میراثی از دو بزرگمرد فرهنگ و هنر ایران‌زمین
گزارش بازدید از خانه موزه دکتر معین و استاد امیرجاهد
تهران (پانا) – خانه موزه دکتر معین و استاد امیرجاهد میراث به‌جامانده از دو بزرگمرد فرهنگ و هنر ایران و گوشه‌ای از تاریخ معاصر این سرزمین است.
دعوت خانه موسیقی برای نشست خبری دومین دوره جشنواره موسیقی امیرجاهد توفیق بازدید از خانه‌ای را به دست داد که روزگاری منزل و مأوای دو بزرگمرد ایران معاصر بود. یکی از عرصه علم و ادب و دیگری از عالم شعر و موسیقی. دکتر محمد معین و استاد محمدعلی امیرجاهد.
دوستداران فرهنگ هردو بزرگوار را می‌شناسند و با آثارشان آشنایی دارند؛ دکتر معین محقق برجسته و صاحب فرهنگنامه معین و محمدعلی امیرجاهد شاعر و تصنیف‌ساز دوره مشروطه و سراینده تصانیف میهنی همچون «در ملک ایران» و «هزاردستان به چمن» هر یک نامی درخشان در تاریخ معاصر ایران هستند، اما ممکن است علت نامگذاری خانه‌ای واحد به نام این دو بزرگوار هنوز معلوم نباشد.
صاحب فرهنگِ معین در واقع داماد امیرجاهدِ تصنیف‌ساز است و آنچه امروز به نام خانه‌موزه معین و امیرجاهد در محله چهارصد دستگاه خیابان پیروزی جزو میراث فرهنگی شهر تهران به شمار می‌آید مجموعه دو عمارت مجزا واقع در یک باغ است که بعد از تملک شهرداری با یکدیگر ادغام شده، با طی مراحل بازسازی به شکل فعلی درآمده است.
خانه موزه دکتر معین و امیرجاهد امروز علاوه بر اینکه روزانه پذیرای بسیاری از علاقه‌مندان فرهنگ و هنر این سرزمین است، محل برگزاری کلاس‌های موسیقی و سلسله نشست‌های ادبی با موضوعات حافظ‌شناسی، تفسیر مثنوی، شاهنامه‌خوانی، ادبیات نمایشی و ادبیات کلاسیک ایران است.
خانه شهرزاد و فرهاد
شاید دانستن این موضوع هم خالی از لطف نباشد که خانه موزه معین و امیرجاهد بارها به عنوان لوکیشن فیلم‌ها مورد استفاده قرار گرفته و مردم بی‌آنکه بدانند با این بنای قدیمی آشنایی پیدا کردند. این خانه یکی از لوکیشن‌های سریال «شهرزاد» (خانه شهرزاد و فرهاد)، «سرزمین کهن» و فیلم «بیست و یک روز» بوده است.
گشتی در خانه معین
طبقه همکف خانه بیشتر به امور اداری خانه موزه اختصاص دارد. نمایشگاهی از سازهای موسیقی و پوسترهای هنری بر دیوارهای خانه به چشم می‌خورد. کلاس‌های موسیقی بیشتر در همین طبقه و طبقه زیرزمین تشکیل می‌شود.
در طبقه دوم خانه دکتر معین، کتابخانه و دفتر کار او را می‌بینیم که هنوز میز کار و کتاب‌های استاد در آن دیده می‌شود. مجموعه‌ای از مدارک تحصیلی، کارت‌های شناسایی، کارت عروسی و کارت ویزیت هم برای تماشای بازدیدکنندگان در قفسه‌ها به نمایش گذاشته شده است.
جشنواره موسیقی امیرجاهد
دومین دوره جشنواره موسیقی امیرجاهد با همکاری خانه موسیقی و اداره کل فرهنگی شهرداری تهران بهمن ماه سال جاری در بخش‌های تک‌نوازی، دونوازی و اجرای گروهی برگزار شود.
آشنایی با دکتر محمد معین
دکتر محمد معین متولد ۱۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ شمسی در شهر رشت است. در سن ۶ سالگی پدر و مادرش را بر اثر بیماری حصبه از دست داد. از آن زمان به بعد شیخ محمدتقی معین العلما جد پدری مسئولیت پرورش و تربیت وی را بر عهده گرفت. دکتر معین، تا دوره متوسطه در رشت ماند و سپس برای ادامه تحصیل به تهران آمد و باقی تحصیلات دوران دبیرستانش را در مدرسه دارالفنون این شهر سپری کرد. او در سال ۱۳۱۳ مؤفق به اخذ مدرک کارشناسی و در نهایت در سال ۱۳۲۱ به اخذ درجه دکتری نائل شد. دکتر معین اولین فارغ‌التحصیل دوره دکتری ادبیات فارسی در ایران بودند.
از آن پس به سمت دانشیار و سپس به سمت استاد کرسی «تحقیق در متون ادبی» در دانشکده ادبیات برگزیده شد. در ۱۳۲۱ با مهین امیرجاهد (دختر محمدعلی امیرجاهد) ازدواج کرد. از آغاز سال ۱۳۲۵ شمسی که چاپ لغتنامه دهخدا طبق قانون، در مجلس شورای ملی آغاز شد، دکتر معین به همکاری علی‌اکبر دهخدا برگزیده شد. در دی ماه ۱۳۳۴ با موافقت علی‌اکبر دهخدا، سازمان لغتنامه از منزل شخصی دهخدا به مجلس شورای ملی منتقل شد و طبق وصیت‌نامه دهخدا، دکتر معین به ریاست امور علمی آن سازمان منصوب شد. در اسفند ۱۳۳۶ سازمان مذکور به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران انتقال یافت و طبق اساسنامه مصوب شورای دانشگاه، ریاست سازمان لغتنامه به عهده دکتر محمد معین گذاشته شد. وی این سمت را تا آخرین روزی که دچار سکته گردید به عهده داشت.
سرانجام دکتر معین در سال ۱۳۴۵ بر اثر سکته در بیمارستان فیروزگر تهران بستری و بعد از ۵ سال گذراندن زندگی در حالت اغماء در ۱۳ تیر ۱۳۵۰ دار فانی را وداع گفت. از این استاد گرامی آثار و تألیفات بسیاری به جا مانده اما نگارش فرهنگ لغت معین در میان آن‌ها از ارزش بالاتری برخوردار است.
آشنایی با محمدعلی امیرجاهد
محمدعلی امیرجاهد در سال ۱۲۷۵ در تهران به دنیا آمد. او که نخستین فرزند خانواده بود، تحصیلات ابتدایی را در مکتب‌خانه شمس در گذر شیخ صفی‌الدین و مدرسه علمیه در خیابان شنی گذراند و برای تکمیل تحصیلات به دارالفنون رفت. در همین حال تا آغاز جنگ جهانی اول در روزنامه رسمی و جراید آن زمان به کار خبرنگاری و خدمات مطبوعاتی اشتغال داشت.
در سال ۱۲۹۹ به استخدام مجلس شورای ملی درآمد و دبیر انجمن اشاعه واعتلای موسیقی شد و مدتی هم مسئولیت هنرستان شبانه موسیقی را برعهده داشت. وی در سال ۱۳۰۵ به انتشار سال‌نامه پارس پرداخت که انتشار آن ۲۸ سال ادامه یافت. امیرجاهد در سفری که به غرب ایران داشت توسط نیروهای قزاق روسیه دستگیر و پس از مدتی آزاد شد.
در سال ۱۳۰۸ تصنیف‌های او با صدای قمرالملوک وزیری و تار ارسلان درگاهی و مرتضی نی‌داوود بر روی صفحات ۷۸ دور ضبط شد. این آثار شامل تصنیف‌هایی در دشتی(کشور دل)، شور (جان من)، سه‌گاه (امان از این دل)، ماهور (به گردش فروردین)، به یاد درویش‌خان افشاری(در بهار امید) (در ملک ایران)، ماهور چهارگاه(هزاردستان به چمن)، ابوعطا(امان ز هجر رخ یار)، بیات ترک(بهار است و هنگام گشت) و شور(نرگس مست) است.
بعدها این تصانیف از سوی بسیاری از آهنگسازان و خوانندگان نامی بارها و بارها بازخوانی شد که از اهمیت و قدرت ترانه سرایی و ملودی پردازی این شاعر و ترانه سرا خبر می‌دهد. امیرجاهد در سال ۱۳۵۶ در ۸۱ سالگی درگذشت.
اشعارش بیشتر مضامین میهنی، اجتماعی، عاطفی، سیاسی و فلسفی داشت و او را باید از جمله وطینه‌سراهای شاخص در کنار عارف و شیدا به شمار آورد. وی بیش از یکصد سرود و تصنیف ساخته است و دو جلد کتاب دارد که جلد اول آن دیوان امیرجاهد در سال ۱۳۳۳ با نت آهنگ‌هایش به چاپ رسیده است و جلد دوم آن نیز در مرداد ۱۳۴۹ چاپ و انتشار یافت.
این نواپرداز و ترانه‌سرا و تصنیف‌ساز نامی دوره مشروطه و تاریخ معاصر همچنین بسیاری از تصانیفی را که خود سروده بود با صدای خود خواند که هنوز انتشار عمومی نیافت اما این مجموعه در آرشیو‌های خصوصی برخی از اهالی موسیقی موجود است. فیلمی هم با عنوان «هزاردستان امیرجاهد» به کارگردانی منوچهر مشیری به صورت مستند ساخته شد که در آن گوشه‌‌هایی از زندگی و‌آثار او در گفت وگو با بزرگان موسیقی پرداخت شده است.
عاطفه بزرگ‌نیا
ارسال دیدگاه