هشدار سینمای ایران نسبت به بروز بحران در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه

به گزارش روابط عمومی جایزه پژوهش سینمایی سال، در این طرح پژوهشی که با حمایت معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی سازمان سینمایی کشور انجام شده است، سه گروه فیلم‌های برنده جشنواره فیلم فجر در هر سال، فیلم‌های پرفروش هرسال و فیلم‌های منتخب صاحبنظران که در طول سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ تولید شده‌اند، مورد بررسی قرار گرفت و وضعیت بازنمایی ۴مفهوم زن، دینداری، پوشش و رفاه در این فیلم‌ها با اسناد بالادستی کشور، تطبیق داشته شده است.
در ابتدای این نشست مانا دشتگلی هاشمی (پژوهشگر) گفت: بر اساس یافته‌های این پژوهش، سینمای یک دهه اخیر کشور نسبت به بروز بحران در نظام اقتصادی و اجتماعی کشور هشدار داده‌اند و این فیلم‌ها نسبت به برهم خوردن نظم اجتماعی و اقتصادی و بروز ضداخلاق‌هایی چون دروغ، دزدی، فساد، خیانت، پنهان‌کاری و... ابراز نگرانی کرده‌اند.
وی ادامه داد: بر اساس یافته‌های این پژوهش، فیلمسازان درباره فروپاشی نظام اخلاقی جامعه و تزلزل در نظام خانه و خانواده هشدار داده‌اند و جامعه ایران را نسبت به افتادن در پرتگاه اخلاقیات و انسانیت پرهیز داده‌اند. همچنین فیلم های متعددی با طرح مباحث اختلاس، دزدی، کسب مال نامشروع، فساد اقتصادی، فقر گسترده، تضاد طبقاتی، بی توجهی طبقه دارا به ندار و نفرت طبقه فرودست از فرادست، نشانه‌های بروز بحران در نظام اقتصادی جامعه را برجسته کرده‌اند.
این پژوهشگر یادآور شد: بر اساس جامعه آماری این پژوهش در سینمای یک دهه اخیر، تقریبا فیلمی را نمی‌توان سراغ گرفت که شرایط مطلوب اوضاع اجتماعی و اقتصادی کشور را تصویر کرده باشد و فیلم‌ها عمدتا نسبت به وضعیت جامعه ابراز نگرانی کرده و هشدار داده‌اند.بر اساس یافته‌های این پژوهش به نظر می رسد که به صورت کلی در این بازه زمانی زنان نقش های کارآمدتر، منشا اثر و مستقل بیشتری (در اجتماع و مشاغل) را برعهده گرفته‌اند و روند قدرت گرفتن زنان در نقش‌های اجتماعی و شغلی در جامعه -بر اساس بازنمایی‌شان در فیلم‌ها- محسوس است. در این شرایط، با خروج زنان از خانه و پذیرش نقش‌های اجتماعی و شغلی، نظام خانواده و خانواده دچار تزلزل شده و مردان هنوز نتوانسته‌اند در به تعادل رساندن نظام خانواده، پس از خروج زنان از خانه، به همسران‌شان یاری رسانند.
وی ادامه داد: فیلمسازان معتقدند که جامعه ایرانی-با تاکید بر زنان- لباس را به عنوان پوشش در نظر می‌گیرد و نه حجاب؛ و بر اساس این رویکرد، جامعه ایرانی از نگاه ایدئولوژیک به لباس و پوشش فاصله گرفته است. روند فیلم‌های یک دهه اخیر نشان می‌دهد که در بحث از بازنمایی دین و دینداری، جامعه ایرانی به سمت دین شخصی و فردی در حال حرکت است و نمایش مستقیم نمادهای مذهبی و دینی و اعمال مذهبی، کم کم جای خود را به بازنمایی ارزش‌های اخلاقی و انسانی داده است.
دشتگلی هاشمی بیان کرد: در بحث بازنمایی مفهوم رفاه و مسائل اقتصادی یافته‌های این پژوهش از بروز بحران در نظام اقتصادی خبر می‌دهند و اکثریت فیلم ها درباره فاصله و شکاف طبقاتی، بی تفاوتی داراها به ندارها، نفرت طبقه فرودست نسبت به فرادست، فقر گسترده، عدم ثبات اقتصادی، فساد و... سخن گفته‌اند.
این پژوهشگر با ابراز امیدواری درباره ساخت فیلم‌های امیدبخش، که علاوه بر بازنمایی حقایق جامعه، به مخاطب امید، راهنمایی و پیشنهاد عملی برای زندگی بهتر، سالم تر، اخلاق مدارتر و دیندارتر ارائه می دهد؛ تاکید کرد: جامعه ایران و سینمایی ایران، نیازمند فیلم هایی است که در آن قهرمانانی (چه زن و چه مرد) ظهور کنند که واجد روح بزرگ، عشقی بزرگ، شجاعتی بزرگ، غروری بزرگ باشند و در مسیر قهرمانی خود فداکاری های بزرگ انجام دهند، و امیدهای بزرگ را پرورش دهند.
وی گفت: فیلم های مورد بررسی عمدتا بازنمایی حقایق جامعه اند و غالب فیلم های ساخته شده در این یک دهه با فاصله از اسناد بالادستی کشور قرار دارند. امیدواریم سیاستگذاران، قانون گذاران و دولتمردان با رصد تحولات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، در کنارآرمان گرایی در نوشتن اسنادبالادستی، دقت نظر بیشتری بر روند تغییرات جامعه داشته باشند، تا فاصله میان حقایق جامعه و به تبع آن فیلم های سینمایی برآمده از آن، با اسنادبالادستی، تاجای ممکن، کمتر گردد.
در پایان این نشست، جلسه پرسش و پاسخ با حضور تعدادی از پژوهشگران و علاقه مندان سینما برگزار شد.