حمایت از سینمای مستند با تفکر علمی و تخصصی

به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، بخش نخست این برنامه به معرفی طرح اعطای کمک هزینه نشر (گرنت کتاب) اختصاص داشت که محمد حمیدی‌مقدم دبیر پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت درباره اهداف اعطای اعتبار نشر به صحبت پرداخت. اجرای این برنامه را سیدمجید رحیمی برعهده داشت.

حمیدی‌مقدم با ابراز امیدواری مبنی بر اینکه شکل برخط و فیزیکی جشنواره در سال‌های آتی توامان اجرا شود، گفت: مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در سال‌های اخیر دچار تحولاتی شد؛ دوست داشتم به عنوان خدمتگزار در این مجموعه، چیزهایی را به آن اضافه کنم. از جشنواره سینماحقیقت، این تغییر در شکل تولیدات و حمایت‌های مرکز آغاز شد که از حمایت تولید صددرصدی به سمت صندوق سرمایه‌گذرای و تولیدات مشترک با مراکز فرهنگی دیگر و حتی کشورهای دیگر برود.

دبیر پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت ادامه داد: یکی از چالش‌های سال ۹۸ این بود که با دستورالعمل رئیس وقت سازمان سینمایی و به منظور کاهش هزینه‌ها از انتشار نسخه‌های مکتوب کاسته و به سمت نسخه‌های دیجیتال برویم. اما با توجه به اینکه یکی از رسالت‌های مهم مرکز، سرمایه‌گذاری در حوزه‌های کشف و انتشار به صورت خلاقه و تاثیرگذار در حوزه جریان اصلی سینمای مستند است؛ نمی‌توانستیم خودمان را با این سیاست تطبیق دهیم. کما اینکه من همیشه به شخصه علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در انتشار کتب تازه در حوزه مباحث تئوریک سینمای مستند و تجربی بودم و برای همین در یکی دو سال گذشته، همیشه با رونمایی لوگوی جشنواره سینماحقیقت بسیار خوشبخت بودیم که کتب جدیدی در زمینه سینمای مستند وارد چرخه نشر می‌شد.

حمیدی‌مقدم یادآور شد: اما به‌هرحال با توجه به شکل تحولی، یک فکر در شورای برگزاری جشنواره سینماحقیقت به وجود آمد که امکان جدیدی را فراهم کنیم که این دو هدف را توامان پیش ببرد؛ یعنی شاید مرکز یا صندوقی برای اعتبار راه‌اندازی شود. که این فکر سریعا تصویب شد تا در کنار کتب و مقالات پژوهشی که به صورت مستقل مرکز گسترش بانی آن است، امکانی ایجاد شود برای حمایت از بخش خصوصی که در حوزه نشر به صورت خلاقانه کار می‌کنند و نیازمند حمایت در حوزه نشر هستند.

او خاطرنشان کرد: ما شاید به شکل همان بحث حمایت ارتباطی با خود مولف نداشته باشیم اما اعتباری به نشر این کتاب می‌دهیم که در چند آیتم طراحی شده است که توسط شورای متخصصی متشکل از اساتید آقای احمد ضابطی‌جهرمی، شهاب‌الدین عادل و محمد تهامی‌نژاد تصویب می‌شود.

حمیدی‌مقدم با اشاره به فراخوانی که قرار است بعد از رونمایی در جشنواره سینماحقیقت و از بهمن ماه منتشر و این روند آغاز شود، گفت: در یک بازه چند ماهه که به اطلاع مخاطبان می‌رسد، این آثار بررسی و ما وارد یک حوزه جدید خواهیم شد که راه نوپایی است که هم مرکز گسترش و هم موسسات تابعه سازمان سینمایی را بر این می‌دارد تا هم در راستای تألیفات جدید به شکل اورجینال، کوشا باشد و هم حمایت کنیم از کسانی که شاید از چرخه ما به دورند، اما می‌توانند از این اعتبار استفاده کنند.

او در پایان تاکید کرد: به این ترتیب می‌توان به چرخه و زندگی فکر و اندیشه در حوزه مباحث تئوریک سینمای مستند و تجربی کمک کرد.

پس از آن، محمد تهامی‌نژاد که به صورت آنلاین در این برنامه حاضر شده بود، طرح گرنت کتاب را یکی از بهترین رویدادها در مورد سینمای مستند خواند و گفت: معمولاً دولت‌ها یا موسسات مختلف، بر اساس برنامه‌های از پیش مشخص، اعتباراتی را در نظر می‌گیرند که مثل وام بی بازگشت است؛ مثل تامین هزینه دانشجویی که بازپرداخت ندارد. تامین کننده این هزینه‌ها، معمولا طبق برنامه‌های از پیش مشخص مثلاً در مورد یک تحقیقات علمی، گرنت می‌دهند.

این پژوهشگر و مترجم با اشاره به اینکه گرنت‌ها انواع مختلفی دارند، گفت: این گرنت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، تامین هزینه به صورت رقابتی است. که برای داشتن بهترین سنجش در این رقابت، باید یک کمیته علمی تشکیل شود. کمیته‌ای که بر اساس مبانی و آیین‌نامه‌ای که از پیش تعیین شده، موارد را بررسی می‌کند. اما در نهایت، برای اینکه بتوانید رقابت منطقی و درستی داشته باشید، باید آیین‌نامه‌های درستی از پیش آماده کرده باشید.

تهامی‌نژاد ادامه داد: البته مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در سال‌های اخیر به صورت مستقیم در انتشار کتاب‌ها نقش داشته است‌. گرنت، دارای ارزش‌های فوق‌العاده در ترغیب امر تالیف و ترجمه بهترین متون و تأثیرگذاری بر تولید متون نظری و کاری ارزشمند است.

او تاکید کرد: حتی اگر طرح به معرفی یک یا دو اثر در سال محدود شود هم می‌تواند جنبه تبلیغاتی موثری برای رشد تالیف و ترجمه داشته باشد.

این مستندساز پیشکسوت با اشاره به اینکه «آثاری که شرکت در رقابت را می‌پذیرند باید پیش‌فرض‌ها را کاملا رعایت کرده باشند.» گفت: در بسیاری از موارد، کمیته‌های علمی مشاورانی دارند که می‌توانند از آنها نظرخواهی کنند. کمیته‌ای که انتخاب و سنجش را برای صاحبان آثار اطمینان‌بخش‌تر می‌کند که با حداکثر توجه و دقت علمی کتابشان مورد بررسی قرار گرفته است.

تهامی‌نژاد در پایان ابراز امیدواری کرد که طرح اعطای گرنت بتواند فضایی رقابتی را در تألیف کتاب‌های نظری در سینمای مستند به وجود بیاورد.

در ادامه جلسه، شهاب‌الدین عادل و احمد ضابطی‌جهرمی به صحنه آمدند تا درباره طرح گرنت گفتگو کنند. «احمد ضابطی‌جهرمی» در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به اهمیت این اعتبار علمی پژوهشی، گفت: خبر بسیار مسرت‌بخشی برای جامعه علمی ایران است که سینمای مستند به امر تحقیق و پژوهش می‌پردازد؛ کسانی که تحصیلات و‌ حرفه‌شان با سینمای مستند در ارتباط است، از شنیدن این خبر خوشنود خواهند شد. یعن مستندسازانی که به اهمیت پژوهش به عنوان پشتوانه کارشان می‌نگرند. ضمن اینکه این اعتبار معنوی و فرهنگی، حتی به مدیریت عرصه رسانه‌ای کشور در حوزه سینما و تلویزیون هم می‌تواند جهت بدهد.

این نویسنده و مدرس دانشگاه، با بیان اینکه «سینمای مستند از آغاز، با کتاب بوده است و از همان ابتدا، مقاله و بیانیه داشته.» گفت: سینمای مستند همواره سینمای اهل تفکر و اندیشه و‌ نخبگی بوده است. در یک نگاه تحلیلی و تاریخی به تحول و رشد سینمای مستند در کشور هم می‌توان متوجه شد که پرنده سینمای مستند ما با دو بال پرواز کرده: یکی پژوهش و کتاب و تحقیق و دیگری تولید و فیلمسازی.

ضابطی‌جهرمی ادامه داد: از زمانی که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به فعالیت پرداخته، برای ایجاد بستر لازم برای دادن پشتوانه و حمایت و کمک به سینمای مستند در حوزه تولید، بخش پژوهش هم فعال بوده است و تقریباً هیچ وقت بدون کتاب نبوده. این، یعنی سینمای مستند باید با تفکر علمی و تخصصی حمایت شود.

این مستندساز و استاد دانشگاه ادامه داد: کتاب، به عنوان یک بال، پرنده مستند مستندسازان را همراهی کرده است؛ از کتاب‌ها، مستندسازان به وجود آمده‌اند‌ و از فیلم‌های مستندسازان، کتاب‌های نظری الهام گرفته شده‌اند. از این جهت، این تصمیم برای طرح گرنت، کاری خردمندانه و خوشحال کننده است.

ضابطی‌جهرمی در پایان با اشاره به اینکه آثاری با ویژگی‌های خاص، در این طرح مورد حمایت هستند، گفت: اما این یک اعتبار فرهنگی و معنوی است که سودش مستقیما به سینمای ایران به خصوص سینمای پژوهشی که در سپهر سینمای مستند مستتر است، می‌رسد.

«شهاب‌الدین عادل» نیز درباره این طرح و مختصاتش و همچنین واژه گرنت یا اعتبار و کمک هزینه مالی برای پژوهش توضیح داد: در فضای آکادمیک، گرنت تعریف روشنی دارد؛ یعنی بسیاری از اعضای هیات علمی وقتی می‌خواهند پژوهش کنند، امتیازی مالی فرهنگی می‌گیرند تا ماحصل پژوهش را به دانشگاه بدهند.

این پژوهشگر و مدرس دانشگاه، دانش علمی و تحقیق و پژوهش را از ارکان سینمای مستند خواند و گفت: این اتفاق مسرت‌بخشی است که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تصمیم به اجرای طرح گرنت گرفته و می‌خواهد اعتبار و امکانی اعطا کند که به رشد و تعالی سینمای مستند کمک قابل توجهی کند؛ موضوعی که بحث‌اش ارتقا و توسعه سینمایی است که با جریان زندگی، تاریخ، گذشته و جریان‌های تمدنی ما می‌تواند تعیین کننده باشد.

عادل در پایان، با اشاره به نحوه برخوردی که قرار است با این آثار بشود، گفت: ما به عنوان هیات علمی بررسی کننده آثار، نیاز داریم جزییات را به شکل آیین‌نامه منتشر کنیم، هر کتابی را بررسی کنیم که ببینیم از چه زاویه‌ای می‌تواند موثر واقع شود. بسیاری کتاب مستند تا الان منتشر شده که از نظر موضوعی، پراکندگی داشته و در عین حال موثر و مفید بوده‌اند اما خیلی از کتاب‌ها هم بوده‌اند که شاید ساختارهای شکلی‌شان در جامعه ما جا نیفتاده باشد. ما این آثار را بررسی می‌کنیم تا ارتقای سینمایی شکل بگیرد. در واقع دنبال اصلی‌ترین و مفیدترین آثار هستیم تا آنها را به عنوان پشتوانه سینمای مستند در نظر بگیریم.

پانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.