایند:
. داروهای کاهنده کلسترول
. داروهای کاهنده فشار خون
. آسپیرین و دیگر داروهای رقیق‌کننده خون که احتمال تشکیل لخته خون را کاهش می‌دهند.