کرونا و وضعیت آموزش در سال تحصیلی جدید

البته تمام تاثیرات کرونا مذموم نبوده، بلکه در برخی حوزه ها توانست نوآوری ها و راه حل هایی را که تا قبل با مقاومت هایی مواجه می شد به یکباره دگرگون سازد به گونه ای که در برخی از حوزه ها به کسب تجربه هایی ماخوذ شده است که می تواند آن مجموعه را چراغ راه آینده و به قله های رفیع پیشرفت رساند.

شاید هنگامی که با یک فوریت بهداشتی در سطح ملی مواجه هستیم، زمان مناسبی برای پیشنهاد تغییر جهت در نظام آموزش عمومی کشور نباشد؛ اما ویروس کرونا همه چیز را تغییر داده و سیستم آموزشی نیز این جریان مستثنی نبوده است. یکی از حوزه هایی که با ورود کرونا و تعطیلی ناخواسته وارد فاز اجرایی طراحی سازوکار آموزش مجازی و تداوم آموزش شد، وزارت آموزش و پرورش بود که با آموزش‌های تلویزیونی و معرفی سامانه «شاد» آغازگر مقابله با ویروس کرونا در امر تعطیلی مدارس شد و توانست تا رضایت نسبی مخاطبانش را فراهم کند.

اکنون پس از گذشت ۵ ماه از شروع همه گیری کرونا، کشورمان شاید در کنترل آن به توفیقاتی رسیده باشد ولی برای مهارآن راه پرپیچ و خمی وجود دارد که در حال حاضر نمی توان به آن دل خوش کرد. آنچه قطعی است، بازگشت دانش آموزان به مدارس بر خلاف سال های گذشته، یک امر عادی نخواهد بود و آموزش و پرورش با یک سناریوی ترکیبی از آموزش ها به استقبال سال تحصیلی جدید می رود. مطمئنا در سال تحصیلی جدید تلاش می شود روزهای تحصیلی و نیمکت ها با رعایت فاصله گذاری اجتماعی در اختیار دانش آموزان و کلاس ها قرار گیرند، تهویه صحیح فضاهای آموزشی فراهم و برنامه مناسبی برای پاکسازی و ضدعفونی دوره ای این فضاها تدوین و اجرایی شود. در کنار این تدابیر لازم است به نحوه ایجاد یک سیستم آموزش کارآمد نیز توجه شود که در آن هریک از دانش آموزان فرصت یادگیری و پیشرفت را به دست آورند. سیستمی که بهتر از نظام آموزشی قبل از دوران کووید ۱۹ عمل کند.

البته بدیهی است که تغییر جهت در نظام آموزشی مستلزم سرمایه گذاری دولت است و هزینه این اقدام، قابل توجه خواهد بود. اکنون زمان آن رسیده است که راه حل های کوتاه مدت را کنار بگذاریم و راهکارهای مناسبی را برای جبران افت تحصیلی ناشی از تعطیلی بلندمدت مدارس بر دانش آموزان و همچنین جلوگیری از بروز مجدد این مشکل در صورت تعطیلی مجدد مدارس بیابیم.

بی تردید مقابله با شرایط غیرمعمول مستلزم تغییرات برنامه ریزی شده است به همین منظور آموزش و پرورش با درک شرایط خانواده ها و پاندمی کرونا در کشور و همچنین اقدامات دولت و وزارت بهداشت در این خصوص و ضرورت حاکمیتی بودن امر آموزش، ترکیبی از آموزش های تلویزیونی، سامانه «شاد» و بسته های آموزشی را بنا به مقضیات به دانش آموزان ارائه کرده است. به گونه ای که این سناریو باید بتواند دربرگیرنده راهکارهایی برای مقابله با نابرابری های آموزشی ناشی از شرایط آموزش در پاندمی کرونا بوده و پیامدهای ناگوار آن کمترین آسیب و افت را به دانش آموزان مناطق محروم وارد کند.

وزارت آموزش و پرورش برای اینکه بتواند این سناریو را در سال تحصیلی جدید اجرایی کند باید تغییراتی در اصول نظام آموزشی خود ایجاد کند که در ادامه به چند مورد اشاره خواهد شد:

۱-شروع سال تحصیلی جدید در کشور ما بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی اول مهر است ولی نباید فراموش کنیم که بسیاری از دانش آموزان فرصت یادگیری بخش قابل توجهی از مطالب را در سال تحصیلی گذشته از دست دادند و نمی توان برای جبران این وضعیت تا پاییز آینده منتظر ماند. بنابراین لازم است با استفاده از برنامه های تابستانی، این عقب ماندگی تحصیلی جبران شود.

با توجه به این که ممکن است کرونا سال ها ادامه داشته باشد، لازم است مدارس از ترکیبی از برنامه های آموزشی استفاده کنند که در تمام طول سال امکان یادگیری را فراهم کند. به همین منظور شیوه اجرای آموزش بر حسب تقویم آموزش سال های قبل، امری است که باید مورد بازنگری قرار گیرد.

۲-براساس نظر متخصصان و مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا احتمال ورود موج جدید ویروس کرونا و همزمانی آن با ویروس آنفولانزا در کشور ممکن است شروع سال تحصیلی جدید را با مشکلاتی فراتر از قبل مواجه کند و مدارس نتوانند پذیرای تمام دانش آموزان باشد. در نتیجه لازم است یک برنامه مشخص برای دانش آموزان در مناطق مختلف کشور مبتنی بر یافته های آماری و میزان شیوع ویروس کرونا تدوین شود که نیازهای آموزشی، اجتماعی و منطقه ای دانش آموزان را مورد متوجه قرار دهد. در این زمینه باید برحسب نیاز دانش آموزان به موارد آموزشی، علمی و اجتماعی از شیوه آموزشی مناسب استفاده کرد. ممکن است بنا به ضرورت نیاز باشد تا تعداد دانش آموزان حاضر در کلاس ها کاهش یابد و این وضعیت، فرصت مناسبی را برای گروه بندی دانش آموزان بر اساس روش های آموزشی مناسب آن ها فراهم می کند.

۳-درصدی از دانش آموزان کشور برحسب موقعیت های جغرافیایی در مناطقی هستند که دسترسی به آموزش های تلویزیونی و آموزش های مجازی بر بستر اینترنت را ندارند و لازم است انتظارات ما از یادگیری دانش آموزان و نحوه ارزیابی آن ها مورد بازبینی قرار گیرد. بر حسب تجربه های جهانی در بسیاری از مدارس جهان به جای ارتقای مقطع درسی در پایان هر سال تحصیلی، دانش آموزان با سطوح علمی مختلف و به صورت گروهی آموزش داده می شوند و بر اساس شایستگی هایی که به دست می آورند، مقطع آن ها ارتقا می یابد. در کشور ما دانش آموزان عشایر در این دسته طبقه بندی می شوند و آموزش و پرورش با تهیه بسته های آموزشی و استفاده از ظرفیت راهبران آموزشی، نوعی از آموزش بر مبنای شایستگی را پیش بینی کرده است که علاوه بر مقابله با پیامدهای تعطیلی مدارس، موجب کاهش تفاوت های آموزشی ناشی از جایگاه اقتصادی و اجتماعی در بین دانش آموزان می شود. در این زمینه لازم است تا بخش های مختلف دولت شرایط را برای بهره مندی از امکاناتی مانند خدمات اینترنتی، تهیه گوشی های هوشمند و همچنین بهبود وضعیت بهداشت جسمی و روانی، سکونت، تغذیه مناسب و سایر نیازهای اولیه ضروری دانش آموزان را ارتقا دهند تا این موضوع بتواند موجب افزایش حداکثری ظرفیت یادگیری در دانش آموزان و تمرکز معلمان بر آموزش شود.

وزارت آموزش و پرورش تلاش می کند تا با ارائه آموزش های تلویزیونی و سامانه «شاد» و بسته های آموزشی در آغاز سال تحصیلی جدید برای دانش آموزان، فرصت دسترسی برابر آموزش برای همه دانش آموزان را فراهم کند و تحقق این امر به مشارکت همه جانبه بخش های مختلف دولت نیازمند است تا در صورت وجود دغدغه مند ویروس کرونا، نظام آموزشی کشور بتواند در بستری امن و آرام وظایف محوله خود را به سرانجام مقصود برساند.

* معاون رسانه مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش