پهلوانی روح جاری در فرهنگ ایرانی

آنچه کار را کامل می کند این است که دست او را می گیرند برای بلند شدن دوباره. اما ما به ازاهای دیگر و سازنده‌تر هم دارد این کلمه تا جایی که به جرات می توان گفت، پهلوانی پیش و بیش از آنکه کنشی فیزیکی مبتنی بر زورِ بازو باشد، فضیلتی اخلاقی و متکی بر توانایی بالای روحی است.

روح های بلند، جسم های توانمند را به خدمت می گیرند تا پهلوانی، ظهوری تابناک و بروزی "به روز" و سازنده داشته باشد. والا فراوانند زورمندان و پیل تنانِ به قهرمانی رسیده که ذره‌ای از پهلوانی در رفتار ندارند.

پهلوانان اما اگر چه کم اند اما همین کم چنان برکتی می یابد که در زندگی همگان را به کرامت، غنی سازی می کند. فرهنگِ ایرانی و اسلامی، به کاریزی جاری می ماند که پهلوانانِ صاحب کاریزما به جامعه معرفی می کند. بزرگان و بزرگوارانی چون پوریای ولی، جهان پهلوان تختی و... که همه پرورده کلاس و متخلق شده به مرامِ اول پهلوان عالم، مولا علی، علیه السلام، هستند.

حتی پهلوانان اساطیری ما نیز به خوی جوانمردی نام بردارند که قله نشینِ آن حضرت حیدر است. فلسفه نام گذاری روزی به عنوانِ "روز ملی فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای" نیز در نبرد جوانمردانه پرچمدار اسلام در جنگ خندق با "عمر بن عبدود" قهرمان بلند آوازه عرب، نهفته است. آنجا که بر او فائق آمد اما به دلیل جسارت او، در قضایش کاهلی کرد. همان که مولوی بزرگ در مثنوی اخلاص عمل، به زیبایی تبیین می کند و از زبان قهرمان به خاک افتاده و متجاسر عرب، به مدح فضایل علی(ع) می پردازد. باری پهلوانی را بهترین معنا این است که بگوئیم علوی رفتار کردن به روزگاران است.

هر روز، عرصه ای تازه است که پهلوانی در قرائتی تازه را طلب می کند. رفتارها متفاوت می شود اما جانمایه همه آن ها فتوت و جوانمردی است. حتی دشمن را هم از این خصلت به کمال رسیده بی بهره نمی گذارند چنان که مولا علی(ع)، کاسه شیر را به سوی قاتل اسیر حوالت می دهد و رزمندگان دفاع مقدس برای اهدای خون به اسیر زخمی، آستین بالا می‌زنند. چنان که مردم همدیگر را می بخشند. چنان که نگهبانی از آبرو و حریم را هم بر خود واجب می شمارند. چنان که در مصائبی چون کرونا، کمک رسانی را تا شکوه "مواسات" ارتقا می دهند.

باری پهلوانی یعنی از خود گذشتن و برای خدا دست خلق را گرفتن. حالا یک نفر بر و بازوی توانا دارد یک نفر برخورداری از تخصص توانگرش کرده است. دیگری تمکن مالی دارد و... مهم این است که دست هم را بگیریم. پهلوانی هم یعنی همین!

کارشناس رسانه*