18 استان در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند

فرونشست زمین یکی از خطرناک‌ترین ترین مخاطرات طبیعی قرن اخیر است که به‌ دلیل تخلیه آبخوان‌های زیرزمینی به‌صورت خاموش، حیات طبیعی، اقتصادی و اجتماعی ایران را در ابعاد گسترده در معرض تهدید جدی قرار داده، تصریح کرده است که کارشناسان پدیده شوم فرونشست زمین را فاجعه خاموش قرن می‌خوانند و تهران یکی از شهرهای پرمخاطره از نظر فرونشست زمین به شمار می‌رود. اگر درباره نرخ سالیانه فرونشست شهر تهران پرسیده شود، عدد ۳۶ سانتی‌متر بیان می‌شود. این در حالی است که داده‌های مطالعات انجام شده سازمان زمین‌شناسی نشان می‌دهد در مدت ۱۵ سال مطالعه نرخ سالیانه فرونشست در کلانشهر تهران ۱۷ تا ۲۴ سانتی‌متر است و ضمن آنکه از آنجایی که مناطق شمال تهران دارای رسوبات درشت دانه هستند، خاک این مناطق بر خلاف رسوبات ریزدانه مناطق جنوب شهر تهران متراکم نمی‌شود؛ از این رو فرونشست در چنین مناطقی قابل مشاهده نیست. البته ایمان انتظام، متخصص زمین‌شناسی کاربردی درباره برخی ادعاها درباره فرونشست ۳۶ سانتی زمین در تهران گفته است: «در این ادعاها اعلام شده است که تهران سالانه ۳۶ سانتی‌متر (روزی یک میلی‌متر) فرونشست دارد. دلیل این ادعا این است که در یک سال ۸۷-۸۶ یکی از استادان مطالعه‌ای انجام داده است که در آن سال در بخش کوچکی از تهران فرونشست ۳۶ سانتی‌متری را ثبت کرده‌اند.»

رئیس گروه آب زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی همچنین با تاکید بر اینکه ما در مطالعات ۱۵ ساله خود هیچ گاه به فرونشست ۳۶ سانتی‌متری نرسیدیم، گفته است: «این عدد اکنون مورد قبول قرار گرفته است و حتی شاهدیم که کارشناسان عدد ۳۶ سانتی‌متری را برای فرونشست تهران اعلام می‌کنند، در حالی که این داده مربوط به سال ۱۳۸۶ و برای بخش بسیار کوچکی فقط در یک مطالعه ذکر شده است و مربوط به کل منطقه فرونشستی جنوب غرب تهران یا کل تهران نیست. همواره متوسط نرخ فرونشست زمین در تهران حدود ۷ تا ۸ سانتی‌متر بوده است و این فرونشست در همه شهر تهران نیست، بلکه در محدوده در جنوب غربی تهران و مساحت آن کمتر از یک دهم مساحت کل شهر تهران است.»

وضع تهران از نظر فرونشست زمین

رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران در گفت‌وگو با پانا درباره نگرانی کارشناسان از فرونشست زمین در پایتخت اظهار کرد: «فرونشست یعنی زمین یک، دو سانت یا بیشتر پایین برود. در فرونشست معمولا هیچ اتفاقی برای عموم سازه‌ها نمی‌افتد مگر در خطوط مرزی. آن که ممکن است یک نقطه از سازه فرونشست کند و نقطه دیگر فرونشست نکند، این یعنی نشست ناهمگون که می‌تواند موجب شود ساختمان ترک بخورد. به عنوان مثال اگر جایی از یک منطقه بزرگ فرونشست کرده باشد و روبروی آن فرونشست اتفاق نیفتاده باشد، در مرز این دو منطقه ممکن است اتفاقاتی بیفتد ولی اینطور نیست که در تمام منطقه فرونشست همه‌ ساختمان‌های ما در خطر قرار بگیرند.»

رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران افزود: «فرونشست از نظر آسیب رساندن به سازه‌های شهری، ما را به‌صورت جدی تهدید نمی‌کند ولی در حوزه‌های دیگر نظیر کشاورزی یا مباحث زمین شناختی مشکلات جدی ایجاد می‌کند.»

تشخیص فرونشست زمین در تهران توسط ۱۱ دستگاه GPS

وی درباره تجهیزات مورد نیاز برای تشخیص فرونشست زمین نیز توضیح داد: «هم‌اکنون با خرید و نصب ۵ دستگاه GPS از سوی این سازمان، مجموعا از طریق ۱۱ دستگاه GPS بحث فرونشست به صورت علمی و نه از روی شواهدی که نمی‌توان به آن اتکا کرد، پیگیری می‌شود و این روال در آینده به ما نشان می‌دهد که واقعا فرونشست چگونه است.»

کرمی محمدی در پاسخ به این سوال که آیا فرونشست زمین قابل‌برگشت است، گفت: «شاید خیلی قابل‌ برگشت نباشد ولی جلوی آن را می‌شود گرفت که بیشتر نشود، زیرا خاکی که آب در آن قابل‌نفوذ نیست را نمی‌توان هیچ وقت در آن کشاورزی انجام داد ضمن آنکه راه‌های نفوذ آب به داخل زمین محدودتر شده و باعث جاری شدن بیشتر آب در معابر و خیابان‌های شهر در هر بارندگی خواهد شد. بنابراین حتما و به سرعت باید جلوی ادامه این روند گرفته شود.»

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در پاسخ به اینکه تهران چقدر در معرض تهدید فرونشست زمین قرار دارد، گفت: «مناطق دارای فرونشست در حال گسترش به سطح شهر هستند و نمی‌توان به دلیل اینکه مخاطره جدی برای سازه‌ها ایجاد نمی‌کند از سایر مخاطرات دراز مدت آن صرفنظر کرد و به آن بی‌توجه بود ولی این معضل یکی دیگر از مخاطراتی است که حل آن به هماهنگی بین چند دستگاه حاکمیتی و نیز شهرداری تهران بستگی دارد و در کشور ما اگر اجرای امری به هماهنگی بین چند دستگاه واگذار شود عملا کار چندانی در آن حوزه صورت نمی‌گیرد.»