هویت و تاریخ تعلیم و تربیت کشور ما در دارالفنون تجلی پیدا می‌کند

مدرسه تاریخی دارالفنون که سرآغازی بر آموزش و پرورش مدرن در ایران به شمار می‌رود امروز ۱۷۰ سال بعد از پایه‌گذاری به دست امیرکبیر، بزرگمرد تاریخ معاصر کشور، پس از طی فراز و نشیب‌های بسیار به نظام تعلیم و تربیت بازگردانده شده و اداره این یادگار گرانسنگ فرهنگ ایران‌زمین به وزارت آموزش و پرورش واگذار شده است تا به عنوان گنجینه تاریخ تعلیم و تربیت کشور مورد بهره‌برداری قرار گیرد. در طرح توسعه دارالفنون کارکردهای متنوع دیگری نیز برای این اثر تاریخی پیش‌بینی شده است که جزئیات آن را در گفت‌وگو با مسعود بهرامی رئیس مدرسه تاریخی دارالفنون می‌خوانید.

این گفت‌وگو در دو بخش تنظیم شده است که بخش نخست آن به شرح گذشته و وضعیت امروز دارالفنون اختصاص یافته و منتشر شده است. در بخش دوم به برنامه‌های آتی این مرکز علمی فرهنگی پرداخته ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:

در طرح ارتقای دارالفنون برنامه‌هایی برای بازگرداندن این مدرسه به جایگاه رفیع تاریخی آن درنظر گرفته شده است. لطفا درباره این برنامه‌ها توضیح دهید.

طی روزهای اخیر ما میزبان نشستی با حضور مدیران بلند پایه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی و نیز هیئت مدیره این سازمان بودیم که طی آن برنامه هایی برای آینده دارالفنون طراحی شده که به زودی برای اجرا به دارالفنون ابلاغ خواهد شد این برنامه‌ها قرار است در سه فاز مورد بررسی و به‌روزرسانی برای اجرا قرار گیرد فاز نخست این اقدامات مطابقت برنامه‌های توسعه دارالفنون با متن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و اولویت های آن است که گرچه در گذشته نیز انجام شده است اما با تاکید بر بازخوانی مجدد برنامه‌ها این موضوع در دستور کار قرار گرفته است. فازدوم پشتیبانی برنامه‌های تحولی سازمان پژوهش در دارالفنون است که طی آن برنامه‌های توسعه دارالفنون بار دیگر با تاکید بر اولویت‌های سازمان در آموزش ۴ قشر معلمان، کارشناسان، مولفان و خانواده‌های دانش‌آموزان مورد بازخوانی قرار می‌گیرد. فاز سوم نیز به اقدامات مرمت دارالفنون اختصاص دارد.

دارالفنون چگونه می‌تواند در پشتیبانی از برنامه‌های تحولی سازمان پژوهش ایفای نقش کند؟

زمانی که از فردای دارالفنون صحبت به میان می آیند باید به این موضوع توجه داشته باشیم که ما در وزارت آموزش و پرورش رسالت تربیت نسل آینده‌ساز کشور را برعهده داریم و افرادی که در این سیستم تربیت می‌شوند طی سالهای آینده وظیفه اداره امور مختلف جامعه را بر عهده می گیرند؛ بنابراین باید این سنگ بنا را محکم بگذاریم تا افرادی قابل و شایسته برای پیشبرد فردای کشورمان تربیت کنیم. در تاریخ گذشته کشورمان با تصمیم‌ها، قراردادها و اقداماتی ننگین مواجه بودیم که از آن جمله می‌توان به ماجرای باغ فین کاشان و شهادت امیرکبیر در مقام یکی از بزرگ‌مردان توسعه این کشور اشاره کرد.مردی که طی سه سال و اندی خدمت رسمی در حوزه وزارت توانست اقدامات مختلفی انجام دهد که یکی از آنها تاسیس این مدرسه بود که طی بیش از ۱۷۰ سال از عمر فعالیت خود توانست تربیت‌کننده بهترین‌های کشور و آسیا و دنیا در بسیاری از بخش‌ها باشد. بنابراین ما هم در کلاس های درس می‌توانیم به دانش‌آموزانمان بیاموزیم که همچون امیرکبیرها و حتی بیش از امیرکبیرها بیندیشند تا بتوانیم آینده این کشور را علی‌رغم تاریخ نه چندان قابل افتخار آن به سمت دروازه های ترقی هدایت کنیم. برای این منظور ما ابزارهایی مثل برنامه درسی ملی در دست داریم که بر ایمان و علم و عمل و اخلاق تاکید می‌کند.

با هدف الهام‌گیری از شخصیت موسس دارالفنون؟

البته برای دیدن نیمه پر لیوان و دیدن افتخارهای تاریخ معاصر و همچنین آشنایی با اندیشه‌های بزرگی مانند امیرکبیر هیچ مکانی مانند دارالفنون نمی تواند الهام‌بخش دانش‌آموزان و معلمان مولفان کتاب‌های درسی و همه دست اندرکاران و متربیان دستگاه تعلیم و تربیت کشور باشد. دارالفنون تنها بنای باقی مانده از گذشته تعلیم و تربیت این کشور است یعنی هویت و تاریخ تعلیم و تربیت کشور ما در دارالفنون تجلی پیدا می‌کند و هر برنامه و فعالیتی در نظام آموزش و پرورش ما چنانچه مبتنی بر این نگاه و اندیشه عمیق باشد می‌تواند ایجادکننده موجی در نظام آموزشی کشورمان باشد که خروجی آن را طی چند سال آینده خواهیم دید و به آن افتخار خواهیم کرد.

چه برنامه‌هایی برای فردای دارالفنون طراحی شده است؟

برنامه‌های دارالفنون را بر همین اساس و در ده حوزه پیش‌بینی و طبقه بندی کردیم اولین برنامه تحت عنوان مدرسه تاریخی دارالفنون گنجینه گرانبهای تعلیم و تربیت است که موضوع مرمت گنجینه و حقوق دارالفنون را در قالب این برونداد دنبال می‌کنیم. دومین فعالیت ما در حوزه گردشگری تحت‌عنوان گردشگری فرهنگی تجلی پیدا می‌کند هدف ما این است که از طریق این برنامه ها پویایی و حیات مدرسه را حفظ کنیم. برای اجرای این برنامه ارتباطات موثری با کانون‌های گردشگری تهران و شهرستان‌های استان تهران همچنین سازمان میراث فرهنگی و سازمان شهرداری‌ها داشتیم که متاسفانه با شروع بحران کرونا این برنامه‌ها متوقف شد.

آیا دارالفنون به عوان بخشی از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در بخش پژوهشی هم فعالیت دارد؟

برنامه سوم ما، که خود مسئولیت ای گرانسنگ به شمار می‌آمد، تحت عنوان امیرکبیرپژوهی به مطالعه اول شخصیت امیرکبیر موسس مدرسه دارالفنون می‌پردازد. مرحله نخست این مطالعات سال گذشته آغاز شد و امسال نیز در صورت رفع مشکلات ناشی از کرونا مرحله دوم آن اجرایی خواهد شد. موضوع تربیت هویتی دانش آموزان که در قالب برگزاری کلاسها اردوها و پژوهش‌های مختلف اجرایی می‌شود شامل موضوعی تحت عنوان آرمان های انقلاب اسلامی است که وظیفه آن بر عهده سازمان پژوهش گذاشته شده است که در این بخش نیز عهده دار مسئولیت‌هایی هستیم. همچنین قصد فعالیت در بخش آسیب‌های اجتماعی خصوصاً آسیب‌های فضای مجازی را داریم.

این مسئولیت تعریف‌شده آیا به معنی دخالت در انجام وظیفه سایر حوزه‌ها نیست؟

خیر ما قصد دخالت در امور دیگران را نداریم. به عنوان جزئی از دستگاه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که وظیفه تولید محتوا در بخش های مختلف را، از جمله در بخش فضای مجازی، به عهده دارد می‌توانیم اقداماتی در تولید محتوا و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی در حوزه فضای مجازی داشته باشیم. ما میتوانیم محتواهایی در حوزه مطالعات اجتماعی و جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی در اختیار سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی قرار دهیم در بخش کارکرد آموزشی دارالفنون همانطور که شاه‌بیت منویات رئیس سازمان پژوهش جناب آقای دکتر ملکی هم قرار گرفته است ما باید آموزش چهار گروه مرتبط با حوزه تعلیم و تربیت کشور یعنی معلمان، کارشناسان، مولفان کتاب های درسی و خانواده دانش‌آموزان را مورد توجه قرار دهیم و برای این گروه ها برنامه های آموزشی مختلفی را با الهام از رسالت دارالفنون و گذشته تاریخی آن در دست اجرا خواهیم داشت.

یکی دیگر از فعالیتهای آینده ای دارالفنون مربوط به حوزه بین‌الملل خواهد بود که همه اطلاعاتی که در خارج از ایران از نظام تعلیم و تربیت ایران و تاریخ آن مورد نیاز است را در قالب گنجینه یا موزه دارالفنون در اختیار همه مخاطبان قرار خواهیم داد. همچنین برنامه‌هایی در حوزه فضای مجازی داریم که قرار است نشست‌هایی در دارالفنون برگزار شود که این نشست ها به معرفی چهره های شاخص نظام تعلیم و تربیت ایران اختصاص دارد برنامه نشست‌های دارالفنون قرار است به صورت زنده از سایت مربوط به دارالفنون برای همه علاقه مندان پخش شود.

یکی از نقش‌های جدیدی که برای دارالفنون درنظر گرفته شده تبدیل شدن به کتابخانه تخصصی حوزه تعلیم و تربیت کشور است. درباره جمع آوری کتاب‌ها و اسناد، طبقه بندی و مهم از همه در دسترس گذاشتن این اسناد و کتب توضیح دهید و بفرمایید چه اقداماتی در جهت توسعه و خدمت رسانی در فضای اینترنتی انجام شده است؟

این روزها کتابخانه دارالفنون با کمک نهاد کتابخانه‌های کشور در حال بازسازی و تجهیز است. این کتابخانه هم به عنوان یک کتابخانه عمومی در مرکز شهر تهران و هم به عنوان کتابخانه تخصصی حوزه تعلیم و تربیت کشور مورد استفاده بسیاری از پژوهشگران و صاحب نظران این حوزه قرار خواهدگرفت. من از نهاد محترم کتابخانه‌های کشور خصوصاً در شهر تهران برای همکاری در آماده سازی سالن و تجهیز کتابخانه دارالفنون نهایت سپاس را دارم.

در واقع ما در برنامه‌های توسعه دارالفنون از دو منظر به این مدرسه تاریخی نگاه می کنیم. یکی نگاه میراثی است که در حوزه مرمت و بازسازی نمود پیدا می‌کند و دوم نگاه محتوایی با تاکید بر برنامه‌های آموزشی الهام گرفته از پیشینه این مدرسه تاریخی به‌عنوان موزه تعلیم و تربیت ایران خواهد بود.

مهمترین مانعی که ممکن است بر سر راه مرمت دور فن وجود داشته باشد مشکل اعتبارات است گرچه مسئولان مالی سازمان پژوهش هیچ وقت ما را تنها نگذاشتند اما مرمت این مدرسه تاریخی نیازمند توجه ویژه ای در این بخش است. امید است به مدد همه دست اندرکاران سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی و مدیران آموزش و و همکاری رسانه‌های کشور اقدامات توسعه دارالفنون به خوبی به اجرا درآید تا ما و همه علاقه‌مندان شاهد اعتلای روزافزون دارالفنون باشیم.