نقد و بررسی برنامههای دفتر تألیف کتابهای فنی و حرفهای و کاردانش
تهران (پانا) - بخش نخست ارائه گزارش عملکرد و بررسی برنامههای دفاتر سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی که مربوط به دفتر تألیف کتابهای درسی فنی و حرفهای بود با حضور ریاست سازمان و مدیران و معاونین، در مدرسه دارالفنون برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بینالملل سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، در ابتدای این برنامه، حسن ملکی، معاون وزیر آموزش و پرورش، ضمن تشکر و قدردانی از زحمات انجام شده در این دفتر، گفت: همانطور که استحضار دارید، این جلسه به ارائهی گزارش عملکرد اختصاص دارد و با سایر جلساتی که در آن گزارشات بهصورت کلی ارائه میشود، متفاوت است. انتظار من امروز این است، هر سه دفتری که گزارش ارائه میدهند، این مطلب اساسی را ارائه دهند که بدانیم کارهایی که قرار بوده در سه ماهه نخست انجام شود، در چه مرحلهای قرار دارد.
وی افزود: در این مسیر، باید به بررسی مواردی بپردازیم که انجام نشده است تا چرایی آن را برطرف کنیم. لذا امیدوارم که گزارشها ما را با یک هندسه معین به این نقطه برساند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، ادامه داد: دفتر فنی و حرفهای دارای چند ویژگی محرز است که از باب شکرگذاری به آن میپردازم البته این موارد نمونه است. یک مورد اصلی در این دفتر، انسجام درونی آن بوده و هست، به همین خاطر همواره این دفتر دارای یکپارچگی است که یک نعمت بزرگ برای دفتر و سازمان بهشمار میرود. یکپارچگی سرمایه اجتماعی است که بهواسطهی آن میتوان کارها را پیش برد. مسئله دوم، حوزه کارشناسی است که انصافاً آن را تجربه زیسته دارم، میدانم. مبحث سوم پرکاری کارشناسان این دفتر است که به شکل خستگیناپذیر فعالیت میکنند.
وی افزود: شاید در این مسیر دهها ویژگی دیگر است که من آن را ذکر نمیکنم اما یک نکته قابل تأمل نیز در این دفتر وجود دارد که باید به آن فکر کنیم و آن وابستگی به رویکرد شایستگی است. این رویکرد از سالیان سال، از گذشته انجام شده و کتابهای درسی تألیف شده است اما احساس میکنم یک تعلق خاطر بین همکاران و الگوی شایستگی در زمان خود، مناسب باشد. امیدوارم با تلاشهایی که میشود این مطلب تعدیل شود زیرا ما نباید شیفتگی خاصی به رویکردها داشته باشیم و اگر رویکرد و برنامهی دیگری وجود دارد، در مقابل آن موضع بگیریم و احساس کنیم که منطقهی ممنوعه است البته اطلاع دارم که این امر در حال تعدیل است و در برخی موارد میتوان از این رویکرد نیز بهره برد.
ملکی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم امروز در این جلساتی که داریم، موفقیتآمیز حرکت کنیم و بهرهی لازم را ببریم دارای چند شرط است. شرط نخست، تلاش هر دفتری برای ارائهی گزارش پیشرفت است و نباید گزارشات بر اقدامات متمرکز شود. در این گزارشات باید قدمهای برداشته شده و فعالیتهای انجام شده بیان شود اگر انجام نشده، چراییها بیان شود. در این جلسه، اعضا باید پس از شنیدن گزارشات، نکات، نقد و تأملات خود را مطرح کنند تا بتوانیم در راستای بهبود مسیر گام برداریم.
استانداردسازی بررسی عملکرد سازمان پژوهش
در بخش بعدی این جلسه، محمد علویتبار، معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان حضور در جمع گسترده همکاران سازمان را مبارک خواند و گفت: حضور تمامی همکاران و استفاده از نظرات کلیهی کارشناسان، باعث خرسندی است و امیدواریم که امروز به نکات خاص و مهمی منجر شود.
وی درباره گزارش عملکرد این معاونت، بیان کرد: برای اینکه میزان عملکرد در یک دفتر یا مجموعه ارزیابی شود، سنجشها و استانداردهایی وجود دارد که متناسب با آنها عملکرد دفاتر و سپس میزان پیشرفت یا عدم موفقیت بررسی میشود. در این مسیر سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، یک ارگان منحصر به فرد است که نمونهی آن در صنعت، آموزش و پژوهش، وجود ندارد لذا متریک کردن و استانداردسازی برای این سازمان به مراتب کار سختی است.
علویتبار خاطر نشان کرد: بر همین مبنا، کارهای مختلفی انجام شد تا بدانیم که چطور عملکرد دفاتر را بررسی کنیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که از استاندارد و نرمسازی استفاده کنیم، که بر مبنای آن میزان ساعاتی که همه افراد در دفاتر برای انجام یک فعالیت دارند، در این برنامه مشخص میشود. این نرمالسازی با حداکثر امکانی که بوده، برنامهریزی شده است.
وی توضیح داد: در این نرمالسازی، فعالیت توسط کارشناسان آنالیز شده و متناسب با آن ساعاتی برای همکاران، مدنظر قرار میگیرد. لذا میزان حجمی که هر کدام از کارشناسان و گروههای زیر مجموعه باید انجام دهند، کاملاً مشخص میشود. در مرحله بعد و پس از مشخص شدن فعالیت، کار به شخص مورد نظر تخصیص داده میشود که پس از آن با توجه به بررسی افراد، مشخص می کنند که در این فعالیت، چند ساعت را به این کار تخصیص دادند و در مرحلهی نهایی نیز ارسال مستندات است که آیا کار بهصورت کامل محقق شده است؟ در این مسیر ما انتظار داریم که همکاران بحث پایش را جدی بگیرند زیرا با توجه به ضرورتهای برنامه، بودجهی امسال و محدودیتهایی که خزانه برای ما در نظر گرفته است، انشاءالله از این ماه، متناسب با پایشی که افراد تکمیل میکنند و کاری که به آنها تخصیص داده شده، اضافه کار تعلق خواهد گرفت. در این سیستم، حضور صرف افراد که منجر به فعالیت خاصی برای سازمان نیست، شامل اضافه کار نخواهد شد.
بهنام نیکنژاد، مدیر طرح و برنامه و امور مالی نیز به توضیح پایشهای انجام شده پرداخت و گفت: همواره پایشها به این صورت است که ما پس از پایان ماه، گزارشها را دریافت میکنیم که بر مبنای آن خلاصهای از عملکرد را ارائه خواهم کرد. در مجموعهی دفتر فنی و حرفهای، با توجه به تأکیدات دکتر ملکی، برنامههای این سازمان، نسبت به سال گذشته، تعدیل شد و ۴۱۱ مورد، به این بخش، اختصاص یافت. ۲۲۱ فعالیت در این عرصه، به حوزه یادگیری و بخش زیادی نیز مربوط به رمزینههاست و در این مسیر برخی از محصولات علمی و فرهنگی نیز دیده شد. در این دفتر، حدود ۶۲ هزار ساعت، فعالیت به کارشناسان تخصیص داده شده است اما حدود ۱۱ هزار ساعت برنامه دیده شده که متولی مشخصی ندارد و باید به آن پرداخت اما میتوان گفت که این دفتر پایش دو ماهه را بهخوبی پر کرده است.
اجرای ۷۰ درصدی محتوای رمزینههای سریع پاسخ
در ادامه این جلسه، افشار بهمنی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب های فنی و حرفه ای و کاردانش به ارائه گزارش عملکرد این بخش پرداخت و در این باره گفت: خدا را شاکریم که انسجامی که به آن اشاره شد در کنار تالیف کتابهای درسی به یک بلوغ تازه دست یافته است. در این مسیر توجه به برنامه کلان جایگزین توجه به جزئیات شد و نکته دوم توجه به وجاهت گروههای کارشناسی بیشتر به آن توجه شد تا آنها راهبر این مسیر باشند.
وی افزود: در بخشی از اقدامات، ۱۶ برنامه توسط گروهها راهبری شده است که به آنها در جزئیات خواهم پرداخت. از این تعداد، در ۵ بخش جلوتر از برنامه هستیم و ۵ عنوان دیگر مطابق با روند پیش بینی شده است اما در ۵ عنوان دیگر اندکی عقب هستیم زیرا در سه ماهه نخست در این گروه، یک جا به جایی داشتیم که این مسیر را اندکی عقب انداخت. پیش بینی ما این است که در سه ماهه تابستان با تمرکزی که داریم، اصلاحات مورد نظر شورای هماهنگی علمی در این بخش، محقق شود.
مدیر کل تألیف کتاب های فنی و حرفه ای و کاردانش ادامه داد: تعدادی از برنامه های ما در سه ماهه نخست پیش بینی نشده بود و طبیعتا از تابستان و پاییز آغاز خواهند شد. در بخش رمزینههای سریع پاسخ، پیش بینی شده بود که ۴۰ درصد تامین محتوا تامین شود که تاکنون بالغ بر ۷۰ درصد آن، تامین شده است.
بهمنی به برنامه ریزی درسی مطابق با نیازهای بومی اشاره کرد و گفت: یکی از مهمترین برنامه ریزیهای این دفتر، برنامه ریزی دروس، بر مبنای منطقه است لذا توجه به نیازهای بومی و سرزمینی برای ما دارای اهمیت قرار گرفت زیرا این موضوع از برنامه سوم توسعه هر ساله به سازمان ابلاغ شده است. بر همین مبنا، ما سعی کردیم که به احصاء مطالعات گذشته در سطح ملی و بین المللی برسیم و هم الگوهای مطالعه شده را آسیب شناسی کنیم. در کنار این اقدامات، سه کارگاه تخصصی نیزف بر اساس تجارب گذشته، اجرا شد. امروز در فاز چهارم این مطالعه هستیم و سعی داریم که با مقایسه این الگوها، بتوانیم به ارائه الگوهای منسجم تر دست پیدا کنیم و پیش بینی میکنیم که در اوایل پاییز، بسترها برای تصویب الگو و اجرای عملیاتی آن مهیا شود.
وی خاطر نشان کرد: نکته دیگر این است که بسیاری از رشتههایی که به بازار کار وصل می شوند، با توجه به تغییرات فناوری، اجتماعی و اقتصادی، تغییرات جدی پیدا کردهاند ضمن اینکه بسیاری از حوزههای جدید، با توجه به آینده شغلی در سطح دنیا، نیاز به توجه دارد لذا با رویکرد علمی و منطقی ما سعی کردیم که به زمینههای بازار شغلی بیشتر توجه کنیم تا جغرافیایی را که اسناد ملی پاسخگو هستند، محور کار قرار دهیم.
بررسی نیازها و استانداردهای درسی شاخه کاردانش
مدیر کل تألیف کتاب های فنی و حرفه ای و کاردانش بیان کرد: سال گذشته که طراحی دوره تحصیلی، متوجه شدیم که سوالات بسیاری در حوزه کاردانش هنوز پاسخ داده نشده است؛ به همین خاطر یک الگوی مفهومی مختص این شاخه با توجه به ۲۸ سال گذشته آن مد نظر قرار گرفت و کمیسیونی در این راستا تشکیل و مطالعاتی انجام شد. در این بخش ما سعی کردیم که به سوالات در قالب نگارش نخست پاسخ دهیم اما یک چالش جدی در این بخش وجود دارد زیرا ما در بخش کاردانش، متولیان و مشارکت کنندگان متکثر و متنوعی داریم لذا ایجاد یک وحدت و هماهنگی در این بخش نیازمند یک اقدام جدی هستیم، البته امیداریم که با همکاری با سایر دستگاههای مشارکت کننده، بتوانیم به اجماع دست پیدا کنیم زیرا پیش نویس این بخش آماده است.
بهمنی ادامه داد: برنامه تدوین استاندارد برنامه های درسی نیز از دیگر اقدامات ماست زیرا یکی از سوالات مهم که همواره مطرح شده، این است که آیا کاردانش نیازمند کتاب است و تفاوت آن با فنی و حرفهای چیست؟ در این راستا یک سند مفهومی تدوین شد تا بتوانیم بر اساس زمینهها و عناصر بستهها بیشتر راجع به آنها بررسی کنیم زیرا برخی از زمینهها و رشتهها، دارای ماهیت کاملا متفاوت هستند. به عنوان مثال، ما اگر بخواهیم وارد حوزهای مانند ناوبری شویم، بهتر است از شبیه سازها استفاده کنیم اما در فضای رشته مدیریت خانواده یا تربیت کودک، اقتضائات کاملا متفاوت است لذا ما سعی کردیم، برای هر کدام از اجرای بسته تربیت و یادگیری، استانداردها را بازنگری کنیم.
وی افزود: بخش بعدی اقدامات این دفتر، تدوین استانداردهای مربوط به بستههای تربیت و یادگیری حوزه کاردانش است. سال گذشته ۲۲ کتاب به مجموعه ما ارائه شد، و ما قول دادیم که به بسته محوری آنها توجه کنیم. در این خصوص نیز مطالعات خوبی انجام شده و اجزا و عناصر این بسته کاملا شفاف سازی شده لذا امیدواریم که در تابستان به صورت پایلوت برای این ۲۲ عنوان که در زمینه اطلاعات و ارتباطات هستند، خروجی گرفته شود تا برای سایرین یک الگو داشته باشیم.
مدیر کل تألیف کتاب های فنی و حرفه ای و کاردانش خاطر نشان کرد: برنامه دیگری که به واسطه مسئولیت ذاتی سازمان باید پاسخگوی آن باشیم، سازمان استعدادهای درخشان و استثنایی، است که برنامهها و رشتههای خود را برای استاندارد سازی، تایید و بررسی در اختیار ما قرار میدهند. در این مسیر نیز روی این موضوع کارهایی انجام شده و خروجی نهایی در روند اجرا قرار دارد.
بهمنی ادامه داد: طراحی الگوی برنامه درسی رشته صنایع دستی، در بخش دیگری از فعالیت ما قرار دارد اما در این بخش، یک اختلاف نظری در خصوص چهار رشته صنایع دستی فرش، طلا و جواهر، هنرهای چوبی و ... وجود داشت، بنابراین ما سعی کردیم که ابتدا الگوی مفهومی رشته صنایع دستی را مشخص کنیم و کمیسیون مربوطه در این مسیر تشکیل شده است.
بخشی از فیلمهای آموزشی فنی حرفهای و کاردانش در حال اتمام
در بخش دیگری از این جلسه، عبدالله زاده معاون دفتر فنی و حرفه ای، به ارائه گزارشی از تامین محتوای رمزینه سریع پاسخ پرداخت و گفت: فعالیتهای این دفتر در دو بخش اجرایی و پژوهشی است به همین خاطر در بحث پژوهشی گاهی امکان ارائه درصد وجود ندارد اما فکر میکنم که شرح فعالیت گویای میزان کار انجام شده باشد.
وی افزود: در این بخش ما ۱۲۶ عنوان درسی و در بخش رمزینهها ۷۵۶ عنوان مد نظر داشتیم که مباحث کشاورزی، هنر، خدمات صنعت و علوم پایه را شامل میشود و مباحثی چون تولید فیلم آموزشی، تدوین فیلمهای آموزشی تولید شده قبلی و تولید سایر محتوا را مد نظر قرار دادیم.
عبدالله زاده ادامه داد: در بخش تولید فیلمهای آموزشی، تاکنون آثار ۳ تا ۷ دقیقهای تولید شده است. در این بخش ۲۲ فیلم تولید و نهایی شده و در مرحله بارگذاری قرار دارد و ۵۴ فیلم در مرحله دوم است و کل زمان تخمینی ما بالغ بر ۷۵۰۰ دقیقه است که در دست انجام داریم.
وی افزود: در بحث سناریو، برای هر فیلم، کار انجام شد و مشخص کردیم که هر فیلم چه میزان سکانس، زمان و محتوا داشته باشد. این بخش زمان مشترک بین سازمان و کارشناس در راستای تولید اثر است. در حال حاضر ۷۶ فیلم مد نظر داریم که فیلمبرداری ۲۹ عنوان پایان یافته و ۲۲ اثر تدوین نهایی شده است. فیلمبرداریها در استان خراسان، لرستان، شیراز و تهران انجام میشود. در بحث سایر محتواها، موشن گرافیک، استاپ موشن، انیمیشن، واقعیت مجازی و ... در نظر گرفته شده که در ابتدای مسیر آن نیاز سنجی انجام شد. از آنجایی که نخستین تجربه ماست، ما برای هر بخش یک درس را به عنوان پایلوت مد نظر قرار دادیم و سناریوی کار در دست تدوین است.
تعاریف و گام ها دقیقاً مشخص شود
علی محبی قائم مقام ریاست سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در ادامه این جلسه بیان کرد: پژوهش دارای تعریف و گام بندی مشخص است و در آن ابهامی وجود ندارد لذا لازم است که در خود برنامهها به صورت شفاف و دقیق وارد عمل شویم و جدول زمابندی دقیق ارائه کنیم.
وی بر لزوم ارائه دقیق گزارشات تاکید کرد و ادامه داد: بنا بود که ۱۳ پژوهش در این دفتر به صورت کامل انجام شود اما در این گزارش ارائه شده، مشخص نشد که دقیقا این پژوهشها در چه مرحلهای قرار دارند. عدم تعیین زمانبندی مشخص در مسیر اجرای کارها، باعث به تعویق افتادن هدف گذاریهای مشخص شده میشود چرا که وزارتخانه ما بزرگ و گسترده است و همواره برنامههای جانبی وارد مسیر میشوند بنابراین لازم است که بر روی برنامههای اصلی تمرکز داشته باشیم.
وی افزود: پیشنهاد میکنم که جدول زمابندی دقیق این کارها و درصد کمی را در سامانه توسط معاونت توسعه دنبال کنیم. نکته دیگر این است که دفاتر بر اساس این جدول برنامه ها را به طرح و برنامه ارائه کنند و توسط آنان کنترل شود تا مشکلات مرحله به مرحله بررسی شود. در برنامه بوم، باید اجازه دهیم که خود استان متناسب با شرایط اقلیمی ارائه کند بنابراین باید به این نکته توجه ویژه داشته باشیم.
حسین سوزنچی مدیرکل دفتر تالیف کتاب های آموزش عمومی و متوسطه نظری در بخشی از این جلسه گفت: فنی و حرفهای از جمله بخشهایی است که با هدف رسیدن به بازار مشاغل شکل گرفته است البته این در مورد تمام دفاتر صدق میکند اما به نظر میرسد که این دفتر درگیر شاخههای شغلی شده است. یعنی اگر دانش آموزی بخواهد رشته مکانیک خودرو بیاموزد، آیا به سمت این حوزه سوق پیدا میکند یا اینگونه نیست؟
بهمنی نیز در این بخش گفت: دغدغه آموزش مهارتی در تمام کشور وجود دارد اما در این مسیر از مبنا تا نتایج دچار آسیبهای جدی هستیم. حتی در خود سازمان نتوانستیم آن در هم تنیدگی را به شکل درست سامان بدهیم زیرا خود این مساله باعث شده که به نوعی آن برنامههای کلانی که در آموزشهای مهارتی باید خوب نهادینه شود، به نتیجه نرسد.
آریانپور، کارشناس حوزه کاردانش نیز در این بخش، گفت: لازم است که برای بخشهای محروم، به ارائه سی دی هم در بستههای آموزش و قسمتهای مربوط به رمزینههای سریع پاسخ، فکر کنیم زیرا برخی از دانش آموزان امکان دانلود و استفاده از گوشی در این بخش را ندارد به همین خاطر قرار دادن سی دی میتواند، کمک شایانی به این مناطق کند.
در ادامه این جلسه، حاضران به نقد گزارش ارائه شده پرداختند و ابعاد مختلف این دفتر، مورد بررسی قرار گرفت.
در بخش پایانی این جلسه، حسن ملکی به جمع بندی موارد مطرح شده پرداخت و گفت: این شیوه که پایان هر فصل دفاتر گزارش ارائه کنند، روال گذشته سازمان نبود و این مسئله با حساسیت من پیوند خورده است زیرا معتقدم انجام این کار، به ما کمک میکند که از فضای مبهم خارج شویم. به نظر من دشمن پیشرفت ابهام است و این مسئله در عرصههای مختلف اقتصاد، سیاست و ... جلوه میکند و هر کجا ابهام باشد، پیشرفت و تعالی رخ نمیدهد و تنها در صورت شفافیت موفقیت حاصل خواهد شد.
وی افزود: دفتر فنی و حرفهای پرکار است و کارشناسانی پرکار در این عرصه حضور دارند و گزارش ارائه شده نیز شاهد همین مساله است. منتها اشکال اینجاست که در این دفتر کار بسیار انجام میشود اما در نهایت خوب تدوین و ارائه نمیشود. در تمام دنیا ارائه کردن مطلب امتیاز دارد بنابراین باید در این دفتر بر مساله ارائه تمرکزی جدی انجام شود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: یکی از کارهای بسیار خوبی که در این دفتر انجام شده، بحث رمزینههای سریع پاسخ و تولید فیلمهاست زیرا انصافا هم در بخش تدوین و تولید، خوب پیش رفته است و روند کاملا امیدبخش است که جای تشکر دارد زیرا این بخش متصل به آبروی سازمان است.
ملکی خاطر نشان کرد: کاردانشی که امروز هست، متاسفانه تاکیدی جدی بر کار و دانش ندارد اما باید قدمهای اصلاحی برداریم که زحماتی نیز در این راستا کشیده شده و جای تقدیر دارد اما آنچه که نقطه ضعف کار است و ممکن است به معاونت توسعه بازگردد، و به نوعی مشکل مشترک به شمار میرود، این است که ما باید فرم ارائه گزارش پیشرفت را در سازمان آماده کنیم اما این بخش دارای این ویژگی نیست.
وی افزود: ما باید کار کیفی را به قدمهای عینی بشکنیم و تعریف آن به صورت کمی کار چندان سختی نیست. کار کیفی درصد بردار نیست اما در این راستا اقدامات تحلیلی آن درصد بردار است و میتوان بر مبنای آن تحلیل کمی ارائه کرد. بر همین اساس ما باید فرمی تنظیم کنیم که در آن زمانبندی دقیق موجود باشد لذا دکتر علوی و دکتر محبی در این عرصه وارد عمل شوند تا در اسرع وقت، فرم ارائه گزارش پیشرفت را در سازمان داشته باشیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: جدا شدن گزارشها یکی از مشکلات ارائه این دفتر بود و به همان نقص ارائه باز میگردد. در این روند باید بدانیم که گزارش پیشرفت با عملکرد کاملا تفاوت دارد زیرا گزارش پیشرفت دارای درجه گذاری است و ما باید در روند آن مسیر تدریجی اجرای کار را کاملا دریابیم لذا امیدوارم که با پیشنهاد تنظیم فرم زمانبندی شاهد آن باشیم. بدیهی است که گزارش پیشرفت در امور پژوهشی با موارد دیگر اندکی متفاوت است و تاکنون سازمان شورای پژوهشی نداشتند و به تازگی این ایده در حال عملیاتی شدن است. اگر تاکنون سازمان پژوهش نداشته، نقص ما بوده و قانون به ما این اجازه را میداده است لذا امیدوارم که از این بعد شاهد رونق پژوهشی باشیم اما این نیازمند طرحهای خوب از سوی دفاتر است.
ملکی به اشکالات موجود در گزارش ارائه شده، اشاره کرد و گفت: امیدوارم نحوه ارائه گزارشات در جلسات بعدی به یک نتیجه بهتر دست پیدا کنیم که هم گزارشی جامع را شاهد باشیم و هم تمام همکاران امکان سهیم شدن در آن را داشته باشیم. در این روند بهتر است که مدیران گزارشات بخش مربوطه خود را ارائه کنند که باید درباره آن تامل داشته باشیم.
این نشست هم اکنون با ارائه گزارش دفتر انتشارات و فناوری آموزشی در حال برگزاری است و سپس دفتر تالیف کتاب های آموزش عمومی و متوسطه نظری ارائه گزارش خواهد داد.
ارسال دیدگاه