بنای تاریخی اسپیه مزگت، در رضوانشهر

مسجد یک هزار و اندی ساله ای که در پره سر به مسجد سفید معروف است، یکی از بناهای تاریخی استان گیلان می باشد. نام اصلی این مسجد اسپیه مزگت است که در زبان پهلوی همان مسجد سفید نامیده می شود و در زبان ترکی بنام آق مسجد معروف است.

این بنای تاریخی در دهستان دیناچال و در ۲۰ کیلومتری رضوانشهر قرار دارد و همه ساله آئین های نوروزی در فضای باز اطراف آن برگزار می گردد. شواهد موجود نشان می دهد که بنای مسجد مربوط به دوره سلجوقیان است و سازمان های مربوطه تاکنون برای حفظ و نگهداری این یادگار کهن اقدام جدی نکرده اند. افراد قدیمی و ریش سفیدان منطقه بر این باورند که: این بنا، یکی از زیبا ترین بناهای تاریخی گیلان است و احتمال می رود این بنا در کنار شهر یا محلی احداث شده باشد که امروز هیچ اثری از آن نیست و به احتمال قوی این شهر، به نقل از (کتاب تات ها و تالشها نوشته دکتر علی عبدلی) همان شهر گمشده یا خشم است که در منابع تاریخی ایران از جمله احسن التقاسیم به شهر بامنبر استان گیلان از آن یاد شده است.

سقف آن با طاق‌هایی طولی و کوره‌پوش‌هایی چند، مسقف شده و سطح بام قدری شیب‌دار است، که بدون محافظ‌ رها شده و در حال تخریب کامل است.

روایات درباره این بنای قدیمی بسیار است، اما از مهمترین آنها حکایت شاه اسماعیل صفوی است که پیش از رسیدن به سلطنت مخفیانه به اتفاق چند تن از مریدانش از اردبیل به گیلان آمد و به حاکم مناطق طول و ناو پناهنده شد. حاکم طول و ناو از بیم حاکم خلخال توان محافظت از جان اسماعیل جوان را نداشت و ایشان را در همین مسجد تحویل فرستاده های سیدعلی کیا، حاکم لاهیجان داد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رضوانشهر در این باره به خبرنگار ایرنا در رضوانشهر گفت: بنای تاریخی اسپیه مزگت در فهرست آثار ملی کشور قرار دارد و از سال ۱۳۷۹ این بنا طی شماره ۲۷۹۶ به ثبت رسیده است.

مهندس منصور هادی پور افزود: بنای تاریخی اسپیه مزگت، جزء قدیمی ترین بناهای مذهبی(مسجد) گیلان به ثبت رسیده و در دهه ۸۰ اقدام به کاوش و گمانه زنی در اطراف این بنای تاریخی کردیم که در طی این مدت تعیین حریم بنای مسجد، پوشش حفاظتی بنا و همچنین تأسیس سایت نگهبانی و محصور کردن آن با سازه های بومی و فلزی، از جمله این اقدامات می باشد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رضوانشهر با اشاره به تعیین حدود برای محوطه اطراف این بنای تاریخی بیان کرد: منابع طبیعی، اجازه محصور کردن محوطه را به ما نداده است.

هادی پور با اشاره به منع قانونی در تملک این بنای تاریخی می گوید: طبق قانون، مجوز هرگونه ایجاد هزینه برای نگهداری بناهای مذهبی بر عهده سازمان و دستگاه های متولی می باشد و از آنجائیکه این بنا بعنوان یک مکان مذهبی و مسجد تلقی می شود، ما به تنهایی قادر به هزینه برای نگهداری و باز سازی این مکان نمی باشیم.

وی همچنین گفت: چون رسالت ما نگهداری از بناهای تاریخی است، اقدامات لازم را تا حد امکان در این مکان تاکنون انجام داده ایم.

حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی برای تعادل بخشیدن به حیات انسان‌ها و دستیابی به توسعه پایدار و سازمان ‌یافته که روند تکامل تمدن بشری را در پی خواهد داشت، از چنان اهمیتی برخوردار است که یک بسیج عمومی، جهانی، دولتی و مردمی را می‌طلبد.