انفعال، زنگ خطری برای جامعه

بدیهی است امروزه در جامعه با دو نوع مدگرایی مواجه هستیم، یک مدگرایی فعالانه است و دیگری مدگرایی منفعلانه است، در مدگرایی فعالانه موضوع حائز اهمیت این است که فرد از نوع گرایی و استقلال فردی خود یک مد و طرز پوشش را انتخاب کند، اما در مدگرایی منفعلانه افراد صاحب فکر قصد ترویج موارد منفی دارند و دیگران را تحت سلطه خود قرار دهند. این افراد با ایجاد هم گرایی برای مردم قصد دارند تا استقلال دیگر افراد را تحت سیطره خود قرار دهند.

به‌طور کلی باید در نظر داشت که شاید افراد در سایه مدگرایی منفعلانه خود تصمیم‌گیری و انتخاب داشته باشند، اما در واقع تحت تاثیر دیگران این انتخاب را دارند. به عنوان مثال امروزه کودکان درگیر بازی هایی هستند که تحت تاثیر مد قرار دارند. باید در نظر داشت که در مدگرایی منفعلانه افراد تنها تحت تاثیر دیگران قرار دارند و کمتر از قدرت تعقل خود استفاده می‌کنند. در این شرایط بیشتر شاهد ایجاد حس حسادت در افراد هستیم به گونه ای که در بسیاری از موارد هم سویی و تعادل موجود در خانواده را نیز از بین خواهد برد.

از سوی دیگر رواج مصرف گرایی را می توان از دیگر معایب مدگرایی منفعلانه دانست، چرا که در این شرایط فرد بیشتر تحت تاثیر مد قرار دارد و به پیروی بی چون و چرا از آن می پردازد. ایجاد برخی از بحران های روانی نیز از دیگر معایب تقلید بی رویه از مد است، چرا که این دسته از افراد بیشتر دغدغه ذهنی و زندگی خود را به انجام این کار اختصاص می دهند و تحت هر شرایطی خود را مقید به مدگرایی می دانند، تا جایی که طبق تحقیقات به‌عمل آمده در بسیاری از موارد افراد هزینه های جاری زندگی خود را نیز صرف مدگرایی می کنند. همچنین در بسیاری از اوقات بدون پی بردن به هدف از مد خاصی از آن پیروی می کند که این خود می تواند به مرور زمان مشکلات یا بحران های روحی و روانی متعدد را برای فرد رقم بزند.

آنچه مسلم است مد و مدگرایی امری مذموم و ناپسند نیست. البته تنها در شرایطی که فرد به خواست خود مد و مدگرایی را انتخاب کرده باشد. به عبارت ساده تر یعنی افراد بر اساس تفکر به این انتخاب دست یابند و در سایه به پیروی از مد خاصی مشغول شوند، باید در نظر داشت که میان مدگرایی فعالانه و منفعلانه تنها یک مرز باریک وجود دارد. باید توجه داشت که مدگرایی افراطی می تواند خود حکایت یک نوع اعتراض اجتماعی را در پی داشته باشد چرا که روشنفکران جامعه در حوزه های مختلف حضور پیدا نمی کنند و فرزند زمان حال نمی شوند. به عنوان مثال در حوزه فرهنگی جامعه به‌طور حتم در طول زمان شاهد ایجاد تغییرات عمده هستیم.

بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که نوع پوشش، نوع تغذیه یا حتی نوع درمان مردم بدون تغییر باقی بماند، بلکه باید همواره افراد با این تغییرات همراه شوند، چرا که جا ماندن از این قافله نیز خود تبعات منفی را به دنبال دارد، چرا که تحت هر شرایطی نیاز به روز بودن وجود دارد. حال اگر نخبگان این به روز بودن را ارائه نکنند، به طور طبیعی سیل جمعیت به عنوان یک اعتراض به مدگرایی روی می آورند. همان گونه که می دانیم در بیشتر موارد افرادی که تحت تاثیر مدگرایی افراطی قرار می گیرند تنها از مد تقلید می کنند. صنعت پوشاک کشور از صنعت پوشاک دنیا فاصله دارد که این خود باعث تقلید بی چون و چرا از مد توسط برخی از افراد می شود.

باید در نظر داشت که اگر صنعت پوشاک کشور خود به یک خودکفایی رسیده بود، به طور حتم ما امروزه شاهد ترویج مد اسلامی و ایرانی در جامعه بودیم و شاید دیگر کمتر به تقلید کورکورانه از مد غربی روی می‌آوردیم، چرا که مد غربی با نیازهای جامعه ما کمترین همخوانی را ندارد که این خود می تواند باعث ایجاد تغییرات اساسی در زندگی اجتماعی و فردی مردم شود که به مرور زمان همین امر می تواند منجر به بروز انحرافات در سطح جامعه شود. رواج گسترده شبکه های اجتماعی و افزایش سطح سفرهای خارجی افراد نیز نقش تعیین کننده ای در رواج مدگرایی در کشور داشته است که این خود باعث الگوبرداری های بی رویه و در برخی از موارد اشتباه افراد شده است.

تبعات مدگرایی را بشناسید

به طور کلی باید متذکر شد که مدگرایی افراطی تبعات منفی بسیاری را می تواند متوجه فرد و یا جامعه کند. به عنوان مثال افراد تنها به خاطر دیده شدن و تایید از سوی دیگران به مدگرایی منفعالانه روی می آورند که این خود نشان از تاثیر هم گرایی بالا در تقلید از مد دارد، چرا که مدگرایی می تواند روحیه جمعی را تقویت کند به گونه ای که افراد بی‌قید و شرط همسو با نظرات خود کند. از سوی دیگر باید در نظر داشت که بنا به بررسی های به عمل آمده مدگرایی بیشتر در میان جوانان و زنان دیده می شود که علت اصلی این امر را می توان در کمال گرایی هر چه بیشتر و زیباجویی این افراد جست و جو کرد.

به طور کلی امروزه مدگرایی یک اصل انکار ناپذیر در جوامع است، تا جایی که نمی توان و نباید با آن به صورت دستوری و قهری برخورد کرد، بلکه بهتر است از مدگرایی برای دستیابی به اهداف فرهنگی و اجتماعی از پیش تعیین شده استفاده کرد اتفاقی که تا به امروز بسیاری از مسئولان جامعه از آن غفلت داشته اند و هیچ برنامه کارشناسی را در این حوزه ارائه نداده اند. هر چند در این میان باید به برخی از طراحان مطرح و به نام پوشاک ایرانی و اسلامی اشاره کرد، طراحان ایرانی که امروزه محصولات آنها در دنیا مورد استقبال جمع کثیری از مردم قرار گرفته است، اما در داخل کشور بنا به دلایل خاص نتوانسته نقش اساسی را در صنعت مد ایفا کند.

آنچه مسلم است، امروزه بسیاری از نوع پوشش های افراد حتی پوشیدن چادر نیز منفعالانه است که این خود زنگ خطری جدی برای سلامت جامعه خواهد بود، چرا که افرادی که توانایی انتخاب نوع پوشش خود را بنا به هر دلیلی ندارند، به طور حتم در سایر تصمیم گیری های زندگی خود نیز با چالش مواجه می‌شوند. جامعه ایرانی طی سال های اخیر با پارادوکسی روبه رو بوده است. از یک سو جامعه ارزشی است اما افراد جامعه تحت تاثیر مستقیم تبلیغات غرب و مد جهانی قرار دارد به گونه ای که امروزه در جامعه به وفور می توان مدهای غربی را مشاهده کرد که علت اصلی این امر را می توان تلاش برای همگون‌سازی و جلوگیری از انزوای اجتماعی عنوان کرد تا جایی که بسیاری از افراد فارغ از اینکه به چه طبقه اجتماعی و فرهنگی تعلق دارند، به تقلید از مد روی می آورند.

منبع: آرمان

* کارشناس ارشد مردم شناسی