پایان حضور غیرقانونی واشنگتن در سوریه مهر تأییدی بر حضور قانونی تهران

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز چهارشنبه 28 آذرماه ‌در بیانیه‌ای اعلام کرد که نیروهای این کشور در سوریه ماموریت خود در زمینه مقابله با داعش را به پایان رسانده‌اند بنابراین واشنگتن نیروهای خود را از این کشور خارج می‌کند. در پی اعلام این تصمیم، جیمز متیس، وزیر دفاع و برت مک گرک، نماینده ویژه ایالات متحده در ائتلاف بین‌المللی ضد داعش از مقام خود کناره‌گیری کردند. همچنین شمار گسترده‌ای از اعضای جمهوری‌خواه کنگره و متحدان بین‌المللی آمریکا هم از این تصمیم ابراز نگرانی کرده‌اند.

ترامپ در دفاع از تصمیمش در مورد خروج نیروهای آمریکایی از سوریه در توئیتی نوشت که «داعش دشمن محلی سوریه، ایران و روسیه است و آن‌ها باید به این گروه مقابله کنند.»

ترامپ در چند رشته توئیت در این باره اعلام کرد: «آمریکا نمی‌خواهد پلیس خاورمیانه باشد.»

رئیس‌جمهوری آمریکا مدعی شده که ایران، روسیه، سوریه و بسیاری کشورهای دیگر از خروج آمریکا از سوریه خوشحال نیستند، زیرا مجبورند بدون کمک واشنگتن با داعش بجنگند.

ادعای دونالد ترامپ در تنها ماندن نیروهای مبارزه‌کننده با داعش در سوریه اثبات همه آن چیزی است که در طول حداقل هفت سال جنگ در سوریه، ایران بر آن تاکید داشت و آمریکا و متحدانش در منطقه طور دیگری بیان کردند؛ مبارزه ایران با تروریسم در سوریه. دونالد ترامپ آمریکایی که عموما به نقض سخنان خود مشغول است بار دیگر نیز آنچه را تلاش می‌کرد در جلسات شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران اثبات کند خود به شکل دیگری رد کرد و بر حضور موفق ایران در سوریه مهر تأیید گذاشت.

از سوی دیگر در حالی که مذاکرات ژنو برای حل بحران سوریه هنوز نتوانسته است به نتایج ملموسی دست پیدا کند، «روند آستانه» در طول بیش از یک سال گذشته توانست به موفقیت‌های قابل قبولی دست پیدا کند و در حقیقت کشورهای تضمین‌کننده آتش‌بس در سوریه (ایران،‌روسیه و ترکیه) با عبور از روند نظامی در سوریه وارد مرحله تشکیل کمیته قانون اساسی شده‌اند.

محاسبه‌گری یک تاجر

صباح زنگنه، نماینده اسبق ایران در سازمان همکاری اسلامی، در گفت‌وگو با پانا در همین مورد می‌گوید: «بحث روند مذاکرات آستانه و سوچی نتایج عملی بیشتری در سوریه داشته است و آرامش زیادی در بستر سوریه برقرار کرده است، در حالی که مذاکرات غربی‌ها بیشتر به وقت‌کشی شبیه بود اما آمریکا انتظار داشت تغییرات میدانی هم در سطح سرزمین سوریه انجام دهد و از نیرو‌های مخالف بشار اسد که شامل نیروهای تروریستی مختلف از سلفی‌های تکفیری تا جبهه‌النصره می‌شد پشتیبانی کند اما به هر ترتیب به هیچکدام از این موفقیت‌های میدانی نائل نیامد.»

حمیدرضا ترقی، معاون بین‌الملل حزب موتلفه اسلامی، در این باره در گفت‌وگو با پانا تاکید می‌کند: «آقای ترامپ از ابتدای به روی کار آمدنش به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا نشان داد که یک شخصیتی است که عمدتا تصمیمات خود را بر اساس محاسبات مالی اتخاذ می‌کند و نگاهش منفعت‌جویانه‌ است و بر همین اساس وقتی که اعلام کرد که ما هفت تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کرده‌ایم اما هیچ چیز گیرمان نیامده است،‌ همین موضوع نشان داد با تداوم این نوع هزینه کردن در خاورمیانه که هیچ چیز گیرش نیاید مخالف است و احتمال می‌رفت که در نهایت به چنین نتیجه‌ای بینجامد.»

او ادامه می‌دهد: «مشاور اصلی آقای ترامپ در سیاست خارجی یکی از سناتور‌های آمریکاست که پدرش جزء مخالفان حضور آمریکا در کشورهای مختلف و دخالت در مسائل کشورهای جهان است و به نظر می‌رسد این فرد هم نقش موثری در تغییر تصمیم آقای ترامپ داشته است. فکر نمی‌کنم حتی مذاکره‌ای که ترامپ با اردوغان، (رئیس‌جمهوری ترکیه) داشت که در آن مطرح کرده است تتمه داعش را به ترکیه سپرده است تا آنها را از بین ببرند و ما دیگر آنجا کاری نداریم هم ربطی به واقعیت پشت پرده این اتفاق داشته باشد زیرا اولا؛ آمریکا در پروژه خاورمیانه خود تقریبا شکست خورده و مقاومت پیروز منطقه است و ثانیا؛ او نتوانسته از این هزینه‌ای که آمریکا متحمل شده است هیچ بهره سیاسی‌ای ببرد؛ بنابراین از نظر اقتصادی هم متضرر شده است و در آینده منطقه هم نمی‌تواند نقش ترمیمی برای بهبودی وضع اقتصاد کشورها داشته باشد و نه به لحاظ سیاسی می تواند جایگاهی داشته باشد.»

ترقی معتقد است: « اینکه آمریکا علیرغم این همه هزینه و داشتن چند هزار نیرو در عراق مجبور است به صورت مخفیانه به این کشور رفت و آمد کند تا کسی نفهمد نشان‌دهنده این است که با این همه هزینه نتوانسته امنیت حتی خودش را در منطقه تضمین کند بنابراین طبیعی است که تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه ربطی به مذاکرات آستانه ندارد. البته ایران، ترکیه و روسیه در طی این چندماه و یک‌سال اخیر آمریکا را از تصمیم‌گیری راجع به مسائل منطقه حذف کرده‌اند و خود این باعث می‌شود که آمریکا احساس کند که هیچ جایی در آینده منطقه ندارد لذا علت اصلی خروج آمریکا از سوریه محاسباتی است که خود ترامپ انجام می‌دهد.»

نیابت ترکیه

آنچه دونالد ترامپ درباره مذاکراتش با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه مطرح کرد و اینکه کار مبارزه با تتمه داعش را به ترکیه واگذار کرده است تحلیل دیگری را نیز درباره این اقدام ناگهانی آمریکا مطرح کرد؛ آنچه صبح زنگنه آن را سود و زیان‌سنجی ترامپ و واگذاری کار به نیروهای نیابتی می‌خواند.

زنگنه می‌گوید: «با توجه به محاسبه‌گری آقای ترامپ که شبیه محاسبه‌گری تاجر‌هاست، ارزیابی سود و زیان باقی ماندن نیروهای آمریکایی در سوریه به ضرر او و بیشتر در جهت منافع دیگر نیروهای حاضر در سوریه بود اما همه این تحلیل نباید ما را از یک واقعیت دور کند؛ آمریکا و ترامپ روش دیگری را در منطقه دنبال می‌کند که آن روش استفاده از نیرو‌های پروکسی یا نیروهای وکالتی و نیابتی آمریکا از کشورهای منطقه است و آمریکا به دنبال کاهش تصدی‌گری و برخورد مستقیم در منطقه است که این برخورد را به نیروهای نیابتی خود واگذار خواهد کرد.»

پیش‌شرط مذاکره با ایران

در حالی ترامپ به نوعی با تأیید بر مبارزه ایران در سوریه با تروریسم بر نقش و نفوذ ایران صحه گذاشته است، عده دیگری این خروج را به شکل مستقیم‌تری به ایران مربوط می‌دانند.

بر اساس این نگاه، واشنگتن با خروج نیروهایش از سوریه فضا را به شکلی به ایران سپرده است تا با متحدانش مسیر آستانه را پیش ببرد. از این منظر کاخ سفید که در تحریم و فشار به ایران برای بازگرداندن تهران به پای میز مذاکره شکست خورده است به دنبال راهی برای ارسال پیام به تهران است.

نماینده اسبق ایران در سازمان همکاری اسلامی می‌گوید: «آمریکا از هیچ وسیله‌ای برای اعمال فشار به ایران فروگذار نکرده است و خروج نیروهای آمریکا از سوریه در حقیقت یک نوع نذر کردن روغن ریخته است زیرا امکان اینکه آمریکا با حضور نیروهایش در سوریه بتواند نتیجه‌ای بگیرد قطعا وجود نداشت که حالا بخواهد آن را با حضور جمهوری اسلامی ایران در سوریه تاخت بزند و این دو معادله اصلا برقرار نیست.»

او معتقد است: «همانطور که قبلا اشاره کردم آمریکا همچنان به مسئله‌سازی در کشورهای منطقه از طریق تقویت نیروهای نیابتی خود ادامه می‌دهد. البته نتیجه آن هم از همین حالا مشخص است و آمریکا متحدان خودش در منطقه را به گرفتاری‌های بیشتری هدایت خواهد کرد و آثار پیامدهایی منفی که نصیب ترکیه خواهد شد. از طرف دیگر، دوام این درگیری‌ها موجب تهدید رژیم صهیونیستی خواهد شد که همه این‌ها را باید به حساب آمریکا گذاشت.»

زنگنه می‌گوید: «قطعا اگر ایران مقاومت نکرده بود و یک هم‌افزایی بین روسیه، حزب‌الله، ترکیه و سوریه پدید نیاورده بود امکان اینکه شرایط به این نحو برای سوریه تمام شود اصلا وجود نداشت. نقش ایران نقشی تعیین‌کننده در تغییر اوضاع منطقه است که به نفع مقاومت و جبهه مقاومت است و منافع آن برای ترکیه، سوریه، روسیه و ایران است. فکر می‌کنم بدون ایران امکان تحقق چنین اهدافی وجود نداشته باشد.»

در همین حال ترقی نیز بر این باور است: «اشتباه محاسباتی است که برخی‌ها در داخل کشور می‌گویند عقب‌نشینی آمریکا به دلیل این است که می‌خواهد یک اقدام نظامی اساسی علیه ایران انجام دهد و برخی دیگر معتقدند که با این عقب‌نشینی می‌خواهد امتیازی به ایران برای مذاکره بدهد. هر دو تحلیل به نظر من جز تحلیل‌های اشتباه است. آمریکا توان نظامی برای اقدام نظامی جدید ندارد زیرا به ادعای خود کارشناسان نظامی آمریکایی نیروهای آمریکا در منطقه کاملا فرسوده شدند و تسلیحات آمریکا اکنون جواب‌گوی این حملات نظامی نیست.»

ممنوعیت مذاکره

ترقی البته این موضوع را به شکل دیگری نیز مطرح می‌کند و می‌گوید: «خود آمریکایی‌ها می‌دانند که رهبری انقلاب با هرگونه مذاکره به دلیل بدعهدی‌های آمریکا مخالف هستند و آن را ممنوع کردند که مفهوم آن این است که در هیچ زمینه‌ای هیچ مسئول ایرانی حق مذاکره ندارد. کنار رفتن آمریکا از سوریه با اختیار خودش نبوده و بر اساس شکستش با توجه به شرایط بوده است و اگر ما این وضع را که باعث عقب نشینی آمریکا از سوریه شده است، به عنوان یک امتیاز برای ایران تلقی کنیم به نظر می رسد که تحلیلی غلط از مسائل است. آمریکا نمی‌تواند به هیچ وجه این اقدام را امتیازی برای ایران تلقی کند البته ممکن است که به نفع ایران باشد که هست اما اینکه او چنین امتیازی به ایران داده باشد و چنین چیزی باعث باز شدن باب مذاکرات در آینده شود؛ اینگونه مسائل را بیشتر کسانی مطرح می‌کنند که از هر بهانه‌ای می‌خواهند برای ارتباط با آمریکا استفاده کنند.»

با این همه، محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان، اظهار نظر درباره خروج نظامی آمریکا از سوریه را زودهنگام می‌داند.

او در مصاحبه‌ای که روز گذشته با فونیکس چین انجام داد گفت: «ما هنوز نمی‌دانیم که آمریکایی‌ها چه برنامه‌ای دارند آن چه برای ما مهم است، این است که سیاست آمریکا در منطقه یک سیاست خطرناکی است که باید این سیاست عوض شود.»

ظریف هفته گذشته نیز در مصاحبه با المیادین گفته بود: «حضور آمریکا در سوریه از همان ابتدا غیرقانونی و نامشروع دانسته زیرا به نفع ملت سوریه و یا با موافقت دولت دمشق نبوده و بیشتر باعث ایجاد تنش‌هایی در این کشور شده و آنها برخلاف ادعاهایی که مطرح می کنند، مطلقا با داعش نجنگیدند.»