پرهیز از نگاه ترحم آمیز به کودکان استثنایی با افزایش سطح آگاهی جامعه

از نظر آموزشی تنها زمانی می‌توان کودکی را استثنایی به حساب آورد که ناگزیر باشیم برنامه‌های آموزشی را برای او تغییر دهیم. مثلا اگر نمی‌تواند از راه‌های معمولی خواندن را یاد بگیرد و در یادگیری با مشکل مواجه باشد و از آموزش‌های کلاسی خسته شود، در آن صورت می‌توان او را استثنایی به حساب آورد.

به زبان ساده‌تر، این کودک دارای شرایط خاص و ویژه‌ای است که در نحوه تفکر، دیدن، شنیدن، صحبت کردن، اجتماعی شدن و یا حرکات او تاثیر می‌گذارد، در اغلب موارد کودک استعدادهایی دارد که ترکیبی از توانایی‌ها و ناتوانی‌های ویژه است.

این قشر خاص از دانش‌آموزان، معمولا به هفت گروه آموزشی آسیب‌دیده شنوایی، بینایی، معلول جسمی‌حرکتی، کم‌توان ذهنی، اختلال رفتاری‌هیجانی و طیف اوتیسم، چند معلولیتی و دارای مشکلات ویژه یادگیری تقسیم می‌شوند. هر یک از این گروه‌ها باید از شیوه‌ تدریس و یادگیری متفاوتی، هم نسبت به گروه‌های دیگر و هم نسبت به دانش‌آموزان عادی برخوردار شوند.

با توجه به موارد مذکور و در رابطه با شرایط تحصیل دانش‌آموزان استثنایی در دوران کروناویروس، سمیه غلامی، مدیر آموزشگاه استثنایی دختران باغچه‌بان اسلامشهر در گفت و گویی با پانا به تشریح دغدغه‌ها و برنامه‌های دانش‌آموزان و کادر آموزشی این واحد آموزشی پرداخت.

سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹را چگونه شروع کردید؟

سال تحصیلی جدید را با توجه به قرار گرفتن در شرایط ویروس کرونا ابتدا به شکل حضوری آغاز کردیم و سپس به سمت آموزش غیرحضوری تغییر وضعیت دادیم و این واحد آموزشی نیز فرآیند آموزش‌های خود را به شکل مجازی دنبال می‌کند.

نحوه آموزش مجازی دانش‌آموزان در شرایط استثنایی را بیان کنید.

پیگیری آموزش و پرورش دانش‌آموزان استثنایی به شکل مجازی با سختی و مشکلات بسیاری مواجه است، زیرا در بعضی موارد معلولیت در دانش‌آموزان استثنایی مانع بهره‌مندی کامل آنها از تمام امکانات فرآیند آموزشی در فضای مجازی می‌شود.

از سوی دیگر مدارس استثنایی به عنوان یک مرجع تخصصی علاوه بر آموزش دانش‌آموزان خاص، فرآیند توانبخشی از جمله گفتاردرمانی، کاردرمانی، شنوایی‌سنجی و مشاوره تخصصی آنها را هم پیگیری می‌کنند و انجام این مهم به شکل مجازی بسیار دشوار است.

اولیاء این دانش‌آموزان نیز به دلیل تخصصی بودن فرآیند آموزش و توانبخشی آنها بسیار نگران چگونگی بهره‌مندی فرزند خود از امکانات آموزشی و توانبخشی در این شرایط هستند، اما با وجود تمامی این مشکلات، کادر آموزشی مدارس استثنایی همیشه با برنامه‌ریزی دقیق در راه بهبود فرآیند آموزشی و پرورشی و توانبخشی دانش آموزان استثنایی از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.

فعالیت دانش‌آموزان استثنایی در شبکه اجتماعی دانش‌آموزان (شاد) چگونه است؟

اگر بخواهم صادقانه سخن بگویم شبکه شاد برای دانش‌آموزان دارای شرایط خاص خیلی پاسخ‌گو نیست، و هنوز این شبکه اجتماعی برای دانش‌آموزان ما امکانات زیادی در بر ندارد و ضرورت دارد مسئولان در راستای بهینه کردن فرآیند آموزش در شبکه شاد برنامه‌ریزی کنند تا برای دانش‌آموزان بیشتر قابل‌استفاده باشد، زیرا رایگان بودن اینترنت شبکه شاد برای دانش‌آموزان کم‌بضاعت آنها را به طرف شاد سوق می‌دهد، اما در مواردی مشکلات شبکه شاد ما را مجبور به فعالیت در پیام‌رسان‌های قانونی به شکل مکمل می‌کند.

نحوه اجرای برنامه‌های آموزشگاه باغچه‌بان در حیطه ‌های آموزشی و پرورشی چگونه است؟

در حیطه برنامه‌های آموزشی با توجه به نوع ناتوانی، دانش‌آموزان ما در گروه‌های متعدد تقسیم می‌شوند، به عنوان مثال دانش‌آموزانی که دارای مشکلات شنوایی هستند برای بهره‌مندی از صدا در فرآیند آموزشی بیشتر از گروه‌های دیگر نیازمند محتوای مناسب‌سازی شده هستند، که البته دوره‌های آموزشی به شکل مجازی برای معلمان آنها در حال برگزاری است.

در حیطه توانبخشی نیز طرح‌هایی از جمله، گفتاردرمانگر، شنوایی‌شناس، مادر گفتار درمانگر، مادر شنوایی شناس و مادر مشاور را جهت دانش‌آموزان مجموعه به فراخور نیاز و متناسب با سطح معلولیت آنها به شکل مجازی ادامه می‌دهیم.

در این برنامه‌های آموزشی، همکاران کادر توانبخشی محتواهایی را برای آموزش جهت اولیاء تهیه می‌کنند و متناسب با نیاز دانش‌آموز اطلاعات و تخصص لازم را به والدین منتقل می کنند تا اولیا در منزل به عنوان یک همیار بتوانند فعالیت‌های توانبخشی را پیگیری و اجرا کنند. تمام برنامه‌ها هدفمند بوده و با توجه به تفاوت‌های فردی و خانوادگی طراحی شده تا هیچ دانش‌آموز استثنایی از فرآیند آموزش باز نماند.

در حیطه پرورشی نیز بر فعالین حوزه دانش‌آموزان استثنایی مسجل است که بخش اعظمی از آموزش این بچه‌ها در فعالیت‌های پرورشی دوران کرونا با توقف مواجه شد، البته همکاران ما در آموزشگاه دخترانه باغچه‌بان راهکار‌هایی در این زمینه اجرا کردند که می‌توان به دو فعالیت شاخص از جمله، برگزاری نمایشگاه‌های متعدد مجازی نقاشی و قصه گویی اشاره کرد. به عنوان مثال در رشته نقاشی دانش‌آموزان در زمینه‌های هنری آموزش‌های مجازی را فراگرفته و آثار تولیدی آنها در گروه‌های مجازی به نمایش گذاشته می‌شود و در بعضی موارد نیز جهت خودکفایی دانش‌آموزان این آثار به فروش می‌رسد و در بعضی موارد موفقیت‌های دانش‌آموزان ما با کسب رتبه‌های کشوری و استانی همراه بوده است.

آینده شغلی دانش‌آموزان استثنایی را پس از پایان دوره تحصیل چگونه ارزیابی می‌کنید؟

هدف اصلی از آموزش دانش‌آموزان استثنایی به خودکفایی رسیدن و استقلال آنان است که در آینده بتوانند بدون حضور اولیا، گلیم خود را از آب بیرون بکشند، اما متأسفانه آنچه در مدارس استثنایی در حال اجرا است، منجر به رسیدن به این هدف نمی‌شود و بچه ها وارد بازار کار نمی‌شوند و حتی به دلیل شرایط مختلف به دانشگاه هم راه پیدا نمی‌کنند. لازم است مسئولین به مدارس استثنایی به عنوان تنها مرجعی که می‌توانند در این زمینه نقش موثری داشته باشند، کمک کنند.

مدارس استثنایی در مقطع متوسطه این امکان را دارند که بعد از فارغ‌التحصیلی دانش‌آموزان، با احداث کارگاهی مجزا از بخش آموزشی تا دو یا سه سال به این دانش‌آموزان کار کردن و ورود به بازار کار را متناسب با معلولیتشان آموزش دهند، اما متاسفانه مخالفان این طرح موانعی را ایجاد می‌کنند. البته از بین دانش‌آموزان استثنایی هم تعدادی هستند که وارد بازار کار می‌شوند، اما به دلیل داشتن معلولیت حقوق متناسب با کاری که انجام می‌دهند، دریافت نمی‌کنند.

نظرات خود را در زمینه دغدغه‌ها و انتظارات به عنوان مدیر یک واحدآموزشی استثنایی بیان کنید.

در دوران سخت شیوع این بیماری مجموعه دانش‌آموزان استثنایی نیازمند توجه همگان است. ما در چند نوبت با کمک خیرین بسته‌های معیشتی و لوازم‌التحریر را در اختیار اولیاء نیازمند قرار دادیم و اکنون نیز در حال تهیه اقلام لازم برای دانش‌آموزانی که برای فعالیت‌های هنری و عملی توان خرید وسایل لازم از جمله پارچه، نمد و... را ندارند، هستیم ولی اینها کافی نیست.

در ضمن طرح حمایتی جدیدی توسط سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور نیز در حال اجراست که در این طرح درصدی از هزینه‌های پزشکی و درمانی دانش‌آموزان استثنایی به خانواده‌های آنان پرداخت خواهد شد که امیدوارم راه‌گشای برخی از مشکلات عزیزان ما باشد.

در مجموع در این دوران با وجود مشکلات اقتصادی و معیشتی برای همگان و به‌خصوص برای خانواده‌های دانش‌آموزان ما، از مسئولان انتظار داریم در مبحث اشتغال دانش‌آموزان استثنایی ورود کرده و با برنامه‌ریزی ویژه به مدارس آنها مجوز داده شود تا با راهکارهای کارشناسی شده و ایجاد کارگاه‌های عملی برای خودکفایی بچه‌ها اقدام کنند.

خبرنگار: ساسان حق‌شناس