سیدحسین موسویان*
مرگ برجام یعنی مرگ شانس حل بحران‌های منطقه از طریق دیپلماسی
برجام الگوی حل بحران از طریق دیپلماسی است و مرگ برجام به معنی مرگ شانس حل بحران‌های منطقه از طریق دیپلماسی است. اروپا، روسیه، چین و ایران مسئولیت بزرگی برای مقابله با روند یکجانبه‌گرایی و افراط‌گری‌های آمریکا دارند که حفظ برجام قدم اول است.
تنش بین واشنگتن و تهران به طرز خطرناکی افزایش یافته است
در حال تیکه جهان بر نشست‌های ترامپ با سران ناتو و پوتین متمرکزشده، تنش بین واشنگتن و تهران به طرز خطرناکی افزایش یافته است. روحانی در تندترین اظهارات دوران ریاست‌جمهوری‌اش گفته که آمریکا با دم شیر بازی نکند، صلح با ایران مادر صلح‌ها و جنگ با ایران مادر جنگ‌ها است. ترامپ نیز در پاسخ گفته که هیچگاه آمریکا را تهدید نکنید.
اخیرا روحانی هشدار داده که اگر آمریکا صادرات نفت ایران را بلوکه کند، ایران نیز ممکن است تنگه هرمز را ببندد. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر عالی ایران سیاست‌های ترامپ را نوعی اعلام جنگ علیه ایران خوانده و محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه هم تهدید کرده که به دشمن فهمانده خواهد شد که یا همه از تنگه هرمز استفاده خواهند کرد یا هیچ کس. بیل اوربان، فرمانده ارتش آمریکا هم بر آمادگی آمریکا برای باز نگه داشتن تنگه هرمز براساس قوانین بین‌المللی تاکید کرده است.
بستن تنگه هرمز موجب همراهی اروپا، چین و روسیه در صدور قطعنامه جدید علیه ایران می‌شود
تحقق عملی چنین مواضعی نه تنها به معنی مرگ برجام بلکه موجب رویارویی نظامی ایران و آمریکا خواهد شد، جنگی که همه بحران‌های جاری منطقه در مقابل آن، ناچیز خواهد بود. هر گونه اقدام آمریکا برای بلوکه کردن فروش نفت ایران نقض آشکار قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل در مورد برجام خواهد بود. در عین حال اگر ایران تنگه هرمز را ببندد، اروپا و چین و روسیه با آمریکا در صدور قطعنامه‌های جدید علیه ایران همراهی خواهند کرد.
علیرغم شرایط مملو از تهدید فعلی، گزینه‌های مسئولانه‌ای برای ممانعت از بروز یک بحران فاجعه‌بار جدید روی میز است.
پذیرش گفت‌وگو با امریکا از سوی ایران غیرممکن است
یک احتمال گفت‌وگوی مستقیم آمریکا و ایران است. ترامپ معتقد است که سیاست‌های افراطی فشار علیه ایران، زمینه یک معامله بزرگ بین دو کشور را فرهم خواهد کرد. او در حاشیه اجلاس اخیر ناتو گفت که بالاخره ایران با او تماس و پیشنهاد معامله خواهد داد و معامله هم انجام خواهد شد. منتهی او باید درک کند که پذیرش این استراتژی توسط ایران غیر ممکن است چون به معنی تسلیم در برابر تهدید و فشار خواهد بود، چیزی که به معنی تحقیر ایران و شکستن غرور ملی ایرانی‌ها است.
گزینه دیگر ادامه برجام بدون آمریکا است. رهبران ایران اجرای برجام منهای آمریکا را پذیرفته‌اند مشروط بر اینکه آمریکا برای سایر کشورها در همکاری اقتصادی با ایران مزاحمت ایجاد نکرده و موجب نقض برجام توسط آنها نشود.
سیاست‌های افراطی ترامپ باعث افزایش اتحاد ملی در ایران می‌شود
پیامد سیاست‌های افراطی ترامپ باعث افزایش اتحاد ملی در ایران خواهد شد، جناح‌های سیاسی اختلافات داخلی خود را کنار گذاشته و جبهه متحد علیه تهدید خارجی تشکیل خواهند داد. حمایت اخیر سپاه از دولت آقای روحانی و نامه سردار سلیمانی به ایشان، نشانه روشنی از این روند است. روحانی تصریح کرد که «تهدیدات اخیر آمریکا، ما را ازگذشته متحدتر کرده است».
روحانی اظهارات محکمی دال بر اینکه از روند موجود شکل‌گیری وحدت داخلی، برای حل مشکلات اقتصادی همچون وجود فساد، تورم، بیکاری، قاچاق استفاده و خصوصی‌سازی‌زا متحقق خواهد کرد. اقتصاد ایران نیازمند اصلاحات ساختاری بزرگ از جمله نجات از وابستگی به نفت و اصلاح سیستم بانکی دارد. چنین اصلاحاتی، آسیب‌پذیری ایران در مقابل تحریم‌های آمریکا را کاهش، اعتماد موسسات مالی جهان را افزایش و اجرای برجام را تسهیل خواهد کرد.
سایر امضاءکنندگان برجام برای حفظ برجام نهایت تلاش خود را به خرج دهند
روشن است که در غیاب آمریکا، سایر قدرت‌های امضاءکننده برجام قادر به اجرای تعهدات خود به طور کامل نخواهند بود. آنها باید ضعف فعلی‌شان در تامین منافع اقتصادی ایران را با امتیازات سیاسی و امنیتی جبران کنند. در حالی که روحانی در مورد توان اروپایی‌ها در تامین منافع اقتصادی ایران ابراز تردید کرده، ظریف به تلاش‌های خود در گفت‌وگو با سایر قدرت‌های جهانی در مورد تامین نیازهای مالی، بانکی و انرژی ایران در قالب برجام ادامه می‌دهد. این مهم است که سایر امضاءکنندگان برجام برای حفظ برجام نهایت تلاش خود را به خرج دهند لکن همزمان می‌توانند با ایران برای مدیریت بحران‌های یمن و سوریه همکاری کنند تا بهانه را از ترامپ در مورد ربط دادن برجام به موضوعات منطقه‌ای بگیرند.
با حل بحران یمن، بزرگ‌ترین فاجعه انسانی حل خواهد شد
گفت‌وگوهای ایران و چهار کشور اروپایی در مورد حل بحران یمن سازنده و مثبت بوده است. با اضافه شدن روسیه و چین به این گفت‌وگوها، این کشورها می‌توانند به طور جمعی طرح صلح یمن را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه کنند. این طرح می‌تواند براساس آتش‌بس، کمک‌های بشردوستانه، گفت‌وگوهای ملی، انتخابات آزاد و دولت فراگیر باشد. با حل بحران یمن، بزرگ‌ترین فاجعه انسانی حل خواهد شد.
فرصت حل بحران سوریه فراهم شده است
برای حل بحران سوریه نیز فرصت فراهم شده است. با وجودی که دشمنی‌ها ادامه دارد، داعش از خاک سوریه بیرون رانده شده و با حمایت مسکو و تهران، بشار اسد کنترل اوضاع را در دست گرفته است. اکنون زمان آن است که سه کشور روسیه، ایران و ترکیه طرح جامع صلح سوریه را به شورای امنیت ارائه کرده و اروپا و چین هم حمایت کنند.
اروپا، روسیه، چین و ایران مسئولیت بزرگی برای مقابل با روند یکجانبه‌گرایی و افراط‌گری‌های آمریکا دارند
برجام الگوی حل بحران از طریق دیپلماسی است. مرگ برجام به معنی مرگ شانس حل بحران‌های منطقه از طریق دیپلماسی است. اروپا، روسیه، چین و ایران مسئولیت بزرگی برای مقابل با روند یکجانبه‌گرایی و افراط‌گری‌های آمریکا دارند که حفظ برجام قدم اول است. آنها می‌توانند با همکاری مشترک نقش موثر در حل بحران‌های منطقه‌ای و شکست تروریسم داعشی ایفاء کرده، مدلی برای مدیریت بحران‌های منطقه ایجاد کرده و روند حفظ برجام را تسهیل کنند.
*معاون اسبق شورای عالی امنیت ملی
منبع: خبرگزاری رویترز
ارسال دیدگاه