نمایشگاه عکس‌های مستند«خـاوران‌نـامه»، روایتی از واقعیت حاشیه‌نشینی فراموش‌شده
تهران(پانا)- نمایشگاه عکس‌های مستند«خـاوران‌نـامه»، که طی دوسال عکاسی پیوسته توسط هنرمند عکاس، با نگاتیو ۱۳۵، بین سال‌های ۸۸-۱۳۸۶ به انجام رسیده، مجموعه‌ای است که نه تنها تصویر یک بافت مسکونی فرسوده و ویران شده، بلکه تصویری از فرهنگی پوسیده و در حال تغییر را به تصویر کشیده است.
مینا سی‌سی دانش‌آموخته عکاسی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران و استاد دانشگاه، مترجم و ویراستار حوزه عکاسی و هنرهای تجسمی، مترجم کتاب «گرایش‌های عکاسی»؛ هنرمند عکاس این مجموعه در گفت و گو با پانا در تشریح آنچه که امروز تحت عنوان کلی عکاسی مستند شناخته می‌شود، گفت: «عکاسی مستند، از تاثیرگذارترین شاخه‌های عکاسی است که عکاسان آن، خود را در قالب یک تصویرسازی ساده و گزارش‌گونه محدود نکرده‌اند و جنبه‌های زیبایی‌شناسانه خاص خود را در خلق عکس مورد تاکید قرار داده‌اند. این شکل از عکاسی همواره مورد توجه عکاسان، منتقدان و تاریخ‌نگاران هنر بوده، و از آغاز قرن بیستم تاکنون نمونه‌های برجسته‌ای از آثار هنرمندان در این ژانر خلق شده است، اگرچه حضور و وجود پدیده‌ای واقعی و قابل استناد در تصویر عکاسی مستند، امری واضح و پذیرفته‌شده است؛ اما چگونگی نشان دادن این حضور، به نگرش، رویکرد و انتخاب عکاس بستگی دارد.»
این استاد دانشگاه افزود: «عکاسی مستند، محیط و شرایط زیست انسان را دوباره و چندباره مورد بازبینی و شناخت قرار می‌دهد. این شناخت چندباره از شرایط زیست بشر حاصل نگاه متفاوت عکاسان به محیط پیرامونشان است. تفاوت و تنوع دیدگاه در آثار عکاسان به گونه‌ای است که حتی مقایسه عکس‌های گرفته شده توسط دو یا چند عکاس از مکانی واحد، نتایج متفاوت تصویری را نشان می‌دهد؛ و به طبع تفسیرهای اجتماعی، فرهنگی و زیبایی‌شناسانه متفاوتی را به ذهن بیننده متبادر می‌کند و امکان تجربه و فهم متفاوتی از محیط پیرامون را حاصل می‌کند.»
عکاس این مجموعه، در بیان نوع نگاه عکاسان مستند عنوان کرد: «عکاسان مستند، با عبور از نمایش صرف سوژه مورد نظر، موقعیتی کلی و نمونه‌وار از وضعیت بشر می‌سازند؛ از همین رو عکاسی مستند به معنای خاص کلمه می‌تواند لایه‌های معنایی بیشتر و عمیق‌تری به سوژه نمایش‌پذیر شده ببخشد و آن را تفسیرپذیر سازد. نقش و اهمیت عکاسی مستند در تفسیرها و تحلیل‌های جامعه‌شناسانه، روانکاوانه و دیگر حوزه‌های علوم انسانی نشان می‌دهد این شکل از تولید هنر بیش از هر شکل دیگری از هنر عکاسی به انسان امکان شناخت و درک عمیق‌تر از وضعیتی که در آن قرار دارد را می‌دهد.»
مینا سی‌سی هنرمند عکاس این مجموعه در استیتمنت نمایشگاه «خاوران‌نامه» آورده است: «خاوران منطقه‌ای در جنوب شرقی شهر تهران با عمری حدوداً چهل ساله است، که در دهۀ شصت با مهاجرت فرودستان مناطق مختلف کشور شکل گرفت. بافت کلی ساکنان این منطقه را عمدتاً اقشار مهاجر کم‌درآمدی شکل داده که به امید کسب شغل و بهبود وضعیت اقتصادی خود، به تهران سرازیر شدند، و در سال‌های آغازین دهۀ شصت، با استفاده از خلاء نظارتی، اقدام به ساخت‌وساز در مناطق خارج از محدوده شهری نمودند. شمایل کلی منطقه، نوع معماری، اشکال تزیینات داخلی و گاه خارجی خانه‌ها و... حامل تصویری از فرهنگی به اصطلاح حاشیه‌ای در تهران است، که از یک سو با فرهنگ شهرنشینی غالب در مناطق مسکونیِ با شناسنامه و پیشینه طولانی تهران، تفاوت‌های اساسی دارد، و از سوی دیگر دارای تشابهات بسیاری با برخی مناطق مسکونی شهرستان‌های کوچک است.»
در ادامه محسن سلیمانی، مدیر نگارخانه لاله درباره ایده برگزاری این نمایشگاه به پانا گفت: «مستندنگاری با ارتباط تنگاتنگ و جدایی ناپذیرش از واقعیتِ مستند شده، دست‌کم امکان ضبط و نگهداری بخشی از واقعیتی که در حال تغییر و فراموشی است را میسر می‌سازد. عکاس و دوربینش با قابلیت مستند‌سازی این واقعیت در حال تغییر، و همزمان با افزودن جنبه‌هایی زیبایی‌شناسانه به این واقعیت، دریچۀ جدیدی میان ذهنیت و عینیت (هنرمند- واقعیت - مخاطب) باز می‌کند.»
وی افزود: «از سویی دیگر مستندنگاری وضع موجود، از دو جنبۀ شناخت و ثبت تغییرات پیرامونی، امکان ضبط و نگهداریِ اطلاعات مهمی از وضعیت تاریخی را میسر می‌کند. با چنین امکانی، در صورت تلاش و اقدام برای ترمیم و بهسازی بافت‌های فرسوده، به یاری تصویری مستند از فرهنگ و کالبد منطقه، در رگ‌های جسم قدیم منطقه، زندگی جدیدی جریان یافته و بی‌آنکه ماهیت منطقه به دست فراموشی سپرده شود، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، تغییری فرهنگی و پیشرو در راستای باورهای هر زیست‌بوم حاصل می‌شود.»
سلیمانی با بیان اینکه نمایشگاه عکس «خاوران‌نامه» اثر هنرمند مینا سی‌سی را به جرات می‌توان یکی از بهترین نمایشگاه‌های در سطح شهر در حوزه دانش شهری دانست، اظهار کرد: «منطقه عکاسی شده در عکس‌های این مجموعه، جزو معدود مناطق شهر تهران است که حضور در آن برای افراد غیربومی که عضو آن محل نیستند بسیار سخت و چه بسا برای خانم‌های ناشناس با منطقه، می‌تواند مشکل آفرین باشد؛ با این‌حال هنرمند عکاس طی دوسال متوالی تصاویر بافت مسکونی فرسوده و فرهنگ این بخش از تهران که جزئی از اقلیم و جغرافیای شهر محسوب می‌شود و در حال تغییر است را به نمایش کشیده است.»
مدیر نگارخانه لاله در تشریح میزان استقبال مخاطبین از این نمایشگاه بیان کرد: «خوشبختانه مجموعه خاوران‌نامه ازطرف هنرمندان و علاقمندان عکس و هنر که دارای نگاه زیباشناسانه‌ای به این مجموعه بودند، مورد استقبال خوبی قرار گرفت، اما منظر دیگری که عکاس در این مجموعه به آن پرداخته است، ثبت، ضبط و مستندنگاری تاریخ منطقه‌ای خاص از بافت شهری تهران است که حدود ۴۰ سال عمر دارد و اکنون با کنار رفتن دیوارهای منازل جهت تخریب و نوسازی بافت قدیمی، بخشی از فرهنگ، نوع زندگی، تفکر و حتی آئین‌های مذهبی آنها ظاهر شده است.»
وی که بهره‌گیری از ظرفیت‌های مستندنگاری را کمک بزرگی در حوزه شهرسازی و ضبط و تاریخ‌نگاری بخشی از اقلیم و واقعیت موجود می‌داند، از عدم استقبال مسئولین مرتبط حوزه مدیریت شهرسازی و نوسازی گلایه‌مند بود و گفت: «بسیار تلاش کردیم که بتوانیم از مسئولین مرتبط با حوزه شهرسازی و نوسازی جهت حضور و بازدید در این نمایشگاه دعوت کنیم، اما متاسفانه همچنان این مجموعه باارزش مورد بی‌مهری از سوی مسئولین در سطح مدیریت شهری واقع شده است.»
علاقه‌مندان می‌توانند تا ۳۰ مهرماه ازساعت ۹ تا۱۳ صبح و ۱۴ تا ۱۸ عصر با مراجعه به نگارخانه لاله تهران از این نمایشگاه دیدن کنند.
خبرنگار: سمیه نیک‌فکر
ارسال دیدگاه