والدین آسیب‌های فضای مجازی برای فرزندان را جدی بگیرند

استفاده از فضای مجازی در میان کودکان و نوجوانان در سال‌های اخیر افزایش قابل توجه داشته است. از آنجایی که اینترنت بستری برای دسترسی به اطلاعات، سرگرمی و ارتباطات اجتماعی است، نگرانی‌ها در خصوص محتواهای نامناسب و آسیب‌های آن برای نسل جوان نیز بیشتر شده است. یکی از راه‌حل‌هایی که بعضی کشورها برای مقابله با این تهدیدات پیش‌گرفتند سیاست‌ فیلترینگ است. اما برخی کارشناسان معتقداند که شاید فیلترینگ باعث تهدید بزرگ‌تری برای کودکان و نوجوانان شود.

مورد دیگر افزایش رفتارهای مخفیان در استفاده از فضای مجازی است. زمانی که کودکان و نوجوانان از دسترسی به برخی سایت‌ها محروم ‌شوند بیشتر به دنبال راه‌های دور زدن فیلترینگ می‌روند. این امر می‌تواند آنها را در معرض خطرات بیشتری از جمله مواجهه با محتواهای مضر و نامناسب قرار دهد. علاوه بر این این رفتارهای مخفیانه ممکن است باعث ایجاد فاصله بین والدین و فرزندان شود و کنترل خانواده‌ها بر استفاده اینترنتی کودکان را کاهش دهد.

امروزه در کشور حوزه‌های فیلترینگ گسترش یافته و حتی برخی از بازی‌ها و اپلیکیشن‌های شبکه اجتماعی نیز فیلتر شده‌اند. به همین دلیل کودکان و نوجوانان برای دسترسی به اپلیکیشن‌ها و بازی‌های مختلف از فیلترشکن استفاده می‌کنند و به دنیای جدیدی وارد می‌شوند. از طرفی خانواده‌ها نیز به دلیل مشکلات و مشغله‌های کاری نظارت کمتری بر فعالیت کودکانشان دارند و حتی برخی افراد از وجود فیلترشکن‌ها مطلع نیستند. این ناآگاهی پیامدهای بسیار بدی را برای کودکان و جامعه ایرانی به همراه خواهد داشت. بدون شک با گسترش فیلترینگ، کاربران ایرانی اعم از بزرگسالان و به ویژه کودکان بیشتر به استفاده از فیلترشکن ترغیب می‌شوند.

یکی دیگر از مشکلات اصلی فیلترینگ محدودیت دسترسی کودکان و نوجوانان به منابع مفید و آموزشی است. اینترنت  امروزه منبعی بی‌‌پایان از اطلاعات، مقالات علمی و محتوای آموزشی است که به رشد تحصیلی و اجتماعی نوجوانان کمک می‌کند. فیلترینگ اگر به طور نامناسب اتفاق بیافتد می‌تواند این منابع مفید را مسدود کند و نوجوانان را از ابزارهای لازم برای یادگیری و رشد خود محروم کند. این اقدام می‌تواند به کاهش سطح آگاهی و اطلاعات نوجوانان و در نتیجه، به افت کیفیت تحصیلی آنها منجر شود.

آموزش مهارت‌های رسانه‌ای به کودکان و نوجوانان می‌تواند به آنها کمک کند تا از محتوای مفید بهره‌برداری کنند و در برابر محتوای مضر از خود مراقبت کنند. همچنین، والدین و معلمان باید توانایی نظارت و هدایت کودکان در استفاده از فضای مجازی را داشته باشند تا آنها بتوانند به صورت آگاهانه از این فضا بهره‌مند شوند.

سهیل تقوی، کارشناس فضای مجازی در گفت‌وگو با پانا در این باره گفت: «مشکل اصلی امروز در رابطه با فضای مجازی عدم سواد رسانه‌ای است. خانواده‌ها سواد رسانه‌ای بالایی ندارند و نمی‌توانند تعامل با فرزندان چگونه است. اخیرا در سیستم آموزشی، آموزش سواد رسانه‌ای آغاز شده است اما همچنان آشنایی کامل وجود نداد مخصوصا در رابطه با شبکه‌های اجتماعی که چالش‌های زیادی وجود دارد.»

وی افزود: «مثلا خانواده‌ها فکر می‌کنند هنگامی که برنامه‌ای در کشور فیلتر نیست نظارت بر آن ضرورت ندارد در صورتی که اینگونه نیست. والدین باید با استفاده از ابزارهای کنترل در دنیا فرزندان  خود را کنترل کرده و زمان‌بندی، قطع یا وصلی برنامه را مدیریت کنند.»

تقوی ادامه داد: «بسیاری از شبکه‌های اجتماعی ابزارهایی برای کنترل میزان مصرف بچه‌ها دارند بهتر است والدین در شرایط رفع فیلترینگ از این ابزارها برای کنترل استفاده کنند. مثلا شبکه شاد در داخل به عنوان محیط کنترل شده است اما باید باز هم روی محتواها نظارت کنند. مثلا اپلیکیشن بله یک حالت کودک دارد  که والدین میتوانند با فعالکردن این گزینه  بر فعالت کودک خود در فضای مجازی نظارت داشته باشند.»

وی گفت: «اکنون بسیاری از کشورها سن دسترسی به فضای مجازی را از ۱۳ سال به ۱۶ سال بالا بردند. آسیب اصلی این فضا متوجه قشر نوجوان است مثلا نوجوانان با  فیلتر شدن این فضا به استفاده  از فیلرشکن‌ها سوق داده می‌شوند. والدین باید این قضیه را جدی بگیرد زیرا بیشترین آسیب‌ها از جمله اعتیاد به اینترنت، چالش‌های غیر اخلاقی، روابط نامناسب و انواع فریب‌ها و ... از این فضاهاست.»