فرهنگ تصویری، سواد عمیق را در انسان‌ها کاهش می‌دهد

مراسم افتتاحیه نخستین دوره مدرسه حکمرانی و قانون‌گذاری شهید مدرس به همت دفتر مطالعات مدیریت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و با حضور رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و جمعی از اساتید، پژوهشگران و دانشجویان در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ابتدای این مراسم با تشریح ویژگی‌های مختلف حکمرانان در عرصه‌های حکمرانی اظهار کرد: اصلی‌ترین نقشی که حکمرانان در جامعه ایفا می‌کنند، این است که یک سری اهداف ملی و چشم‌اندازها را برای آینده کشور ترسیم می‌کنند و در بزنگاه‌های مختلف و براساس فهمی که از شرایط دارند، نسبت به بازسازی این تصویر آینده یا اصلاح آن اهداف ملی اقدام می‌کنند. در طی این مسیر، مهم‌ترین ماموریت یک حکمران، این است که اجازه ندهد الزامات کنونی و شرایط فعلی، مانع از دستیابی به اهداف آینده شود. همچنین یک حکمران در مسیر رسیدن به اهداف تعیین شده، باید به طور مداوم ابزارها و اهداف را در یک مسیر رفت ‌و برگشتی چک کند و در صورت لزوم نسبت به تغییر اهداف، تغییر ابزار و یا تغییر شرایط اقدام کند.

وی افزود: در شرایطی که یک جامعه در وضعیت بحران و بروز مناقشه‌ها قرار می‌گیرد، اهمیت و نقش حکمرانی دو چندان می‌شود. حکمرانان نباید به مسائل ساده بپردازند، بلکه نقش‌آفرینی یک حکمران خوب زمانی دیده می‌شود که جامعه با مسائل سخت و دشوار روبه‌رو شود.

نگاهداری با اشاره به اهمیت اسرار حکمرانی بیان داشت: اسرار حکمرانی در تاریخ نهفته است، یک حکمران باید از تاریخ جهان و کشور خودش به خوبی مطلع باشد، در واقع کار اصلی حکمران، تشخیص انطباق وضع موجود با تاریخ آن کشور است که نتیجه این کار، رسیدن به یک شهود است. خیلی از اوقات حکمرانان مجبور هستند در فضایی از ابهام تصمیم بگیرند، اما بسیاری از شهود و تشخیص‌ها با بررسی تجربیات تاریخی کشور و انطباق آن با شرایط روز به دست وی می‌رسد.

یکی از کلیدی‌ترین نقش‌های حکمران، ایجاد میل به همراهی مردم است

وی یکی از کلیدی‌ترین نقش‌های حکمران را ایجاد میل به همراهی مردم دانست و افزود: در افکار امامین انقلاب و قانون اساسی ما، مفهوم مردمی‌سازی و نقش مردم در مطالبه‌گری، نظارت، اجرا و تصمیم‌گیری در تمام سطوح به خوبی دیده می‌شود. یک حکمران خوب و موفق بدون ایجاد میل به همراهی در مردم نمی‌تواند به هیچ یک از اهدافی که تعیین کرده، دست پیدا کند.

نگاهداری فرآیند مردمی‌سازی در کشور را دارای یک سری موانع دانست و خاطرنشان کرد: افرادی که با کردار و گفتارشان، فاصله میان مردم و نظام حکمرانی را بیشتر می‌کنند، در واقع به نظام و انقلاب صدمه می‌زنند؛ حکمران موفق کسی است که بتواند مردم را با تصمیماتش همراه کند و مردم‌سازی فعالیت‌ها، به اندازه تعریف اهداف فعالیت‌ها اهمیت دارد.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به رویکردهای مختلف حکمرانی در کشورها، حکمرانان را به دو دسته اصلی تقسیم کرد و ادامه داد: گروه اول حکمرانان آرمان‌گرا و گروه دوم حکمرانان واقع‌گرا هستند؛ آرمان‌گراها ماموریت خودشان را کمال کشور و جامعه قرار می‌دهند. برای هر جامعه‌ای، دو عنصر بقا و کمال دارای اهمیت است؛ برای یک عده از حکمرانان، کمال دارای اهمیت است که این افراد، همان حکمرانان آرمان‌گرا هستند. در مقابل برای حکمرانان واقع‌گرا، بقا اهمیت دارد. نگاهداری حکمرانان آرمان‌گرا را فراعقل دانست و افزود: تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد رهبرانی که توانسته‌اند تحول و پیشرفت را در کشورشان رقم بزنند، رهبران آرمان‌گرا بوده‌اند، البته باید توجه داشت که اگر آرمان‌گرایی افراطی باشد، ممکن است مردم جامعه در عظمت آن آرمان غرق شوند و آن‌ها را دچار نوعی شکستگی و خستگی کند. واقع‌گراها پیشرفت کشور را در حفظ ثبات و آرامش کشور می‌بینند و این نگاه ممکن است نیروی حرکت را از جامعه بگیرد در چنین شرایطی، مقام معظم رهبری با طرح مفهوم آرمان‌گرایی واقع‌بینانه، تکلیف رویکرد حکمرانی کشور را مشخص کرده‌اند و آرمان‌گرایان واقع‌بینانه را اهل تحول دانسته‌اند.

وی در تشریح ویژگی‌های یک حکمران موفق اظهار داشت: کسی که وارد عرصه سیاست‌ورزی و حکمرانی می‌شود، در وهله اول باید دغدغه عمومی داشته باشد؛ اگر کسی فکر می‌کند با قدم گذاشتن در مسیر حکمرانی، می‌تواند به منافع شخصی برسد، در یک مسیر انحراف قرار گرفته و سیاست مبتنی بر دیانت، چنین چیزی را تایید نمی‌کند. همچنین یک حکمران باید صراحت و فصاحت بیان حقایق سخت را داشته باشد؛ افرادی که بیش از حد محافظه‌کار هستند، حکمرانان خوبی نمی‌شوند. یک حکمران خوب کسی است که سفره را برای بهره‌مند شدن مردم پهن کند، نه اینکه خودش و اطرافیانش قبل از مردم بر سر سفره بنشینند.

باید هوش و تلاش مبنای انتخاب افراد از سوی حکمرانان قرار گیرد

نگاهداری توجه به شایسته‌سالاری را از دیگر ویژگی‌های یک حکمران خوب عنوان کرد و گفت: باید هوش و تلاش مبنای انتخاب افراد از سوی حکمرانان قرار گیرد، نه حقی که بر اساس خون و روابط خویشاوندی است. در سطح جامعه، نظام آموزشی ما در سطح مدرسه و دانشگاه مبتنی بر شایسته‌سالاری و کسب نمرات و رتبه‌های برتر است، اما به محض خروج از عرصه مدرسه و دانشگاه و ورود به عرصه جامعه، همه خویشاوندسالار می‌شویم که این یک اشکال فرهنگی است. باید توجه داشت که حکمرانی در دنیای امروز یک حکمرانی دانش‌بنیان است و فناوری‌ها محور حکمرانی هستند، امروزه حکمرانی یک امر نخبگانی و از امور پیچیده است و بدون آموزش و تخصص نمی‌توان حکمرانی کرد.

وی وجود سه عنصر فضیلت، شجاعت و شخصیت را برای یک حکمران ضروری دانست و تصریح کرد: فضیلت، شجاعت انتخاب را به حکمران می‌دهد و شخصیت، ثبات در مسیر تحقق آن انتخاب را فراهم می‌کند. حکمران خوب و متعالی، حکمرانی است که هم از فضیلت و هم از شخصیت برخوردار باشد.

دوران حکمرانی ساده به پایان رسیده است

نگاهداری در بخش دیگری از سخنانش به محدودیت‌های موجود برای یک حکمران پرداخت و گفت: باید بپذیریم که هر حکمرانی با محدودیت‌ها و مقاومت‌هایی روبه‌روست. حکمرانی به یک امر پیچیده تبدیل شده و دوران حکمرانی ساده به پایان رسیده است. یک حکمران در تمامی تصمیم‌گیری‌هایش با محدودیت‌های جمعیتی، محدودیت‌های اقتصادی و پیچیدگی موضوع مواجه است و باید در زمان و در یک شرایط فرهنگی خاص تصمیم بگیرد. امروزه و با پیچیدگی تحولات دنیا و کم بودن داده‌های مختلف، امکان محاسبه اندک شده است و شهودی کردن حکمرانی، به یکی از الزامات این عرصه تبدیل شده است.

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با طرح برخی از آسیب‌ها و آفات تهدیدکننده‌ی حکمرانان بیان داشت: بزرگترین سرمایه برای تحقق اهداف حکمرانی، موضوع منابع انسانی است. از دست دادن منابع انسانی نخبه، همه عرصه‌های حکمرانی از پیشرفت و توسعه تا امنیت و رشد اقتصادی را تهدید می‌کند و مسئله مهاجرت، مسئله حکمرانی کلان کشور است، نه صرفا وزارت علوم و وزارت بهداشت. همچنین استفاده از رویکرد خویشاوندسالاری به جای رویکرد شایسته‌سالاری یکی دیگر از آفت‌های حوزه منابع انسانی حکمرانی است و اهمیت این موضوع در مسئله حکمرانی دوچندان است، چرا که چنین انتخاب‌هایی به کلان حکمرانی کشور آسیب می‌رسانند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از آسیب‌هایی که ممکن است گریبان‌گیر حکمرانان شود، این است به جای اینکه دغدغه آنان حل مسائل مردم شود، دغدغه‌شان ابراز وجود و رسیدن به پیشرفت شخصی می‌شود و مدام به فکر پله‌های بالاتر هستند.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد: تحولات آینده دنیا و کشور ما یک تحولات فناورانه است و این فناوری یک سری حسن و یک سری آفت‌هایی دارد؛ اینکه آموزش‌های انسان‌گرایانه کم‌کم کنار گذاشته می‌شوند و خرد، فضیلت و شخصیت با ظهور فناوری‌ها به فراموشی سپرده شود، یکی از آفت‌هایی است که آینده حکمرانی ما را تهدید می‌کند. در طول تاریخ گونه‌های مختلفی از فرهنگ وجود داشته و از دوران فرهنگ شفاهی و فرهنگ چاپی، امروزه به فرهنگ تصویری رسیده‌ایم، فرهنگ تصویری سواد عمیق را در انسان‌ها کاهش می‌دهد و با کاهش سواد عمیق، قدرت ادراک و تحلیل نیز کاهش می‎‌یابد. چنین عاملی حکمرانان آینده را نیز تهدید می‌کند که سواد عمیق حکمرانی‌شان به قضاوت‌های سطح و زودگذر و به دور از واقع تبدیل شود و این آفت فرهنگ تصویری است. اینترنت فناوری خوبی برای برقراری ارتباط و سایر استفاده‌هاست، اما به نظر می‌رسد یکی از آفت‌هایی که ایجاد می‌کند، تبدیل کردن جامعه به گروه‌های متخاصم با یکدیگر است و حکمرانان آینده باید به این آفت توجه داشته باشند.

آموزش از نگاه مجلس یازدهم، دارای زنجیره تامین است

علیرضا منادی، رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی در این مراسم با اشاره به اهمیت موضوع آموزش و یادگیری در کشور اظهار داشت: آموزش از نگاه مجلس یازدهم، دارای زنجیره تامین است؛ یعنی باید ارزش افزوده آموزش خردمندتر شدن انسان‌ها و رساندن آن‌ها به حیات طیبه باشد، به عنوان نمونه تاسیس سازمان ملی تعلیم و تربیت ذیل وزارت آموزش و پرورش، یکی از قوانین مصوب مجلس و مبتنی بر زنجیره تامین آموزش بود.

وی با اشاره به قانون رتبه‌بندی معلمان بیان کرد: تجربه تصویب چنین قانونی با این حجم از کشمکش‌ها و رفت‌وآمدها، می‌تواند از نقطه آغاز تا پایان به عنوان یکی از موارد و تجربیات قابل استفاده در مدارس حکمرانی مطرح شود.

منادی وظیفه اصلی حکمران را ارتقای کیفیت زندگی مردم دانست و گفت: به عنوان مثال در موضوع آموزش، باید هدف قوانین تصویب شده، ارتقای کیفیت آموزش باشد و در کنار آن، شان و جایگاه الگویی معلمان حفظ شود.

وی افزود: بخش دیگری از زنجیره تامین آموزش، حوزه دانشگاه و آموزش عالی است و در این بخش نیز قوانین مصوب مجلس یازدهم همچون همسان‌سازی حقوق اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، از جمله اقدامات موثر در راستای تکمیل زنجیره تامین و رسیدن به مرحله نهایی زنجیره، یعنی تولید محصول از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان است. در این مرحله نیز تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان یکی دیگر از قوانین مصوب مجلس بود که براساس آن، تمام موانع بیمه‌ای، بانکی، بورسی، بیمه‌ای و ... از سر راه شرکت‌های دانش‌بنیان برداشته شده و عملکرد مجلس یازدهم در این حوزه گواه این است که این مجلس، دانش‌بنیان‌ترین مجلس پس از انقلاب است.

رئیس کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس اظهار کرد: مسئله حکمرانی یک زنجیره تامین یکپارچه است و همه‌ی بخش‌های آن، بخشی از این زنجیره تامین یکپارچه هستند. یکی از شاخص‌های حکمرانی خوب، شفافیت است؛ برای تحقق حکمرانی خوب میان قوای سه‌گانه، لازم است روابط میان این قوا براساس شاخص‌های حکمرانی خوب باشد؛ این در حالی است که دولت‌ها در دوره‌های مختلف، در مقابل مجلس‌ها شفاف نیستند و یکی از برنامه‌هایی که باید در مدارس حکمرانی به آن‌ها پرداخته شود، تشریح نقش مفاهیمی چون شفافیت، تبعیت از قانون، پاسخگویی، کارایی، برابری و ... در حکمرانی است.

نخستین دوره مدرسه حکمرانی و قانونگذاری شهید مدرس(ره) ویژه نخبگان، مدیران کشوری و لشگری، اساتید، دانشجویان و سیاست پژوهان حوزه حکمرانی و قانونگذاری، در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی آغاز به کار کرده است.

آموزش، توانمندسازی و تربیت حکمران، سیاست‌پژوه، کارشناس و مدیر حوزه حکمرانی و قانونگذاری به منظور حل مسائل نظام تقنینی کشور در راستای کارآمدسازی مجلس شورای اسلامی و نظام قانونگذاری کشور، مهم ترین هدف مدرسه حکمرانی و قانونگذاری شهید مدرس(ره) است.

محورهای اصلی نخستین دوره مدرسه حکمرانی و قانونگذاری شهید مدرس(ره) شامل الگوها، مدل ها و ابزارهای حکمرانی و قانونگذاری، واکاوی و تحلیل قانون اساسی، سیاست های کلی نظام و جایگاه آنها،‌ تحلیل فرآیندهای قانونگذاری با تمرکز بر قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه‌های اجرایی، ابزارها و سازوکارهای نوین و هوشمند در عرصه حکمرانی پارلمانی، فرآیندهای قانونگذاری، نظارت و بودجه‌ریزی در مجلس شورای اسلامی،‌ نظام مسائل حوزه های تخصصی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی از منظر حکمرانی و قانونگذاری و کارگاه های سیاست پژوهی و آموزه های تقنینی در حوزه های بخشی و تخصصی، هستند.