نقش هرم غذایی و خواب زمستانی در زندگی حیوانات

در طبیعت، هر موجود زنده‌ای بخشی از یک زنجیره غذایی بزرگ‌تر است. این زنجیره یا همان هرم غذایی، از شکارچیان راس هرم آغاز می‌شود و به گیاهخواران و موجودات کوچک‌تر ختم می‌شود. در راس این هرم، حیواناتی مانند پلنگ و شیر قرار دارند که خود شکارچی هستند و کمتر طعمه سایر جانوران می‌شوند. در سطوح پایین‌تر این هرم، جوندگان، خرگوش‌ها و حیوانات کوچکتری وجود دارند که یا گیاهان و یا حشرات را مصرف می‌کنند. در نهایت، این روند به گیاهان ختم می‌شود که منبع اصلی تغذیه بسیاری از موجودات محسوب می‌شوند.

یکی از مکانیزم‌های جالب بقا در طبیعت، "خواب زمستانی" یا هایبرنیشن (hibernation) است. بسیاری از حیوانات، مانند خرس قطبی یا سنجاب زمینی، برای زنده ماندن در فصل سرد سال که منابع غذایی محدود می‌شود، وارد خواب زمستانی می‌شوند. در این دوره، حیوان با کاهش شدید فعالیت‌های بدنی، میزان مصرف انرژی خود را به حداقل می‌رساند و از چربی‌های ذخیره شده در بدنش استفاده می‌کند. این وضعیت به حیوانات کمک می‌کند تا بدون نیاز به غذا، سرمای شدید و کمبود منابع غذایی را پشت سر بگذارند.

خواب زمستانی تنها مختص زمستان نیست؛ برخی حیوانات در تابستان نیز دچار خواب تابستانی (aestivation) می‌شوند. این پدیده بیشتر در گونه‌هایی دیده می‌شود که در مناطق گرم و خشک زندگی می‌کنند، مانند برخی دوزیستان که در فصل گرما، وقتی مرداب‌ها خشک می‌شوند، درون خاک پناه می‌گیرند و تا خنک شدن هوا به خواب می‌روند.

تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی تأثیرات زیادی بر این الگوهای طبیعی گذاشته است. تغییر زمان آغاز یا پایان خواب زمستانی و خواب تابستانی، کاهش منابع غذایی، و دگرگونی زیستگاه‌ها از جمله نتایج تغییرات آب‌وهوایی است که می‌تواند زندگی بسیاری از گونه‌ها را به خطر بیندازد. این تغییرات نه تنها تعادل هرم غذایی را بر هم می‌زنند، بلکه بقا و تولیدمثل حیوانات را نیز دچار چالش می‌کنند.

 

عطیه اکبری،فاطمه داوری