مولفه‌های تربیت اجتماعی در صحیفه سجادیه

امام زین العابدین(ع) امام چهارم شیعیان و شخصیت والایی که به سبب سجده های طولانی مشهور به سیدالساجدین علیه السلام است و آسمان برای عظمت سجده هایش، سر به زیر می آورد.

کتاب شریف صحیفه سجادیه یکی از منابع مهم و معتبر حدیثی است و می توان انواع آموزه های تربیتی را در آن یافت. این کتاب در حقیقت، علاوه بر گفتگوی با خدا، باب های مهمی را در باب تربیت فردی و اجتماعی پیش روی انسان باز می کند.

بر اساس تعاریفی که پژوهشگران ارائه کرده اند، نحوه‌ شکل گیری و رشد شخصیت هر انسانی به نحوه‌ تربیت او بخصوص در خانواده بستگی دارد. در واقع، تربیت فرآیندی است دائمی و همیشگی که در بستر جامعه و در تقابل و تعامل با افراد مختلف به وجود می آید.

مفهوم تربیت اجتماعی از دیدگاه امام زین العابدین(ع) از ابعاد مختلف اخلاقی، برخوردار است:!امام سجاد(ع) در دعای ۱ انسان را به داشتن عالی ترین خلق و خوی انسانی در رفتار اجتماعی و در دعای بیستم رفتار پسندیده با دیگران و نیز دوری از تکبر و خودبرتر بینی که عامل دوری افراد از یکدیگر است، سفارش می کنند.

همچنین پرهیز از گوشه گیری از مردم و توصیه به داشتن ارتباط اجتماعی با دیگران بر اساس ملاک های مورد قبول از مواردی است که آن امام همام به آن تاکید ورزیده اند.

پرهیز از فخرفروشی و مباهات به معاشرت با ثروتمندان در دعای هشتم، دوری از فحش و بدگویی، ریختن آبروی مومن و یا شهادت باطل و غیبت از مومنی غایب یا بدگویی به مومنی حاضردر دعای بیستم و تاکید بر همراهی با اهل ایمان و دوری از اهل بدعت از موارد دیگری است که در صحیفه سجادیه به آن سفارش شده است.

امام زین العابدین(ع) همچنین در دعای ۲۵ با عباراتی کوتاه بر اطاعت از والدین و مهربانی و عطوفت با آنان، مقدم دانستن میل و رضای خاطر آنها بر میل و رضایت شخصی و آرام صحبت کردن با آنان سفارش کرده اند.

توجه به رعایت حقوق دیگران در رفتار و گفتار و به طور کلی روابط اجتماعی نیز از جمله موارد مورد تاکید است که به طور مجزا با عنوان رساله حقوق امام سجاد(ع) منتشر شده است.

امر به معروف و نهی از منکر و نظارت اجتماعی و نیز تقویت یاد خدا و ارتقای کرامت انسانی نیز از ابعاد تربیت اجتماعی و ضامن دوام و بقای جامعه و لازمه پیشگیری از ارتکاب جرم است که در دعای ششم و ۲۱ صحیفه سجادیه به آن اشاره شده است.

نکته ظریف آنکه امام زین العابدین(ع) در دعاهایشان مرتب صلوات بر پیامبر گرامی اسلام(ص) می فرستند و این، نشانه توجه آن امام همام بر نقش الگوپذیری از خاندان عصمت و طهارت در رفتارها و کنش های اجتماعی دارد.