وظایف و اختیارات هیات عالی در طرح بانکداری چیست؟

نمایندگان مجلس در نشست علنی روز سه‌شنبه، ۲۶ آذرماه با ۱۳۲ رای موافق، ۴۴ رای مخالف و ۶ رای ممتنع از ۲۰۱ نماینده حاضر در جلسه با کلیات طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران موافقت کردند.

در بخشی از گزارش کمیسیون اقتصادی درباره مقررات مربوط به هیات عالی در این طرح آمده است: هیات عالی، بالاترین مرجع سیاست گذاری، تصویب دستورالعمل‌ها و نظارت بر حسن اجـرای قـوانین و مقـررات در بانک مرکزی است. هیات عالی مرکب از شش عضو غیراجرائی و سه عضو اجرائی، به شرح زیر است:

الف- اعضای غیراجرائی:

اعضای غیراجرائی هیات‌عالی به ترتیب زیر انتخاب می‌شوند:

الف-۱ -سه نفر اقتصاددان متخصص در حوزه پول و اقتصاد کلان، یک نفر با معرفی وزیر امور اقتصادی و دارایی، یک نفـر با معرفی رئیس کل و یک نفر با معرفی اتاق‌های سه‌گانه.

الف-۲ -سه نفر متخصص در حوزه بانک و حقوق بانکی، یک نفر با معرفی وزیر امور اقتصادی و دارایی؛ یک نفر با معرفی رئیس کل و یک نفر با معرفی رئیس قوه قضائیه.

تبصره۱ -صلاحیت اقتصاددان معرفی شده از سوی اتاق‌های سه‌گانه، باید به تأیید وزیر امور اقتصادی و دارایی برسد.

تبصره۲ -کلیه اعضای غیراجرائی، پس از تأیید رئیس جمهور و با حکم وی به عضویت در هیأت عالی منصوب می‌شوند.

ب- اعضای اجرائی:

اعضای اجرائی هیأت عالی عبارتند از: رئیس کل به عنوان رئیس هیأت عالی؛ قائم مقام رئیس کل به عنوان نایب رئیس، دبیر هیأت عالی و معاون نظارتی رئیس کل. رئیس کل توسط رئیس جمهور و پس از مشورت با اعضای غیراجرائی هیأت عالی تعیین و منصوب می‌شود. قائم مقام رئیس کل به پیشنهاد رئیس کل با تأیید و حکم رئیس جمهور منصوب می‌شود. معاون نظارتی رئیس کل توسط رئیس کل انتخاب و با حکم وی منصوب می‌شود.

شرایط عمومی و اختصاصی، نحوه عزل و سایر مقررات مربوط به اعضای هیأت عالی

ماده۷ -شرایط عمومی و اختصاصی، نحوه عزل و سایر مقررات مربوط به هیأت عالی به شرح زیر است:

الف- شرایط عمومی اعضای هیأت عالی

۱-اعتقاد و التزام عملی به ولایت فقیه، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی؛

۲ -تابعیت جمهوری اسلامی ایران؛

۳ -نداشتن سوءپیشینه کیفری مؤثر؛

۴ -عدم محکومیت قطعی انتظامی از بند «د» به بعد موضوع ماده (۹ ) قانون رسیدگی به تخلفات اداری (مصوب ۱۳۷۲.۰۹.۰۷)

ب- شرایط اختصاصی اعضای هیأت عالی

اعضای اجرائی و اعضای غیراجرائی هیأت عالی باید از تحصیلات عالی دانشگاهی برخوردار بوده و حداقل ده سال تجربـه مفید در حوزههای اقتصادی، مالی یا بانکداری داشته باشند. رئیس کل و حداقل دو نفر از اعضای غیراجرائی هیأت عالی بایـد دارای مدرک دکتری معتبر و سوابق برجسته در حوزه اقتصاد کلان باشند.

پ- دوره خدمت اعضای هیأت عالی

۱ -اعضای غیراجرائی هیأت عالی برای یک دوره شش‌ساله منصوب می‌شوند و انتخاب مجدد آنها صـرفاً بـرای یـک دوره دیگر بلامانع است.

۲ -در اولین دوره تشکیل هیأت‌عالی، در پایان سال‌های دوم و چهارم، دو نفر از اعضای غیراجرائی به قید قرعه از هیأت عالی خارج می‌شوند. انتخاب مجدد اشخاصی که به قید قرعه از هیأت عالی خارج می‌شوند، بلامانع است.

۳ -دوره تصدی اعضای اجرائی پنج سال است. انتخاب آنها صرفاً برای یک دوره دیگر، بلامانع است.

ت- چگونگی عزل اعضای هیأت عالی

۱ -عزل رئیس کل از طرق زیر امکانپذیر است:

۱-۱ -رئیس جمهور می‌تواند پس از مشورت با اعضای غیراجرائی هیأت عالی، رئیس کل را عزل کند. عـزل رئیس کل باید مستند به قصور یا تقصیر رئیس کل در تحقق اهداف بانک مرکزی، یا عدم اجرای مصوبات هیأت عالی باشد. اعضای غیراجرائی هیأت عالی موظفند نظر مشورتی خود را به همراه ادله و مستندات مربوط، کتباً به رئیس جمهور تقدیم نمایند و برای اطلاع عموم منتشر کنند. همچنین، رئیس جمهور باید حداقل یک هفته قبل از صدور حکم عزل، دلایل و مستندات خود را برای اطلاع عموم منتشر کند.

۱-۲ -در صورتی که بیش از دوسوم اعضای غیراجرائی هیأ‌تعالی خواستار برکناری رئیس کـل باشند، دلایل و مسـتندات خود را کتباً به رئیس جمهور تقدیم می‌کنند. در صورت موافقت رئیس جمهور، رئیس کل عزل می‌شود. تقاضای برکناری رئیس کل باید مستند به قصور مؤثر در انجام وظیفه یا عدم اجرای مصوبات هیأت عالی باشد. در صورتی که رئیس جمهور بـا پیشـنهاد عـزل رئیس کل مخالفت کند، باید دلایل مخالفت خود را ظرف مدت یک هفته کتباً به رئیس مجلس شورای اسلامی اعلام کند. نامه رئیس جمهور در این خصوص، در اولین جلسه علنی مجلس شورای اسلامی قرائت و برای اطلاع عموم، منتشر می‌شود.

تبصره- رئیس جمهور در ابتدای دوره ریاست جمهوری، در صورتی که از دوره خدمت رئیس کل، یکسال یا کمتر بـاقی مانده باشد، نمی‌تواند وی را عزل کند.

۲-قائم مقام رئیس کل با پیشنهاد رئیس کل و تأیید رئیس جمهور عزل می‌شود.

۳ -معاون نظارتی توسط رئیس کل و با حکم وی عزل می‌شود.

۴ -در صورتی که هر یک از اعضای اجرائی یا غیراجرائی هیأت عالی به موجب حکم قطعی دادگاه، محکوم به محرومیت از حقوق اجتماعی شود، یا به علت بیماری یا کهولت سن قادر به انجام وظایف خود نباشد، یا بیش از ده روز کاری متوالی یا سی روز کاری غیرمتوالی در طول یکسال غیبت غیرموجه داشته باشد، از عضویت در هیأت عـالی منعزل می شود. تشـخیص نـاتوانی و غیرموجه بودن غیبت، با هیأت نظارت و حسابرسی است.

ث- استعفای اعضای هیأت عالی

۱ -پذیرش استعفای اعضای هیأت عالی، غیر از معاون نظارتی، منوط به موافقت رئیس‌جمهور است. پذیرش استعفای معاون نظارتی با رئیس کل است.

۲-جایگزین عضو مستعفی، متوفی، منعزل یا معزول هیأت عالی، باید ظرف مدت دو هفته انتخاب شود.

۳ -عضو هیأت عالی که جایگزین عضو مستعفی، متوفی، منعزل یا معزول می‌شود، دوره عضو قبلی را به اتمام مـی‌رسـاند و اگر اولین دوره حضور او در هیأت عالی باشد، انتخاب مجدد وی برای یک دوره دیگر بلامانع است.

ج- سایر مقررات مربوط به هیأت عالی

۱ -اعضای هیأت عالی باید قبل از شروع به کار در اولین جلسه هیأت عـالی سـوگند یاد کنند.

۲ -عضویت در هیأت عالی، شغل تمام وقت محسوب می‌شود. اعضای هیأت عالی نمی‌توانند همزمان هیچ شغل یـا سـمت موظف یا غیرموظف اعم از سمت مدیریتی، کارشناسی یا مشاورهای در هیچ نهاد دولتی، عمومی، خصوصی، تعاونی و همچنـین در مؤسسات غیرانتفاعی یا مردم‌نهاد را داشته باشند. این ممنوعیت شامل فعالیت آموزشی در دانشگاه‌ها یا مراکز آموزشی غیروابسته بـه «اشخاص تحت نظارت»، در صورتی که خللی به انجام وظایف در هیأت عالی وارد نسازد، نمی‌شود.

۳ -اعضای هیأت عالی و همسر و فرزندان آنها نباید سهامدار، عضو هیأت‌مدیره یا هیأت عامل «اشخاص تحت نظارت» باشند.

۴-در صورتی که والدین، پدربزرگ، مادربزرگ، همسر فرزند، برادر یا خواهر عضـو هیـأت عـالی، سـهامدار مـؤثر، عضـو هیأت‌مدیره یا هیأت عامل یکی از «اشخاص تحت نظارت» باشد، عضو مزبور موظف است ضمن اعلام موضوع بـه رئـیس کل، از شرکت در جلسات مربوط به «اشخاص تحت نظارت» مرتبط با آنها، خودداری کند. تشخیص سهامدار مؤثر با رئیس کل است.

۵ -اعضای هیأت عالی باید در ابتدا و انتهای دوره عضویت در هیأت عالی، «فرم تعارض منـافع» را تکمیـل و بـه دبیرخانـه هیأت عالی تحویل نمایند. دبیرخانه هیأت عالی موظف است «فرم تعارض منافع» اعضای هیأت عالی را برای رؤسای سه قوه ارسال نموده و در پایگاه اطلاع‌رسانی بانک مرکزی منتشر نماید.

تبصره- «فرم تعارض منافع» مشتمل بر فهرست دارایی‌های فرد موردنظر و افراد تحت تکفـل وی و نیز کلیه فعالیت‌های اقتصادی، مالی، تجاری و مشاغل تمام وقت یا پاره‌وقت او طی پنجسال منتهی به تصدی مسؤولیت در بانک مرکزی است.

۶ -اعضای هیأت عالی مشمول قانون منع مداخلـه وزرا و نماینـدگان مجلسـین و کارمنـدان دولـت در معـاملات دولتـی و کشوری مصوب ۱۳۳۷.۱۰.۲۲ هستند وعلاوه بر آن نمی‌توانند از هیچ بخش دولتی، عمومی غیردولتی، خصوصی و تعاونی خارج از بانک مرکزی (غیر از موارد استثناءشده در جزء (۲ ))هیچ گونه دریافتی داشته باشند. در صورت مأمور شدن اعضای هیأت عالی، در طول دوره مأموریت با رعایت قوانین و مقررات مربوط، صرفاً می‌توانند از یک محل حقوق دریافت کنند.

۷-اعضای هیأت عالی مشمول احکام ماده (۳) قانون رسیدگی به دارایی مقامات، مسؤولان و کارگزاران جمهـوری اسـلامی ایران مصوب ۱۳۹۴.۰۸.۰۹ هستند.

۸ -حقوق و مزایای اعضای هیأت عالی مطابق حقوق و مزایای مقامات موضوع بند «ج» ماده (۷۱) قانون مـدیریت خـدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶.۰۷.۰۸ تعیین می‌شود.

۹ -انجام کار دائم یا موقت برای «اشخاص تحت نظارت» یا ارائه هرگونه خدمات مشاورهای به آنها، توسط اعضـای هیـأت عالی پس از پایان دوره عضویت آنها، به مدت سه سال ممنوع است. در صورتیکه عضو هیأت عالی کـه دوره خـدمت او بـه پایـان رسیده است از محل دیگری حقوق دریافت ننماید، حقوق وی در مدت سه سال ممنوعیت مـذکور کماکـان توسـط بانـک مرکـزی پرداخت خواهد شد.

۱۰ -اعضای هیأت عالی نباید عضو احزاب سیاسی باشند.

وظایف و اختیارات هیأت عالی

ماده۸ -هیأت عالی مسئولیت انحصاری اجرای وظایف زیر را در چارچوب قانون برعهده دارد:

۱ -اتخاذ سیاست‌های پولی و ارزی و تصمیم‌گیری درباره نحوه اجرای سیاست‌های مزبور و ابزارهای موردنیاز برای تحقـق آنها؛

۲ -اتخاذ تدابیر کلان برای هدایت تسهیلات و اعتبارات بانکی در جهت تحقق هدف مذکور در جزء (۳) بند «ب» مـاده (۳) این قانون؛

۳ -تصویب راهبردها و اصول کلی نظارت بر «اشخاص تحت نظارت»؛

۴ -تصویب سیاست‌های مربوط به پیشگیری از مخاطرات فراگیر در نظام بانکی؛

۵ -تصویب مقررات عملیات بازار باز؛

۶ -تصویب ضوابط ناظر بر بازار بین بانکی؛

۷ -تأیید گزارش‌های دورهای که تهیه و انتشار آنها به موجب قانون بر عهده بانک مرکزی قرار داده شده است؛

۸ -تصویب کلیه مقررات و دستورالعمل‌های لازم به منظور اجرای این قانون که مرجع دیگری برای تصویب آنها پیش‌بینـی نشده است؛

۹ -تصویب دستورالعمل نحوه اداره جلسات هیأت عالی؛

۱۰ -تصویب صورت‌های مالی بانک مرکزی، تصمیم‌گیری در خصوص انتقال سود به حساب‌های اندوخته و تصویب افزایش سرمایه بانک مرکزی؛

۱۱ -تصویب بودجه سالانه بانک مرکزی؛

۱۲ - تصویب دستورالعمل ناظر بر میزان، ترکیب و کیفیت نگهداری ذخایر بین‌المللی در اختیار بانک مرکزی؛

۱۳ - ارائه مشاوره و توصیه‌های سیاستی به رئیس جمهور و مجلس شورای اسلامی در خصوص طرح‌ها و لوایح مرتبط با اهداف و وظایف بانک مرکزی، قبل از تصویب آنها؛

۱۴ -اجازه تأسیس و تعطیلی شرکت‌های تابعه، شعب و نمایندگی‌های بانک مرکزی؛

۱۵ -تصویب ساختار، حکمرانی داخلی و مقررات اداری و استخدامی بانک مرکزی و دستورالعمل‌های اجرائی مورد نیاز، در چارچوب قوانین مربوط؛

۱۶ -صدور دستورالعمل‌های مربوط به حسابداری، حسابرسی و گزارشگری مالی «اشخاص تحت نظارت»، پس از أخذ نظر مشورتی سازمان حسابرسی و سازمان بورس و اوراق بهادار؛

۱۷ -اتخاذ تصمیم نهائی در خصوص بازسازی، گزیر، انحلال، ورشکستگی و تصفیه «اشخاص تحت نظارت»؛

۱۸ -اتخاذ تصمیم با رأی موافق دوسوم اعضاء در خصوص اعطای اعتبار به صندوق ضمانت سپرده‌ها در شرایط اضـطراری با درخواست مدیرعامل صندوق ضمانت سپرده‌ها و تأیید رئیس کل؛

۱۹ -تصویب ضوابط مربوط به نحوه نگهداری و نمایش جواهرات ملی؛

۲۰ -اتخاذ تصمیم در خصوص مشارکت حقوقی بانک مرکزی در سرمایه شرکت‌هایی که فعالیت‌های بانک مرکزی را پشتیبانی می‌کنند؛

۲۱ -تصویب ضوابط مربوط به صادرات و واردات طلا، ضرب مسکوکات و معـاملات شمش طلا و نظارت بر اجرای صحیح آن؛

۲۲ -اتخاذ تصمیم در خصوص انتشار انواع اسکناس و مسکوک رایج، تولید قطعات جدید اسـکناس و مسـکوک و خارج کردن اسکناس‌ها و مسکوکات قدیمی از گردش؛

۲۳ -نظارت بر نحوه مدیریت بانک مرکزی و بررسی مداوم عملکرد آن در راستای حصول اطمینان از دستیابی به اهداف تعیین شده؛

تبصره- در صورتی که اجرای این وظیفه، مستلزم رأی گیری باشد، اعضای اجرائی هیأت عالی حق رأی نخواهند داشت.

۲۴ -تصویب ضوابط نگهداری حساب‌ها، گزارشگری مالی، شفافیت، طبقه‌بندی و تعیین سطح محرمانگی اطلاعات در بانک مرکزی؛

۲۵ -تدوین راهبردها و تصویب ضوابط کلی حاکم بر فناوری‌های نوین مالی در حوزه ابزارهای پرداخت، پول‌های رمز پایه و نظارت بر حسن اجرای آنها؛

۲۶ -تصمیم‌گیری درباره نحوه اجرای سایر وظایفی که براساس قانون به بانک مرکزی محول شده یا می‌شود.

ماده۹ -هیأت عالی موظف است کمیته‌های تطبیق، حسابرسی و کنترل داخلی، مدیریت خطر (ریسـک) و سایر کمیته‌های مورد نیاز را ایجاد نماید. ترکیب اعضاء و شرح وظایف کمیته‌های مزبور توسط هیأت عالی تعیین می‌شود. اعضای اجرائی هیأت عالی نباید در کمیته‌های موضوع این ماده عضویت داشته باشند.