نگاهی بر تاریخچه مانور زلزله

بیست و ششمین مانور زلزله و ایمنی در مدارس شهر تهران در روز ۷ آذرماه، هم‌زمان با سراسر کشور با شعار «مدرسه ایمن، جامعه تاب‌آور»، برای نخستین‌بار با رویکرد توجه خاص به دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، با حضور دکتر سالار قاسمی؛ معاون وزیر و رئیس سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی کشور، علیرضا کریمیان؛ مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران و سیداحمد موسوی؛ معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش پایتخت در دبیرستان سروش منطقه ۴ برگزار شد.

این مانور همه ساله در روز ۸ آذر برگزار می‌شد که امسال به دلیل تقارن آن با روز پنجشنبه، در روز چهارشنبه ۷ آذر ماه برگزار شد. در مانور ۱۴۰۳، مدرسه پسرانه استثنایی سروش به عنوان مدرسه نمادین مانور زلزله در کشور برگزیده شده تا اهمیت ارتقای ایمنی و آمادگی دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه در برابر زلزله مورد تاکید مضاعف قرار گیرد.

مانور سراسری امسال به همت پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و با همکاری سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان آموزش و پرورش استثنایی، سازمان دانش‌آموزی، سازمان نوسازی و تجهیز مدارس، سازمان جوانان هلال احمر، سازمان امداد و نجات هلال احمر، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، سازمان صدا و سیما، صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف)، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، مرکز منطقه‌ای آموزشی و پژوهشی یونسکو برای مدیریت ریسک و تاب‌آوری زلزله، سازمان اورژانس کشور، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور و برخی سازمان‌های اجرایی دیگر تدارک یافته است.

برگزاری مانور زلزله یکی از اقدامات مهم در راستای آمادگی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ناشی از بلایای طبیعی است، این مانورها به افراد و جامعه کمک می‌کنند تا در برابر زلزله و پیامدهای آن بهتر آماده شوند. علاوه براین مانور زلزله می‌تواند به عنوان یک ابزار مؤثر برای افزایش آمادگی جامعه در برابر بلایای طبیعی عمل کند و به کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از زلزله منجر شود. این اقدام نه تنها آگاهی مردم را افزایش می‌دهد بلکه باعث ایجاد حس همبستگی و همکاری در جامعه می‌شود.

اگر بخواهیم نگاهی بر تاریخچه این مانور داشته باشیم؛ برگزاری مانور زلزله به دهه‌های اخیر برمی‌گردد، زمانی که کشورهای مختلف به اهمیت آمادگی در برابر بلایای طبیعی پی بردند، اولین برنامه‌های آموزشی و شبیه‌سازی زلزله در سال‌های۱۹۶۰ و ۱۹۷ در کشورهایی مانند ژاپن و ایالات متحده شروع برگزار شد؛ ژاپن به عنوان یکی از کشورهایی که به شدت تحت تأثیر زلزله قرار دارد، اقداماتی برای آموزش مردم در مورد ایمنی و آماده‌سازی در برابر زلزله انجام داد. در دهه ۱۹۸۰ با افزایش آگاهی مردم از خطرات زلزله، برخی کشورها شروع به برگزاری مانورهای ملی کردند؛ این مانورها به منظور آزمایش آمادگی شهروندان و نهادهای دولتی در برابر زلزله طراحی شدند.

با پیشرفت تکنولوژی در دهه ۱۹۹۰ روش‌های شبیه‌سازی زلزله و آموزش‌های مربوط به آن بهبود یافت. این دوره شاهد استفاده از نرم‌افزارهای شبیه‌سازی و تجهیزات مدرن برای برگزاری مانورهای زلزله بود. با وقوع زلزله‌های شدید مانند زلزله‌های کالیفرنیا (۱۹۹۴) و زلزله‌های دیگر در نقاط مختلف جهان، توجه بیشتری به فرهنگ ایمنی و آموزش عمومی جلب شد. کشورهای مختلف برنامه‌های مانور زلزله را به عنوان بخشی از سیاست‌های مدیریت بحران خود قرار دادند. از سال ۲۰۱۰ به بعد، کشورهای در حال توسعه نیز با توجه به خطرات بلایای طبیعی، شروع به برگزاری مانورهای زلزله کردند؛ این مانورها معمولاً با همکاری سازمان‌های غیر دولتی و بین‌المللی انجام می‌شد.

در این مسیر در سال ۱۳۹۵ بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که بین وزارتخانه‌‎های علوم، تحقیقات و فناوری، کشور و آموزش و پرورش و نیز جمعیت هلال احمر، شهرداری تهران و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به امضا رسید "ستاد عالی آمادگی عمومی در برابر زلزله" تشکیل و مقرر شد که این ستاد برنامه‌هایی را به منظور ارتقای آمادگی مردم و ترویج فرهنگ ایمنی در برابر زلزله در سطوح محلی تا ملی، در چارچوب مانور سالانه زلزله در سطح محله‌ها اجرا کند.