اهمیت و کاربرد حیوانات مدل در مطالعات بیولوژیک

سرپرست آزمایشگاه تولید مثل حیوانات آزمایشگاهی موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی با اشاره به لزوم شفاف سازی مفهوم تراریخت برای عموم مردم گفت: حیوانات مدل یا تراریخت اهمیت و کاربردهای متنوع و فراوانی در حوزه مطالعات بیولوژیک و حفظ سلامت بشر دارند.

نوید داداش پور دواچی در ارتباط با اهمیت تولید حیوانات مدل در مطالعات بیولوژیک که محققان کشورمان در موسسه رازی به آن دست یافتند و خبر آن پیش تر منتشر شد، به ارائه تعریفی ساده از حیوانات مدل یا تراریخت پرداخت وگفت: به موجوداتی که به واسطه دست کاری در ژنوم آن موجود زنده، صفتی غیر از صفات ذاتی اش را بروز دهد، حیوان مدل یا تراریخت شده یا ترنسژنیک می گویند.

وی افزود: در سال های اخیر در محافل مختلف به ویژه محافل کشاورزی، محصولات تراریخت یا ترنسژنیک همواره با رویکرد ذهنی محصولات و موادی که خوراک انسان و دام قرار می گیرند شناخته شده اند که متاسفانه واقعیت و کاربرد مفید این تکنیک و تکنولوژی را زیر سایه خود قرار داده در حالی که در دنیای بیوتکنولوژی، سال های سال است از این ابزار به نفع بشریت و حفظ سلامت بشر استفاده می شود.

داداش پور با اشاره به پیشینه استفاده از حیوانات تراریخت گفت: ژاپنی ها حدود ۳۰ سال پیش به کمک این توانمندی، انقلابی در صنایع داروسازی و واکسن سازی خود ایجاد کردند که به ارزیابی های بهینه تر در زمینه تولید واکسن و دارو منجر شده است.

وی برای روشن شدن مفهوم تراریخت به ذکر مثالی اشاره کرد و گفت: همانطور که تیغ جراحی در دست یک دانشمند و جراح، زندگی بخش است اما همان تیغ اگر به دست فردی نااهل بیفتد، خطرناک است و ممکن است جان کسی را بگیرد، در مورد مفهوم تراریخت نیز باید به این نکته دقت کنیم که کجا و در چه مواردی مورد استفاده قرار می گیرد.

دادش پور، افزود: برای سنجش توانمندی واکسن ها، داروها و موارد مشابه که حتما باید روی انسان یا دام آزموده شوند، می توان بدون پذیرش ریسک آزمایش روی انسان یا دام و تنها از طریق شبیه سازی ویژگی های گونه هدف در بدن حیوانات آزمایشگاهی، پاسخ های مورد نظر را ارزیابی کرد.

وی اضافه کرد: به عبارتی، چالش ارزیابی اثر واکسن یا دارو روی حیوانات آزمایشگاهی تراریخت شده بسیار واقعی تر از انجام همین آزمایش روی حیوانات فاقد این دست کاری است و نتیجه آزمایش قابل اعتماد تر است.

سرپرست آزمایشگاه تولید مثل حیوانات آزمایشگاهی موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، با اشاره به اینکه دانش بیوتکنولوژی به ویژه در ۱۰ سال اخیر، به سمت ایجاد مدل های بیماری های متفاوت انسانی به وسیله تکنولوژی و تکنیک تولید حیوانات تراریخت پیش رفته تا راه های درمان بیماری ها را کشف و شناسایی کند، گفت: به طور مثال برای ارزیابی ها و بررسی درمان های احتمالی در نقص های ژنتیکی به جای اینکه آزمایش ها و بررسی های اولیه روی انسان انجام شود می توان با دست کاری ژنتیکی یک حیوان آزمایشگاهی مانند موش شرایطی را فراهم کرد تا علایم و نشانه های بیماری یا نقص مورد نظر را بروز داده و آزمایش را روی این حیوان انجام داد.

وی افزود: برای انجام مطالعات بیماری های سرطان، آلزایمر، پارکینسون، ام اس یا سایر بیماری ها هم می توان تمام ویژگی های این بیماری ها را که در انسان ظاهر می شود، به وسیله دستکاری ژنتیکی در موش القا کرد. چنین دستورزی هایی که منجر به تولید مُدل مشابه در حیوانی دیگر می شود را تکنیک تولید حیوانات تراریخت گویند.

وی با تاکید بر اینکه نباید مزیت بزرگ حیوانات تراریخت در شناسایی و درمان بیماری های انسان و دام را نادیده گرفت، یادآور شد: این مفهوم در جامعه به درستی تبیین و تعریف نشده در حالیکه شاید نیاز باشد عموم مردم درک بهتر و درستی از مفهوم و کاربرد تراریخت به دست آورند.

داداش پور در خصوص ملاحظات اخلاقی دست کاری های ژنتیکی حیوانات آزمایشگاهی، با اشاره به اینکه تولید حیوانات آزمایشگاهی تراریخت در دنیا یک صنعت به شمار می آید، اضافه کرد: کشورهایی که به این دانش دست یافته اند، ورود دستگاه ها و تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز بومی سازی این فناوری را برای ما تحریم کرده اند؛ بنابراین محققان کشورمان با توجه به توانایی های خود علاقه مند هستند این توانمندی را بومی کنند زیرا بومی سازی این فناوری، یکی از مولفه های قدرت علمی کشورمان محسوب می شود.