فروشگاه های زنجیره ای و بحران کرونا

آثار این همه گیری بر کسب و کارها و صنایع نیز بسیار گسترده بوده و خیل عظیمی از شرکت ها را دچار مشکلات گوناگون کرده است به طوری که بر اساس آمارهای سازمان بین المللی کار حدود ۸۰ درصد نیروی کار در جهان از این موضوع تاثیر پذیرفته اند. کاهش تقاضا، اختلال در زنجیره تامین، مشکلات حضور فیزیکی نیروی کار در سازمان ها و ... از این جمله است. کرونا از سوی دیگر برای مصرف کنندگان در سرتاسر جهان نیز نگرانی های و مسائل فراوانی را پدید آورده است، به طوری که طی این مدت شاهد صف های خرید طولانی، افزایش تقاضا برای برخی کالاها و در نتیجه کمیابی و خالی شدن قفسه های فروشگاه ها بوده ایم.

بدیهی است فروشگاه های زنجیره ای نیز از این وضعیت مستثنا نبوده وکرونا مانند هر بحران دیگری فرصت ها و چالش هایی را پیش روی آن ها قرار داده است. از مهم ترین این چالش ها می توان به حفظ سلامت و رعایت پروتکلهای بهداشتی و تامین به موقع کالاهای اساسی مورد نیاز مردم اشاره کرد. در مقابل فرصتی مناسب برای بخش خرده فروشی آنلاین فروشگاه های زنجیره ای پدید آمده تا توانایی های خود را در هنگام بحران بروز دهند. از آن جا که فروشگاه های زنجیره ای از مدیریت متمرکز و دانش روز برخوردارند و در واکنش به بحران پیش آمده با چالاکی و انعطاف عمل کرده اند، شاهد پاسخگویی به موقع آن ها بوده ایم. با توجه به اهمیت موضوع مدیریت واحد این فروشگاه ها استراتژی های مناسب این بحران را در حوزه های مختلف همچون زنجیره تامین، منابع انسانی، بازاریابی و فروش و ... اتخاذ نموده و رویه های یکسانی را در تمام شعب در کشور اجرا کرده است.

زنجیره تامین شامل شبکه‌ای از افراد، سازمان‌ها، منابع، فعالیت‌ها و فناوری‌ها است که در تولید و فروش یک کالا نقش دارند. این زنجیره در زمان بحران با مشکلات فراوانی رو به رو شده است که از جمله آن ها افزایش شدید تقاضا برای برخی محصولات همچون شوینده ها و اقلام بهداشتی و برخی مواد غذایی را می توان نام برد. از سوی دیگر با بسته شدن یا کاهش تولید بسیاری از کارخانه ها در زمینه تامین کالا نیز شاهد دشواری های فراوانی بوده ایم. فروشگاه های زنجیره ای با توجه به ظرفیت های علمی و مدیریت واحد و ارتباطات وسیعی که با تامین کنندگان مختلف داشته اند توانستند پاسخ به موقع و در خوری را برای این موضوع ارایه نموده و با ارزیابی های دقیق خود از عرضه و تقاضا، زنجیره تامین کالاها را به خوبی مدیریت نمودند، به طوری که در این دوره کمتر با فقدان کالاهای مورد نیاز مردم مواجه بودیم.

در زمینه مدیریت منابع انسانی نیز فروشگاه های زنجیره ای دستاوردهای مناسبی داشته اند. این فروشگاه ها به علت برخوردار بودن از امکانات آموزش و اطلاع رسانی پیشرفته و به روز، آموزش های لازم را برای دوره بحران کرونا به نیروی کار خود ارایه نموده اند به طوری که این نیروها بتوانند هم سلامتی خود را حفظ نموده و هم با رعایت دستورالعمل های صادره محیط فروشگاه ها را سالم و به دور از آلودگی ها نگه دارند. در همین راستا دستورالعمل های جدیدی را به فراخور شرایط موجود، صادر شده و تمهیدات مختلفی را به کار گرفته شده که در ادامه به شرح برخی از آن ها می پردازیم.

اعضای اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای به خصوص فروشگاه هایی که کالاهای تند مصرف یا FMCG ارایه می کنند در این مدت که از شروع همه گیری کرونا گذشته است، روزهای پرکاری را سپری نموده اند و در دوره ای با رشد تقاضا مواجه بوده اند. افزایش مراجعات مشتریان و شلوغی ناشی از آن و ضرورت تامین و عرضه کالاهای مورد نیاز مردم با رعایت دستورالعمل های بهداشتی موجب شد تا فروشگاه های زنجیره ای مذکور در زمینه های مختلف سیاست ها و رویه های کاری جدیدی را به کار گیرند. به منظور حفظ سلامت مشتریان و کارکنان فهرستی از اقدامات لازم بر اساس دستور العمل واحد همچون ضدعفونی کردن قسمت های مختلف فروشگاه همچون سبد های خرید، ترولی ها، دستگاه های پوز، دستگیره ها و ... به صورت روزانه و به دفعات انجام می شود. همچنین فروشگاه های زنجیره ای برای جلوگیری از انتقال آلودگی از پذیرش پول نقد امتناع نموده و خرید صرفا با کارت های بانکی انجام می پذیرد. از سوی دیگر سیاست عدم تعویض یا پس گرفتن کالاهای فروخته شده نیز در این مدت به صورت جدی پیگیری و اجرا شده است. استفاده از ماسک و دستکش و شستشوی مرتب دست ها از دیگر اقداماتی بوده که کارکنان فروشگاه ها جهت رعایت اصول بهداشتی انجام می دهند. پایش سلامت کارکنان و انجام آزمایشات پزشکی جهت بررسی این موضوع از کارهای دیگری است که در راستای سیاست های مذکور انجام پذیرفته است. از سوی دیگر تلاش شده تا کارکنان ستادی فروشگاه های مذکور که امکان دورکاری دارند از منزل به انجام امور محوله بپردازند و یا در غیر این صورت ساعات کاری آن ها کاهش یافته یا به صورت شیفتی در محل کار حضور به هم رسانند.

علاوه بر موارد مذکور فروشگاه های زنجیره ای در زمینه فروش و بازاریابی نیز دستخوش تغییراتی شده اند به طور مثال تشویق به خرید اینترنتی در این دوره با جدیت دنبال شده است و با توجه به برخورداری از زیرساخت های مناسب جهت فروش آنلاین که پیش از این بحران ایجاد شده بود امکان تامین تقاضای شهروندان را بدون حضور فیزیکی آن ها در فروشگاه ها داشته اند به طوری که طی این مدت شاهد افزایش قابل ملاحظه خرید های اینترنتی بوده ایم.

از سوی دیگر در مواردی که نیاز به ایجاد ظرفیت های جدید برای پاسخگویی به تقاضای ایجاد شده احساس شده این فروشگاه ها با سرعت برنامه ریزی نموده و اقدامات لازم را انجام داده اند. به طور مثال یکی از فروشگاه های مذکور با توجه به شرایط پیش آمده و در راستای ارایه خدمات مناسب و به هنگام به مشتریان اقدام به جذب ۴۰۰ نفر نیروی جدید کرده است.

با رفع محدودیت فعالیت مشاغل مختلف و بازگشایی فروشگاه های زنجیره ای در رسته های دیگر همچون پوشاک، رستوران ها وعرضه کنندگان مواد خوارکی، محصولات فرهنگی ، لوازم خانگی و ... نیز شاهد اجرای دستور العمل های مشابه در این فروشگاه ها، جهت حفظ سلامت جامعه هستیم. هر چند لازم به ذکر است که این بخش از فروشگاه های زنجیره ای در دوران قرنطینه به علت محدودیت های ایجاد شده دچار مشکلات فراوانی شده اند. هزینه های ثابت همچون اجاره بها و هزینه های نگهداری و آب و برق و ... به علاوه هزینه های ناشی از دستمزد باعث شده بسیاری از این فروشگاه ها درگیر بدهی های سنگین شوند.

امری که ممکن است آثارش تا مدت ها بر عملکرد و سود دهی این واحد های اقتصادی اثر بگذارد. از این رو مقتضی است دولت و نهاد های سیاست گذار با توجه به نقش کلیدی و مهمی که فروشگاه های زنجیره ای در بخش توزیع در اقتصاد کشور دارند اهمیت بیشتری به این بخش داده و حمایت های خاصی همچون اعطای وام های کم بهره و بخشودگی های مالیاتی را برای آن در نظر بگیرند.

اعضای اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای به عنوان بخش پیشرو و توانمند در عرصه توزیع اقتصاد کشور، نهایت سعی و تلاش خویش را جهت عبور از این بحران به سلامت و عافیت به کار برده اند و این امر را سرلوحه فعالیت های خویش قرار داده اند.

رئیس اتحادیه فروشگا‌ههای زنجیره‌ای