مصرف مخدرهای چندگانه آمار مرگ معتادان را بالا برده است

به گزارش ایران، عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل یک جمعیت خیریه که فعال اجتماعی در حوزه اعتیاد نیز هست، درباره چرایی آمار بالای مرگ و میر معتادان در سال گذشته، می‌گوید: داده تجزیه شده‌ای در این خصوص وجود ندارد و در این رابطه نمی‌توان بر اساس حدسیات صحبت کرد، این در حالی است که معمولاً اگر معتادی در طبقه متوسط رو به بالا فوت کند، کارش به پزشکی قانونی نمی‌کشد، زیرا خانواده‌های این افراد معمولاً مرگ او را در نتیجه اعتیاد گزارش نمی‌دهند و شرح حال این افراد کلاً جزو داده‌ها محاسبه نمی‌شوند. داده‌های موجود مختص افرادی است که از طبقات فرودست جامعه و معتادان متجاهر هستند. افرادی مانند کارتن خواب‌ها، از این دسته هستند. در این خصوص نیز فرضیه‌ای وجود دارد، مبنی بر اینکه در نتیجه نبود تحصیلات و مشکلات اقتصادی عده‌ای از افراد، بی‌خانمان می‌شوند. با این حساب، افزایش رشد مرگ و میر در معتادان می‌تواند، نشان‌دهنده افزایش بی‌خانمان‌ها نیز باشد. البته این فقط یک فرضیه است و باید تحقیقات دقیق‌تری در این خصوص انجام شود.

به‌گفته دیلمی‌زاده، معتادان خیابانی و کارتن خواب‌ها، مصرف شیشه و هروئین را توأمان دارند. این روزها، معتادان یاد گرفته‌اند تا برای کاهش راهکارهای خشونت‌آمیز به یک محرک بسنده نکنند و از مواد مخدر به‌صورت توأمان استفاده کنند. آمارهایی که ارائه شده اتفاق خیلی عجیب و غریبی نیست، زیرا بر اساس افزایش تعداد معتادان، پدید آمده است. اگر تعداد بی‌خانمان‌ها هر سال رصد شود، می‌توانیم در این باره بیشتر صحبت کنیم. این فعال اجتماعی حوزه اعتیاد، در ادامه می‌گوید: انتظار من از مسئولان سازمان پزشکی قانونی این است که دلایل مرگ و میر معتادان را تجزیه و تحلیل کنند و داده‌های به دست آمده را برای حصول نتایج بهتر و بیشتر در اختیار محققان قرار دهند.

برخی از خانواده‌ها اصرار دارند که مورد مرگ، در نتیجه اعتیاد قید نشود
سعید صفاتیان، کارشناس حوزه اعتیاد نیز با اشاره به اینکه در خصوص مرگ و میر معتادان نزدیک ۱۷ سال است که سیستم آماری در کشور وجود دارد، توضیح می‌دهد: وقتی به آمارها نگاه می‌کنیم، در بعضی سال‌ها افزایش و در معدود سال‌هایی کاهش را می‌بینیم. اما سؤال اینجاست که چقدر می‌توان بر صحت این آمار اعتماد کرد؟ فردی که به علت بیماری قلبی به بیمارستان آورده می‌شود و تریاک هم مصرف می‌کند، پزشک، علت مرگ را چه می‌نویسد؟ ایست قلبی یا اعتیاد؟ سؤال دیگری که در این خصوص مطرح می‌شود، این است که، چند درصد مرگ و میر معتادان توسط پزشکی قانونی تشخیص داده می‌شوند؟ جالب اینجاست با توجه به همین آمارهای ارائه شده در خصوص مرگ و میر معتادان افرادی وجود دارند که با تشخیص‌های دیگر به پزشکی قانونی آورده می‌شوند و اصلاً مطرح نمی‌شود که بر اثر اعتیاد فوت کرده‌اند. به‌گفته او، چندگانه مصرف کردن یا تغییر الگوی مصرف یا ناخالص بودن مواد مخدر و تأثیر آن بر ایجاد بیماری‌های قلبی و تنفسی همگی می‌توانند از عوامل پدیدآورنده این اعداد و ارقام و افزایش مرگ و میر این افراد باشند؛ اینجاست که پزشکان باید دقیق‌تر وارد عمل شوند.

ممکن است تشخیص یک پزشک در سال قبل درخصوص یک مرگ، ایست تنفسی باشد و در سال دیگر، ناشی از سوء مصرف مواد مخدر ثبت شده باشد. در این میان، برخی از خانواده‌ها نیز، اصرار دارند که مورد مرگ، در نتیجه اعتیاد قید نشود. با این همه قطعاً می‌توان یکی از دلایل افزایش آمار مرگ و میر معتادان در سال گذشته را بالا رفتن افزایش دقت پزشک‌ها دانست. البته شکی نیست که وجود ناخالصی‌ها در مواد مخدر نیز بیشتر شده است و مصرف از سمت مواد ناخالص کم خطر مانند استامینوفن‌ها یا آسپرین به سمت قرص‌های مخدرتر، مانند قرص‌های خواب‌آور رفته است. تغییر الگوی مصرف از مواد کم خطر به سمت مواد پرخطر هم می‌تواند از دلایل بالا رفتن این آمار باشد. معتادی که قبلاً حشیش مصرف می‌کرده است، به سمت تریاک می‌رود یا فردی که تریاک مصرف می‌کرده به سمت هروئین کشیده می‌شود. در مواردی، افرادی که تریاک می‌کشیدند به دلایلی حالا تریاک را می‌خورند یا افرادی که هروئین می‌کشیدند الان آن را تزریق می‌کنند.

صفاتیان، از عمده دلایل تغییر الگوی مصرف را مشکلات اقتصادی می‌داند که در این روند بسیار مؤثر بوده است، به گفته او فردی که تا پیش از این با ۵ تا ۱۰ هزار تومان تریاک مصرف می‌کرده حالا با گران شدن مواد، پول خرید تریاک را ندارد و برای اینکه بتواند با مصرف پایین‌تر نیاز خود را تأمین کند، به خوردن تریاک روی آورده است. اینجاست که می‌گوییم بحث اقتصاد در تغییر الگوی مصرف خود را نشان می‌دهد؛ اطلاعات در این خصوص به‌صورت کامل و دقیق نیست، اما بر اساس تجربیات می‌توان گفت، هر چه اقتصاد دولت‌ها ضعیف‌تر شود، مرگ و میر معتادان هم بیشتر می‌شود و میزان ناخالصی‌ها در مواد مخدر هم افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه آن، افراد به‌سمت مصرف انواع مواد مخدر به‌صورت توأمان می‌روند. مصرف توأمان مواد مخدر برای رفع نیازهای بدن به این شکل است که به‌عنوان مثال فردی که تریاک مصرف می‌کند، از شیشه برای سرحال شدن استفاده می‌کند و برای اینکه بتواند شب خواب راحتی داشته باشد، به مصرف الکل روی می‌آورد. مجموعه این عوامل می‌توانند، سبب افزایش آمار مرگ و میر آمار معتادان باشند. این کارشناس حوزه اعتیاد، معتقد است که نگاه برنامه‌ریزان در حوزه اعتیاد باید تغییر کند و به سمت و سویی برود تا الگوها را پیدا کنند و متوجه شوند چه عواملی بیشتر شده، اما به اعتقاد من همچنان مشکلات اقتصادی ریشه اصلی این ماجرا است.

شروع تحقیقات جدید در خصوص افزایش آمار مرگ و میر معتادان
حمید جمعه‌پور، مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره افزایش آمار مرگ و میر از سال ۹۸ می‌گوید: بدون انجام پژوهش‌های علمی و دقیق نمی‌توان موضوعات حوزه آمار و احتمالات را به نتیجه‌گیری رساند، اما به‌نظر می‌رسد در این زمینه، دو دلیل می‌تواند سبب افزایش آمار مرگ و میر در آخرین آمار گیری‌ها یعنی منتسب به سال گذشته شده باشد. دلیل اول، تغییرات ایجاد شده در شیوه آمارگیری و جمع‌آوری اطلاعات است؛ در سال‌های قبل یعنی سال‌های قبل از ۹۸، مراکز تشریح و بررسی پزشکی قانونی تنها در مراکز استان‌ها فعال بودند، اما در سال ۹۸ این مراکز در شهرستان‌ها نیز فعال شد و از آن زمان حتی در برخی آرامستان‌ها هم اجساد را تشریح می‌کنند. بنابراین طبیعتاً تعداد نمونه‌های جمع‌آوری شده و آمار و داده‌هایی که ثبت می‌شوند، بیشتر از سال‌های قبل است. علت دیگری که می‌تواند در این قضیه تأثیرگذار باشد، این است که، فرم‌های آماری سازمان پزشکی قانونی، با تغییراتی در خصوص تفکیک موارد ثبت شده رو به رو شده است. به‌عنوان نمونه در سال‌های قبل از سال ۹۸ فوت ناشی از داروهای مخدر جزو آمار مسمومیت‌ها به شمار می‌آمدند، اما از سال ۹۸ به بعد متوفیات ناشی از داروهای مخدر هم جزو مرگ و میرهای ناشی از اعتیاد به شمار می‌روند و همین امر می‌تواند سبب شده باشد که از آمار مرگ و میر ناشی از مسمومیت کم شده و به آمار متوفیات ناشی از اعتیاد اضافه شده باشد.

به‌گفته مدیر کل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر، به‌دلیل اهمیت موضوع در خصوص گزارش افزایش آمار مرگ و میر معتادان، در آخرین اقدام صورت گرفته در این حوزه، با مراکز تحقیقاتی کشور، جلسات متعددی را برگزار کردیم تا بررسی‌ علل موضوع مورد نظر، به تفکیک مواد و تفکیک مناطق جغرافیایی و ویژگی‌های جمعیت شناختی دقیق‌تر انجام شود. همچنین تفکیک استان‌ها و شهرستان‌ها و فاکتورهای مداخله‌گر را هم در این خصوص جست‌و‌جو می‌کنیم.
جمعه‌پور، در ادامه می‌افزاید: بعد از اجرای این تحقیق البته به‌طور دقیق‌تر در خصوص علل افزایش آمار مرگ و میر مشاهده شده در گزارشات، می‌توان اظهار نظر نمود و نتایج به دست آمده اعلام خواهد شد.