۲۵درصد کودک آزاری‌ها تا ۳ سال ادامه دارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی پانا، پدیده‌ کودک ‌آزاری در اکثر جوامع با شکل ‌های متفاوتی وجود دارد و در ایران نیز کودک آزاری به موضوع نگران کننده‌ای تبدیل شده است و سالانه تعداد زیادی از کودکان قربانی کودک آزاری می‌شوند که فقط آمار اندکی از این قربانیان به مدد گسترش فضای مجازی منتشر می‌شود.

از آنجا که کودکان بیشتر از سایر گروه‌ها در برابر خشونت‌ها آسیب پذیر هستند، پیشگیری از این آسیب پذیری مستلزم حمایت از حقوق آن‌ها است و این روزها با توجه به افزایش حجم کودک آزاری‌ها در کشور بیش از هر چیزی خلأ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان احساس می‌شود، قانونی که ۱۰ سال است در مجلس خاک می‌خورد و تصویب آن با توجه به وضعیت و نیاز روز جامعه ضرورتی انکار ناپذیر است. تصویب این لایحه می‌تواند تا حدود زیادی به مقابله با انواع خشونت‌ها علیه کودکان بپردازد و با رفع نقص‌ها و خلأهای موجود، حافظ حقوق کودکان باشد.

در همین راستا خبرگزاری پانا ، میزگردی را به منظور بررسی و واکاوی علت تعلل مجلس در تصویب "لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان" با حضور دکتر حسین اسدبیگی رئیس اورژانس اجتماعی کشور، دکتر قاسم زاده روانشناس کودک، طیبه سیاوشی نماینده مردم تهران و عضو فراکسیون زنان مجلس و حجت الاسلام حسن نوروزی نایب رئیس کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی، برگزار کرد که بخش نخست آن درباره آمار کودک آزاری و مشکلات پیش روی لایحه کودکان و نوجوانان است که در پی می خوانید.

پانا: این روزها آمارهای زیادی از کودک آزاری علاوه بر رسانه‌های رسمی، در فضای مجازی منتشر می‌شود. با توجه به اینکه اورژانس اجتماعی مرجع رسمی این آمارهاست،آیا میزان و آمار کودک آزاری نسبت به سالهای گذشته افزایش یافته است و روند کودک آزاری را در آینده چگونه ارزیابی می کنید ؟

اسدبیگی رئیس اورژانس اجتماعی کشور: آمار آسیب‌های اجتماعی از جمله کودک آزاری در دنیا و در ایران به طور مرتب رو به افزایش است، اما ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از آن‌ها ازدیاد جمعیت است. یعنی به نسبت اینکه جمعیت زیاد می‌شود خود به خود معضلات اجتماعی نیز افزایش می‌یابد. از طرفی آمارها باید اعلام شود تا مردم فکر نکنند، کودک آزاری‌ها تازگی دارد و تازه شروع شده است. متأسفانه از سال‌ها و دهه‌های قبل این موضوع وجود داشته و به مدد فضای مجازی بیشتر شده است. نام‌هایی همچون "اصغر قاتل" که در دورانی ده‌ها کودک را مورد تجاوز و قتل قرار داد هنور برای ما آشنا است. همچنین نام "بیجه" در یک دهه گذشته که منجر به قتل ۱۶ کودک در پاکدشت ورامین شد هنوز فراموش نشده است.

بنابراین کودک آزاری‌های جسمی و... همواره وجود دارد اما با توجه توسعه فضای مجازی و استفاده مردم از اینترنت، اطلاع رسانی‌ها بیشتر شده و مردم آگاه‌تر شده‌اند و اخبار این حوادث دست به دست می‌چرخد. کودک آزاری چهار نوع دارد که شامل کودک آزاری جسمانی، جنسی، روانی(عاطفی) و غفلت(مساحمه) می‌شود. سه مورد اول شامل تنبیه کودک و از این دست آزارها می‌شود اما در مورد چهارم که غفلت و سهل‌انگاری است، وظایفی بر عهده والدین قرار دارد که این وظایف انجام نمی‌شود و این امر مصداق کودک آزاری است. به عنوان مثال امنیت کودک تأمین نمی‌شود، بهداشت و پوشاک کودکان رعایت نمی‌شود و یا اینکه والدین، از رفتن کودک به مدرسه جلوگیری می‌کنند که این موارد غفلت والدین و مصداق کودک آزاری است.

کودک آزاری‌هایی که در دایره غفلت والدین می‌گنجد زیاد است اما اکثر مردم، کودک آزاری‌های شدید جسمی که جای آن روی بدن کودک می‌ماند یا اندام او می‌شکند و اقدامات جنسی را کودک آزاری تلقی می‌کنند. البته در تمام دنیا کودک آزاری جنسی کمتر گزارش می‌شود، چرا که هم مسایل مربوط به آبروریزی مطرح است و هم اینکه بسیاری از خانواده‌ها از ترس اینکه همسایه یا اقوام متوجه شوند، این موضوع را گزارش نمی‌دهند و یا شکایت نمی‌کنند.

سالانه سه میلون کودک آزاری درآمریکا گزارش می شود

اما آمارهای کودک آزاری در کشور ما، آمارهایی است که در پزشکی قانونی، نیروی انتظامی و مراکز رسمی از جمله اورژانس اجتماعی وجود دارد و در مقابل آمارهایی هم وجود دارد که غیررسمی است و ممکن است مردم با شنیدن و دیدن آن فکر کنند، صدها هزار نفر دچار کودک آزاری شده‌اند، در حالی که در برخی کشورها از جمله آمریکا که این موضوع به شدت پیگیری می‌شود ۳ میلیون کودک آزاری در سال گزارش می‌شود. لذا موضوع کودک آزاری موضوعی نیست که در دنیا وجود نداشته باشد و فقط در کشور ایران رخ دهد. در مورد کودک آزاری چندین آمار ارائه می‌شود که یکی از مراجع خط ۱۲۳(اورژانس اجتماعی) است که مردم تماس می‌گیرند. علاوه بر آن میزان مراجعاتی که از طریق مراجعه مردم به خودروهای خدمات سیار و همچنین میزان مراجعه به مراکز مداخله در بحران نیز در ارائه آمار، سنجیده می‌شود.

۱۷۳ هزارتماس با اورژانس اجتماعی مربوط به کودک آزاری

در سال گذشته در مجموع تماس‌هایی که با خط ۱۲۳ درباره کودک آزاری گرفته شده تعداد ۱۷۳ هزار و ۷۲۵ مورد در ۳۱ استان بوده است و در کل تعداد ۷۰۰ هزار تماس با اورژانس اجتماعی صورت گرفته است. در مورد آمار تماس‌هایی که با اورژانس اجتماعی گرفته شده از تعداد ۱۷۳ هزار تماس، ۱۳ هزار و ۷۶۶ تماس یعنی ۸ درصد مربوط به کودک آزاری بوده است. در حوزه سایر خدمات که حضور روانشناس و مددکار در خودرو و اعزام به محل یا خودروهای متوقف در محلات پر تردد شهر است، ۹۱ هزار مورد پذیرش شده‌اند که از این تعداد ۱۰ هزار و ۳۸۵ مورد مربوط به کودک آزاری بوده است و به عبارتی ۱۱.۵ درصد کل این مراجعات مربوط به کودک آزاری بوده است.

بیش از ۵ هزار تماس با اورژانس اجتماعی مربوط به "کودک آزاری جسمی "

همچنین در حوزه مداخله در بحران که مراکز ثابت هستند، از ۳۴ هزار و ۱۰۱ مورد مراجعه، دو هزار و ۷۶۵ مورد به صورت حضوری در مورد کودک آزاری مراجعه کرده‌اند که مجموع اینها ۲۷ هزار مورد می‌شود. البته ممکن است این موارد باهم همپوشانی داشته باشد و افراد هم به صورت تلفنی و هم به صورت حضوری مراجعه کرده باشند. علاوه بر این از ۱۳ هزار تماسی که با خط ۱۲۳ گرفته شده تعداد ۵ هزار و ۲۷۰ مورد مربوط به مسایل جسمی و کودک آزاری بدنی بوده یعنی ۳۸.۵ درصد آزار جسمی بوده است. در مورد آزار جنسی ۲.۵ درصد تماس‌ها یعنی ۳۶۰ مورد بوده است. در بخش کودک آزاری روانی تعداد هزار و ۳۴۶ مورد یعنی ده درصد تماس‌ها را به خود اختصاص داده است و در زمینه غفلت نیز ۵ هزار و ۶۷۲ مورد یعنی ۴۹ درصد تماس ها و ۸ درصد تماس‌ها یعنی هزار و ۱۱۱ مورد نیز تماس‌های نامشخص بوده است.

در بخش مداخله در بحران از دو هزار و ۷۶۵ مورد، ۳۰ درصد(۸۰۰ مورد) آزار جسمی و ۳ درصد(۸۰ مورد) آزار جنسی بوده است که به صورت حضوری مراجعه کرده‌اند. یک درصد(۲۴ مورد) هم آزار جنسی و هم آزار جسمی بوده است. در بخش آزارهای عاطفی و روانی نیز ۱۶.۵ درصد (۴۵۸ مورد) بوده و در غفلت و سهل انگاری نیز ۵۱ درصد یعنی ۱۴۰۳ مورد گزارش شده است.

۲۵درصد از کودک آزاری ها تا ۳ سال ادامه داشته است

وقتی با افرادی که مورد کودک آزاری قرار گرفته اند، مصاحبه می شود درباره طول مدت این آزارها پرسیده می شود، می بینیم که بیشتر این آزارها سال ها ادامه داشته به طوری که ۲۵ درصد آزارها بیش از ۳ سال ادامه داشته است. ۲۲.۵ درصد یک تا سه سال، ۱۰ درصد هفت ماه تا یک سال، ۱۲ درصد یک تا هفت ماه و ۲۶.۵ درصد نیز زیر یک ماه بوده است. کودک آزاری‌ها در سنین مختلفی رخ داده است و به طور مساوی برای دختران و پسران صورت گرفته است و اینگونه نبوده که دختران بیش از پسران باشند و ممکن است فقط موارد جنسی در پسران کمتر باشد اما آمارها خیلی متفاوت نیست.

فاطمه قاسم زاده، عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان: از یک نوع کودک آزاری باید نام برد که در خیلی از جوامع ناشناخته است و آن کودک آزاری ساختاری است به این معنی که انواع کودک آزاری توسط فرد یا افرادی اتفاق می‌افتد اما آزارهایی وجود دارد که توسط ساختارهای اجتماعی شکل می‌گیرد. به طور نمونه می‌توان به نهاد آموزش و پروش اشاره کرد. روش‌هایی در نظام آموزش و پرورش از نوع تدریس گرفته تا سایر موارد به کار گرفته می‌شود که در برخی موارد مصداق کودک آزاری ساختاری هستند. در واقع در کودک آزاری ساختاری، منبع آزار رسان است نه یک فرد.

وقتی نظام آموزشی حافظه محور است، این نظام از عهده معلم خالی است و معلم در این نظام کودکان را مجبور به حفظ دروس نمی‌کند بلکه نظام آموزشی کودکان را حافظه محور تربیت می‌کند. در این نظام، سلامت روان کودکان به خطر می‌افتد و این موضوع ناشی از ساختار آموزشی است. همچنین جداسازی کودکان بر حسب توانمندی در مدارس و رفتن آن‌ها به مدارس تیزهوشان نمونه‌ای از کودک آزاری ساختاری تلقی می‌شود. طبیعی است که در یک کلاس آموزشی سطح کودکان بالا، متوسط و پایین است.در این صورت است که کودکان می‌توانند به یکدیگر کمک کنند اما وقتی جدا می‌شوند، آسیب می‌بینند. این نظام نه تنها در مدارس دولتی بلکه در مدارس غیردولتی نیز اعمال می‌شود که این مصداق بارز کودک آزاری ساختاری است. نمونه دیگری از کودک آزاری ساختاری، کودکان کار بوده که حاصل ساختار اقتصادی - اجتماعی کشور هستند. اینکه یک نوجوان مسئول نگهداری از خانواده می‌شود به ساختار اجتماعی و اقتصادی مربوط است. کودکان کار مورد استثمار قرار می‌گیرند و کسی از آن‌ها حمایت نمی‌کند. کودکان و نوجوانان ارزشمندترین سرمایه‌های هر کشور هستند و آینده جامعه منوط به تربیت این نسل می‌شود. نسلی که درصدی از آن‌ها دچار آسیب هستند نه تنها نمی‌توانند جامعه را به خوبی اداره کنند بلکه برای جامعه نیز مشکلاتی را ایجاد خواهند کرد.

آموزش والدین منجر به توقف چرخه کودک آزاری می شود

در مواردی، افرادی که قربانی کودک آزاری هستند، افراد دیگری را قربانی می‌کنند. قاتل ستایش، قربانی این نظام و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی است. وقتی یک نوجوان ۱۶ ساله نه امکان تحصیل داشته و نه خانواده درستی که او را هدایت کنند و از طرفی انواع رفتارهای پر خطر را نیز تجربه کرده است، موجب قربانی شدن فرد دیگری می‌شود. در واقع چرخه کودک آزاری همین است و یکی از اهداف ما باید توقف این چرخه باشد. افرادی که در کودکی مورد آزار قرار می‌گیرند به ویژه آزار جنسی، به ندرت ممکن است آسیب‌رسان نباشند. این آسیب‌ها می‌تواند کم یا زیاد باشد. اینکه اصرار داریم لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان هر چه سریعتر در مجلس تصویب شود برای این است که تنها لایحه حمایتی از کودکان بوده چرا که در قانون برای بزهکار مجازات قائل شده‌ایم اما در مورد بزه‌دیده موارد حمایتی دیده نشده است. یکی از مواردی که منجر به توقف چرخه کودک آزاری می‌شود، آموزش والدین است و در غیر اینصورت تعداد مجرمان زیاد می‌شود.

پانا: با توجه به آمارهایی که ارائه شد، فکر می‌کنید نبود قوانین دلیلی برای افزایش آمار کودک آزاری است یا اینکه قوانین موجود بازدارنده نیستند؟

طیبه سیاوشی نماینده مردم تهران در مجلس و عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی: یک مسأله مهم تراکم قوانین در دستور کار مجلس است که یکی از عوامل بازدارنده رسیدگی به لوایح است. البته برای لوایحی همچون لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان و احقاق حقوق کودکان تلاش‌هایی صورت گرفته که اقداماتی درست و به جا بوده است. فقط ۱۱ ماده از لایحه حمایت از کودکان که در سال ۹۱ مورد بررسی قرار گرفته دارای موارد کیفری بوده است. البته در مجلس نهم تلاش بسیاری برای به ثمر رسیدن این لایحه ۸۱ ماده ای انجام شده است.

۵۱درصد تماس ها با اورژانس اجتماعی مربوط به غفلت والدین است

عمده‌ترین هدفی که در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان مد نظر داریم، مسایل پیشگیری و آگاه‌سازی جامعه به ویژه والدین نسبت به حقوق کودکان است. برای من تکان دهنده است که ۵۱ درصد مواردی که به اورژانس اجتماعی اطلاع داده شده حاصل غفلت والدین است. موضوع ولایت مطلق والدین بر کودکان، تبعات منفی هم دارد که یکی از آن غفلت و سهل انگاری است که به شکل کودک آزاری بروز می‌کند. اورژانس اجتماعی به عنوان یکی از مهم‌ترین تدابیر حمایتی دولت عمل می‌کند اما اقدامات این مرکز کافی نیست و باید تدابیر حمایتی دیگری نیز در کنار آن دیده شود. بنابراین پیشگیری یکی از موضوعاتی است که اثرگذار است. در این راستا آموزش به خانواده‌ها بسیار موثر خواهد بود، از طرفی یکی از مهم‌ترین مراکزی که می‌تواند به خانواده‌ها آموزش دهد و امیدوارم این موضوع در قانون هم دیده شود، انجمن اولیا و مربیان است.

یکی از وظایف انجمن‌های اولیا و مربیان آموزش است. هر بار که انجمن‌ها شکل می‌گیرد، نباید فقط به خاطر دریافت هزینه باشد که این موضوع ضعف انجمن ها است و غیر از کودک آزاری، والدین آزاری نیز به شمار می‌رود. انجمن‌ها باید مرکزی برای مهارت‌آموزی والدین باشد. انجمن‌های اولیا و مربیان باید فرصتی برای آموزش به پدر و مادرها باشد چرا که هر قدر تلاش کنیم و تدابیر حمایتی بیاندیشیم، نمی‌تواند به اندازه انجمن اولیا و مربیان اثرگذار باشد. البته در لایحه کودکان و نوجوانان وظایف دستگاه‌ها دیده شده است. در لایحه ۸۱ ماده‌ای وظایف دستگاه‌های بیشتری از جمله وزارت علوم، وزارت بهداشت و صدا وسیما دیده شده است. در رابطه با حفظ حقوق کودکان یکی از دستگاه‌های موثر صدا وسیما است که متاسفانه در هر بعد آموزشی که با صدا و سیما وارد مذاکره شدیم مسأله کمبود بودجه را مطرح کردند. اما معتقدیم صدا وسیما می‌تواند والدین را با حقوق کودکان آشنا کرده و تبعات منفی که با کودک آزاری پیش می‌آید را کاهش دهد. به نظر من صدا و سیما، مطبوعات و فضای مجازی می‌توانند این فرصت‌ها را فراهم و از تبعات منفی آن جلوگیری کنند.

پانا: از آنجا که لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان به مدت ۱۰ سال است که در مجلس معطل مانده، مشکل این لایحه چه بوده که موجب شده تا کنون نهایی نشود؟

حسن نوروزی نایب رئیس کمیسیون قضائی مجلس دهم: لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان مشکلی ندارد. کمیسیون قضائی کمیسیون ویژه ای است که طرح‌ها و لوایح گوناگونی را مورد بررسی قرار می‌دهد و این لوایح هر کدام کتاب قانون است. تراکم لوایح در این کمیسیون بالاست، به عنوان نمونه ۹ ماه است که اعضای کمیسیون بر روی طرح کاهش اعدام از مواد مخدر مشغول بررسی هستند. در رابطه با لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان تا ماده ۹ بررسی شده است. در حال حاضر هم موضوع بررسی کابینه دولت دوازدهم در دستور کار مجلس قرار دارد که حجم کارها را افزایش می‌دهد. در موضوع حقوقی، معتقدیم نبود قانون بهتر از قانون بد است لذا بررسی موضوع لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان نیز در اولویت کمیسیون قرار دارد و در هر زمانی که فرصت بررسی داشته باشیم خود را موظف به بررسی این لایحه می‌دانیم اما نباید فراموش کرد که در موارد قضائی بحث به گونه‌ای است که ساعت‌ها ممکن است صرف تعریف کلمه شود.

در بحث کودک آزاری چندین مورد مطرح است. کودک آزاری‌ها یا به دلیل پدر یا مادر معتاد، پدر یا مادر زندانی و یا طلاق والدین صورت می‌گیرد که نیاز به بررسی دارد. کمیسیون قضائی مجلس آمادگی بررسی این لایحه را دارد و به همه جوانب آن خواهد پرداخت.

اسدبیگی: چرا لایحه حمایت از کودکان که در مجلس گذشته مطرح شد و نمایندگان بر روی آن کار کردند و به تصویب رسید ،مجلس دهم مجددا بررسی این موضوع را از ابتدا در دستور کار قرار داده است.

نوروزی: مجلس گذشته این موضوع را بررسی کرد و کارگروهی مسئول رسیدگی به لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان شد اما طبیعی است که قانون تغییر کند. در این دوره نیز موارد به طور جدی با کارشناسان بحث و بررسی می‌شود. علاوه بر نمایندگان مجلس که عمدتا اساتید حقوق هستند، کارشناسان بهزیستی و وزارت کشور نیز در کارگروه حضور دارند و نقاط قوت و ضعف لایحه مورد بررسی قرار می‌گیرد. ضمن اینکه هدف ما این است که مسایل لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان به دقت مورد بررسی قرار گیرد و در بررسی این لایحه همه بخش‌ها دیده شده است.

لایحه حمایت از کودکان تا یکماه دیگر به صحن مجلس می رود

سیاوشی: در بررسی لوایح برخی مباحث زمان‌بر است به طوری که ماده واحده‌ای در مورد تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با پدران غیرایرانی در دستور کار قرار دارد که فقط یک ماده واحده بوده ولی بررسی آن مدت‌ها است در دستور کار قرار دارد. در واقع قانون‌گذاری نسبت به عرصه‌های دیگر به کندی پیش می‌رود و این مسأله در همه دنیا نیز حاکم است و حاکی از سهل انگاری مجلس نیست. از طرفی وقفه‌ای که در مجلس نهم و دهم ایجاد شد بررسی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را با تأخیر روبرو کرد اما بررسی مواد این لایحه در مجلس دهم آغاز شده و ماده ۹ لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که ماده مهمی است اخیرا به تصویب رسیده و تا یک ماه آینده برای بررسی به صحن مجلس می‌رود.

نوروزی: ماده ۹ لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان دارای اشکالاتی بود که برطرف شده است. بررسی مواد دیگر لایحه به طور مستمر در دستور کار قرار می‌گیرد. ماده ۹ این لایحه می‌گوید اگر فردی کودکی را آزار داد و یا منجر به قتل او شد علاوه بر دیه، مجازات حبس و پرداخت نقدی نیز به آن تعلق می‌‌گیرد. همچنین موضوع تعیین دیه "جائفه" در کودک آزاری در ماده ۹ این لایحه دیده شده است. در بررسی این مواد نگاه‌های مختلفی مد نظر قرار می‌گیرد. در رابطه با حبس نیز معتقدیم باید میزان حبس معقول باشد و این مسایل در لایحه دیده شده و مجازات متناسب با جرم است.

نمی‌توان علت تأخیر در تصویب این لایحه را تراکم کاری نمایندگان عنوان کرد

قاسم زاده: برای آسیب کودک آزاری دو دلیل وجود دارد که یک دلیل آن اقتصادی و یک دلیل آن نیز فرهنگی و آموزشی است. قانون، ابزار آموزش مردم است. وقتی قانون درست داشته باشیم، مردم را آموزش می‌دهد اما وقتی به خانواده‌ها بگوییم قانونی وجود دارد به نام حمایت از کودکان و نوجوانان که ۱۰ سال معطل تصویب در مجلس است، باور نمی‌کنند چراکه می‌دانند مجلس دارای ساختاری است. بنابراین نمی‌توان مردم را به مدت طولانی با این نحوه بیان در انتظار گذاشت. نمی‌توان علت تأخیر در تصویب این لایحه را تراکم کاری نمایندگان عنوان کرد.

نه تنها در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان با مشکل مواجه هستیم بلکه در برخی لوایح از جمله تعیین هویت نیز با مشکل روبرو هستیم به طوری‌که هم اکنون حدود ۵۰ یا ۶۰ هزار کودک بی‌هویت در کشور وجود دارد که نه می‌توانند تحصیل کنند و نه می‌توانند شغلی داشته و حتی ازدواج کنند. این در حالی است که با وجود قانون می‌توانیم به راحتی تکلیف آن‌ها را مشخص کنیم. اینکه رسیدگی به یک لایحه ۱۰ سال طول می‌کشد، قابل قبول نیست چرا که این سال‌ها زمان کمی برای بررسی قانون نیست. زمان پیش رفته اما هنوز نتوانسته‌ایم مشکلات را حل کنیم. لازم است هر چه زودتر این مسایل تعیین تکلیف شود چرا که با این توجیهات نمی‌توان مردم را سرگرم کرد.

نوروزی: موضوع تعیین هویت و تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با همسران غیرایرانی قرار بود در مجلس هشتم بررسی شود اما در آن زمان، نمایندگان زن مجلس بر علیه ما قیام کردند که ازدواج موقت فحشا است و حتی شیرین عبادی نیز از خارج وکیل مدافع این موضوع شد. در این موضوع باید جنبه‌های مختلف از جمله زندگی خانواده‌ها در نظر گرفته شود. وقتی فرزندی حاصل از این ازدواج‌ها به دنیا می‌آید نیاز به شناسنامه دارد و در ثبت احوال باید اسم پدر در شناسنامه باشد و اسم همسر نیز باید در شناسنامه وجود داشته باشد که این خود منجر به جنجال می‌شود. لذا این مسایل باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

فرشته مرادی

ادامه دارد...