فیاض: آموزش متناسب با جنسیت، دارای تبیین دینی و اجتماعی است

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در ابتدای این نشست، ایراندخت فیاض، عضو هیات علمی گروه آموزش و پرورش دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره لزوم توجه به غنی سازی و کارآمدسازی محتوای آموزشی متناسب با جنسیت، گفت: بسیاری از کارشناسان، با جنسیتی کردن محتوای آموزشی مخالف هستند و معتقدند که باید محتوای درسی به شکل واحد و صرفا با نگاه انسانی ارائه شود، البته گروه دیگری نیز معتقدند که جنسیت و به تعبیری زنانگی و مردانگی، ویژگی‌های مهم فردی است که باید به آن توجه کرد زیرا بر همین مبنا، نقش‌ها مسئولیت‌های خطیری را ایجاد می‌کنند که باید مد نظر قرار گیرند.

وی ادامه داد: بخش گسترده‌ای از شناخت فرد، نسبت به هویت زن یا مرد بودن، مسئولیت‌ها و انتظاراتی که از او می‌رود و نقش‌هایی که باید ایفا کند در نظام آموزش رسمی ما از طریق مدرسه و به صورت ویژه از طریق محتوای آموزشی کسب می‌شود، به همین خاطر و به ناچار، محتوای آموزشی ما باید رنگ و بوی جنسیتی به خود بگیرد.

عضو هیات علمی گروه آموزش و پرورش دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی افزود:در همین راستا، دو تبیین علمی برای جنسیتی شدن نظام آموزشی توسط صاحب نظران و کارشناسان مطرح شده است که من به عنوان مقدمه به آن اشاره می‌کنم. یکی از تبیین‌ها این است که به دلیل منشا تکوینی تفاوت جنسیتی زن و مرد که در نظام آفرینش وجود دارد، باید این تمایزها و تفاوت‌ها را جدی تلقی کنیم. بر همین مبنا نیز ضروری است که در آموزش، هر یک از گروه‌ها رنگ و بوی جنسیتی خاص خود را داشته باشند.

فیاض جنسیت را عامل مهمی در احساسات و تجربیات فرد دانست و اظهار کرد: جنسیت یک متغیر مهم است که بر موقعیت دانش آموز، تجربه‌ها و احساسات او تاثیر می‌گذارد، بنابراین از چنین منظری بی‌توجهی به جنسیت در برنامه ریزی و سیاست‌گذاری آموزشی باعث می‌شود که مسائل خاص این دو گروه از نظر دور بمانند و دانش آموز ما در سه بعد معرفتی، مهارتی و توانمندی واجد نیازها و الزامات نشود و به عنوان یک شهروند موفق متناظر با هویت خود نتواند نقش آفرینی و مسئولیت پذیری کند.

وی به ریشه دینی تفاوت‌های جنسیتی اشاره کرد و گفت: گروه دیگری از کارشناسان معتقدند که اولویت‌های موجود در دین، درباره نقش‌های مرد و زن باعث می‌شود که بخش‌هایی از این تمایزهای جنسیتی در اولویت‌های آموزشی نشان داده شود. با جمع بندی این دیدگا‌ها که دارای رویکرد جامعه شناسانه و دین مدارانه است، به نظر می‌رسد که ناچاریم هویت جنسیتی را در مسیر تربیت و آموزش، مد نظر قرار دهیم.

عضو هیات علمی گروه آموزش و پرورش دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد: گام نخست در راستای توجه به مباحث جنسیتی آموزش، تحول در پارادایم نظام آموزشی است. بسیار شنیده‌ایم که پارادایم حاکم بر فضای آموزش، معرفتی است که شاید به اطلاعات و داده‌ها نیز، تغییر پیدا کند اما در این مسیر، ما به یک پارادایم احتیاج داریم که علاوه بر انتقال دانش و اطلاعات، دو وظیفه دیگر را شامل توانمند سازی دانش آموزان در ابعاد مختلف از جمله بعد جنسیتی و دیگری مهارت آموزی که زیرساخت زندگی موفق هست را، شامل شود.

فیاض خاطر نشان کرد: مولفه معرفت آموزی، توانمند سازی و مهارت آموزی از جمله مباحث مهم این بخش هستند. در این مسیر، معرفت آموزی به معنای این است که بتوانیم معرفت و دانشی را به دانش آموزان انتقال دهیم که در جهت ارتقا و اصلاح نگرش‌های آنان، استفاده شود. حال این نگرش‌ها در حوزه شخصی، اجتماعی، ماهیت و هویت جنسیتی می‌تواند باشد لذا برای این ارتقا ما راهی نداریم جز اینکه برای دانش آموزان ساختمان ذهنی ایجاد کنیم.

وی ادامه داد: منظور ما از این مسئله، ایجاد یک ساختار منسجم ذهنی و یا یک جهان بینی همه جانبه است تا فرد از طریق این طرح واره‌های شناختی، بتواند با جهان اجتماعی بیرون از خود برخورد کند و مواجه شود لذا این ساختمان‌‌ها از این جهت مهم است که انسان با یک سری طرح واره‌هایی که در وجود او نشسته و رابطه هستی شناسانه با باورهای ذهنی او برقرار کرده، جهان اجتماعی را درک، فهم و ارزش گذاری می‌کند.

عضو هیات علمی گروه آموزش و پرورش دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، عقل را دارای روند تکامل خواند و گفت: عقل یک پدیده تاریخی است و به مرور زمان که انسان در فرایند زمان پیش می‌رود، توسعه می‌یابد زیرا فرد در مسیر تعاملات و تجربیات بیشتری را به دست می‌آورد. پس این طرح واره‌ها که در این فرایند ذهنی شکل می‌گیرند هم از طریق تعامل با جهان اجتماعی تولید می‌شوند و هم در بخشی به تولید می‌پردازند و نوعی بده و بستان شکل می‌دهند.

فیاض، بر ایجاد طرح‌واره‌های ذهنی تاکید کرد و بیان کرد: ما برای تحول در نظام آموزشی باید بتوانیم این طرح واره‌ها را ایجاد کنیم زیرا ساختمان ذهنی لزوما ثابت و غیر قابل تغییر نیست و در کنش‌ها و فعالیت‌ها موثر است و به نحوی راهبر رفتارهای ماست. پس نظام تعلیم و تربیت در شکل دادن، تولید، ارتقا و اصلاح این طرح واره‌ها موثر است.

وی ادامه داد: بعد مهارت آموزی نکته بعدی است زیرا نظام تعلیم و تربیت صرفا مسئول انتقال دانش های سرد و بی روح نیست، بنابراین باید در این نقطه به مهارت‌های پایه و اساسی بپردازیم که بخشی از آن مربوط به پرورش مهارت‌های ذهنی به شکل متعادل است.

عضو هیات علمی گروه آموزش و پرورش دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد: تحلیل موقعیت و شناخت عناصر موجود در این بخش، از دیگر مهارت‌هایی است که باید بر مبنای این نگاه به دانش آموز ارائه شود زیرا او باید بتواند بر این مبنا، نگرش‌های خوب و بد را بنا بر شرایط خود تشخیص دهد. چه بسا کسانی که تحلیل موقعیت را بر اساس این نوع تربیت ندارند، نمی‌توانند در موقعیت‌های مختلف خانوادگی، جنسیتی و ... واکنش درستی داشته باشند. بنابراین در بخش آماده سازی فرد برای ایفای نقش جنسیتی به عنوان زن یا مرد این مهارت‌های پایه‌ای بسیار می‌تواند، به افراد کمک کننده باشد.

فیاض بیان کرد: جذابیت محتوا و ایجاد این امکان که دانش آموزان بتوانند از آثار فاخر استفاده کنند می‌تواند به این مهارت‌ها کمک شایانی داشته باشد بنابراین تشویق کودکان به مطالعه آثار اندیشمندان در سودمندی و محتوا موثر است.

در ادامه، بخشی از جلسه به پرسش و پاسخ حول محور موضوعات مطرح شده، تخصیص یافت و حاضران به طرح سوالات خود از فیاض پرداختند. اکرم عینی رییس کتابخانه و مرکز اسناد و فخری ملکی و تعدادی دیگر از کارشناسان سازمان پژوهش نیز در این جلسه حضور داشتند.