راهکاری نوین در تقویت اقتصاد دانش‏‏‌بنیان

با توجه به اینکه در اقتصاد دانش‌‌‌بنیان، تولید، توزیع و کاربرد دانش، محرک اصلی رشد اقتصادی، تولید ثروت و اشتغال در فعالیت‌‌‌های اقتصادی است، فرآیندهای خلق دانش، ذخیره‌‌‌سازی، به‌اشتراک‌گذاری و به‌‌‌کارگیری آن باید به‌‌‌دقت برنامه‌‌‌ریزی شود تا پیشرفت اقتصاد دانش‌‌‌بنیان را تضمین کند. همچنین، به‌‌‌منظور دستیابی به اقتصاد دانش‌‌‌بنیان، باید شرایط لازم برای ابداع و نو‌‌‌آوری فراهم شود تا توانایی تبدیل ایده‌‌‌ها به محصولات از طریق سرمایه‌گذاری، به تولید محصولات جدید به وجود آید.

اهمیت گذر به اقتصاد دانش‌‌‌بنیان

اقتصاد دانش‌‌‌بنیان، به نوعی روش تولیدی گفته می‌شود که در آن، از دانش برای ایجاد و خلق ارزش‌‌‌افزوده استفاده می‌شود. سرمایه‌‌‌‌‌‌های اقتصادی کشورمان، تنها محدود به منابع زیرزمینی مانند نفت نیست، بلکه نیروی انسانی نیز از سرمایه‌‌‌های اساسی و مهم در کشور به‌‌‌حساب می‌‌‌آید. از طرف دیگر، اصول و مبانی اصلی اقتصاد دانش‌‌‌بنیان بر نیروی انسانی خلاق و متخصص استوار شده است. بر این اساس، کشور ما با در اختیار داشتن جمعیت جوان و همچنین، پتانسیل‌‌‌ بالا در زمینه‌‌‌های مرتبط با فناوری، چند سالی است که با هدایت رهبر معظم انقلاب اسلامی، به‌‌‌سوی پیاده‌سازی این مدل از اقتصاد رهنمون شده است. مانند تعریفی که بسیاری از اقتصاددانان از اقتصاد دانش‌‌‌بنیان ارائه می‌کنند، در منظومه‌‌ فکری مقام معظم رهبری نیز اقتصاد دانش‌‌‌بنیان، اقتصادی است که براساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل‌‌‌گرفته، سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش‌‌‌پایه به وجود می‌آید و نقش علم و فناوری در آن بسیار زیاد است.

تامین امکانات لازم برای توسعه شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان، هدایت نیروی انسانی تحصیل‌کرده به سمت فعالیت‌‌‌ها و مشاغل تخصصی، حمایت از شکل‌‌‌گیری فعالیت شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان به‌‌‌صورت زنجیره‌‌‌ای و خرید محصولات دانش‌‌‌بنیان از سوی دولت، از اقدامات ذیل راهبردهای اصلی تحقق شعار سال در بیانات مقام معظم رهبری هستند.

نقش فناوری بلاک‌چین در اقتصاد

فناوری‌‌‌های نوظهور در دنیا روند رو به رشدی دارند و استفاده از آنها نیز در جامعه، جایگاه ویژه‌‌‌ای پیدا کرده است؛ فناوری‌‌‌هایی که برای راحت‌‌‌تر کردن زندگی و سرعت‌دادن به روند توسعه کشورها به میدان آمده‌‌‌اند. بلاک‌چین یکی از این فناوری‌‌‌هاست که به‌‌‌نوعی سیستم ثبت اطلاعات و گزارش‌‌‌ها محسوب می‌شود. این نوع نگه‌‌‌داری و حفظ اطلاعات، مدلی از اشتراک‌‌‌گذاری داده‌‌‌ها روی یک شبکه است که به‌واسطه آن، با استفاده از رمزنگاری و توزیع داده‌‌‌ها، امکان هک، حذف و دستکاری اطلاعات ثبت‌‌‌شده، تقریبا از بین می‌رود.

با توجه به گستردگی موضوع و اهمیت توسعه این فناوری‌‌‌ها، ایران نیز به این حوزه ورود کرده است و برای حمایت از گسترش فعالیت‌‌‌ها نهادهایی به‌‌‌عنوان مراکز اثرگذار بر این حوزه شکل گرفته‌‌‌اند و در تلاش برای رساندن محصولات و ایده‌‌‌های شرکت‌های فعال فناورانه به بازار هستند. مهم‌ترین اصل در سیاست‌‌‌ها و منویات رهبر معظم انقلاب، استقرار و تقویت اقتصاد دانش‌‌‌بنیان است. به‌‌‌منظور تحقق اقتصاد دانش‌‌‌بنیان، باید انواع فرصت‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌های بالفعل و بالقوه کشور شناسایی شوند و ظرفیت‌‌‌های برتر، در جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی ساماندهی شده و ارتقا یابند. فناوری بلاک‌چین راهکار نوین این امر است.

بلاک‌چین از رمزنگاری به‌‌‌منظور ایجاد امنیت در مبادلات استفاده می‌کند. برخلاف سیستم‌های بانکی که در موقعیت مشخصی مستقر هستند و به‌اصطلاح متمرکز عمل می‌کنند، مرکز داده‌‌‌ای که بلاک‌چین‌‌‌ها در آن قرار دارند، کاملا غیرمتمرکز و در سراسر جهان پخش هستند. بلاک‌چین را می‌‌‌توان زنجیره‌‌‌ای از بلوک‌‌‌های ذخیره‌کننده اطلاعات تعریف کرد که درمجموع، در یک دفتر کل ذخیره می‌‌‌شوند. این دفاتر به لحاظ زمانی پیوند خورده‌‌‌اند و در یک پایگاه داده توزیع‌‌‌شده ذخیره می‌‌‌شوند. در بلاک‌چین، اطلاعات به‌‌‌صورت بلوک‌‌‌ها ذخیره می‌شوند و هرگز حذف نمی‌شود، همچنین هر تغییری از سوی زنجیره، نظارت و اعتبار‌سنجی می‌شود. هر بلوک توسط الگوریتم‌‌‌های رمزنگاری‌‌‌شده محافظت می‌شود و فقط موارد مجاز می‌‌‌توانند به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. چهار نوع اهداف اصلی برنامه‌‌‌های مبتنی بر بلاک‌چین عبارتند از: انتقال و پرداخت پول، ثبت ملک، توافق‌نامه‌‌‌های قراردادی و تایید هویت. بلاک‌چین، نوعی پروتکل نرم‌‌‌افزاری شبکه است که بدون نیاز به‌‌‌ واسطه و شخص ثالث مانند بانک، انتقال امن پول، دارایی و اطلاعات را از طریق اینترنت امکان‌‌‌پذیر می‌کند. همچنین می‌‌‌تواند به‌‌‌عنوان یک‌‌‌ راه دیجیتال برای ثبت، انتقال و تایید مالکیت دارایی (مانند خانه، خودرو، سهام، اوراق بهادار، وام مسکن و بیمه) استفاده شود یا برای حفظ یکپارچگی و تایید هویت افراد مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

با استفاده از این فناوری، بسیاری از عملیات‌های روزانه شامل پول، دارایی و اسناد با استفاده از الگوریتم‌‌‌های امنیتی رمزنگاری در شبکه‌‌‌های دیجیتالی انجام می‌شود. با توجه به اینکه برای انتقال کالا و خدمات از این طریق ممکن است، نیروی انسانی و تجهیزات کمتری موردنیاز باشد، این بستر می‌‌‌تواند بسیار مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه و سریع‌‌‌تر باشد.

بنابراین وقتی صحبت از اقتصاد بلاک‌چینی می‌شود، می‌‌‌توان آن را به‌‌‌عنوان یک اصطلاح برای حرکت به سمت موجودیت‌‌‌های رمزنگاری‌‌‌شده و سیستم‌های دفتری دیجیتال و دوری از ارزهای سنتی و سیستم‌های دفتری قدیمی تعریف کرد. اقتصاد بلاک‌چینی بر این باور است که در آینده، ارزهای رمزنگاری‌‌‌شده، جایگزین سیستم‌های پولی فعلی در سطح جهان می‌‌‌شوند. علاوه بر مواردی که ذکر شد، با انتقال دارایی‌‌‌های مبتنی بر بلاک‌چین، خدمات مالی شخصی و دولتی ممکن است متناسب با نیازهای فردی توسعه پیدا کنند. فناوری بلاک‌چین، در حال حاضر در ذخیره، مدیریت و انتقال ارزش بین هویت‌‌‌های دیجیتالی در بسیاری از بخش‌‌‌های اقتصادی، انقلاب ایجاد کرده است. این فناوری بازار نوینی است که نقش بسزایی در معاملات، صادرات، واردات و تعاملات بین‌المللی با سایر کشور‌‌‌ها ایفا خواهد کرد.

شکل‌‌‌گیری داده‌‌‌ها در بستر بلاک‌چین و کمک به اقتصاد دانش‌‌‌بنیان

امروزه داده، باارزش‌‌‌ترین منبع جهان است. تلفن‌‌‌های هوشمند و اینترنت، داده‌‌‌ها را فراوان، وسیع و بسیار ارزشمند کرده‌‌‌اند. بررسی داده‌‌‌ها و تحلیل الگوریتم‌‌‌های مدرن می‌‌‌تواند پیش‌بینی‌‌‌پذیری را در شرایط مختلف به همراه داشته باشد.

علاوه بر اهمیت بسیار زیاد داده‌‌‌ها، تکنیک‌‌‌های هوش مصنوعی می‌‌‌تواند این داده‌‌‌ها را ارزشمندتر و مسائل مهمی را از آنها استخراج کند. همان‌طور که افراد اطلاعاتی را جمع‌‌‌آوری و آن را به دانش تبدیل می‌کنند، کارآفرینان نیز تمایل دارند، از این نوع دانش‌‌‌ها استفاده کنند یا آن را به اشتراک بگذارند. به‌اشتراک‌‌‌گذاری دانش، به مکانیزم غیرمتمرکز و خودمختاری نیاز دارد تا دانش به‌‌‌طور عادلانه بین همه مردم جهان و نه‌‌‌فقط در شرکت‌ها، به اشتراک گذاشته شود که فناوری بلاک‌چین، به‌‌‌عنوان یکی از انواع فناوری‌‌‌های غیرمتمرکز، این امکان را به ما می‌دهد. این فناوری پاسخ بسیاری از موانع موجود در جهان است.

شکل‌‌‌گیری پلتفرم تبادل دارایی‌‌‌های دیجیتال با شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان

تسهیل تجارت دارایی‌‌‌های دیجیتال می‌‌‌تواند در قالب پلتفرم‌‌‌های این نوع دارایی صورت پذیرد. از این‌‌‌رو، طراحی این پلتفرم‌‌‌ها، بستری هوشمند برای سرمایه‌گذاری و تبادلات مالی دیجیتال ایجاد می‌کند. در این میان، شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان می‌‌‌توانند پیش‌قدم شده و به طراحی و ساخت پلتفرم مبادرت ورزند. به‌‌‌طور ضمنی، شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان، در راستای بهبود کارآیی و بهره‌‌‌وری فعالیت می‌کنند. شکل‌‌‌گیری پلتفرم‌‌‌های تبادل دارایی دیجیتال موجب ایجاد زیرساخت‌‌‌های مطلوب به‌‌‌منظور فراهم آوردن تراکنش‌‌‌ها و مبادلات کم‌‌‌هزینه می‌‌شود.

جمع‌‌‌بندی

بلاک‌چین دانشی است که بسیاری از ابعاد زندگی ما را تحت‌‌‌الشعاع قرار می‌دهد. این فناوری به دلیل حرکت در لبه نوآوری و ابداع، فرصتی برای فعالان این حوزه‌‌‌ها ایجاد کرده است تا بتوانند همراه با کشورهای پیشتاز حرکت کنند و موقعیت خود را در اقتصاد جهانی تغییر دهند. به دلیل ابتنای این فناوری بر دانش و فارغ بودن آن از محدودیت‌های فناورانه‌‌ به وجود آمده، بنا به دلایلی همچون تحریم یا فقدان تجهیزات مناسب ناشی از عدم‌دسترسی به آن در دنیا، شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان فعال در عرصه اقتصادی ایران می‌‌‌توانند، از فرصت پیش‌آمده نهایت بهره را ببرند و با استفاده از فناوری بلاک‌چین، گام بزرگی در جهت متحول ساختن ابعاد مورد نظر در اقتصاد دانش‌بنیان بردارند.

*پژوهشگر پژوهشکده امور اقتصادی

منبع: دنیای اقتصاد