«شهر بدون گدا» به معنای شهر بدون فقیر نیست

به‌گزارش فارس، می‌گویند تبریز شهر بدون گداست، این را حتی گردشگرانی که به تبریز می‌آیند نیز تایید می‌کنند. کلانشهر تبریز سالهاست که این عنوان را به‌خوبی حفظ کرده است و اکنون می‌تواند به سمت شهر بدون فقیر حرکت کند.

حال دیگر تبریز به الگوی سایر شهرها تبدیل شده و قرار است شهرهایی چون پاوه و بانه به ترتیب دومین و سومین شهرهای بدون گدای ایران معرفی شوند‌.

جهانگیر ولدبیگی، موسس انجمن خیریه صلاح الدین ایوبی شهر پاوه درخصوص ساماندهی متکدیان در تبریز گفته است: «شنیده بودم مسوولان تبریز از سال ۱۳۵۰ با اجرای طرحی، تمام متکدیان سطح شهر را جمع کرده‌اند، بنابراین به تبریز سفر کردم و بعد از دو سه روز کسب تجربه، به پاوه بازگشتم و اجرای طرح ساماندهی متکدیان پاوه را آغاز کردیم».

در همین حال، شهرداری بانه نیز عزم خود را جزم کرده تا این شهر به عنوان سومین شهر بدون گدا در کشور معرفی شود.

معاون استاندار بوشهر نیز چندی پیش با اعلام اینکه، گدایی در استان بوشهر ممنوع می‌شود، گفته بود: «باید تبریز الگوی ما در مقابله با متکدیان خیابانی باشد».

چرا تبریز گدا ندارد؟

اینکه بگوییم پدیده تکدی‌گری در تبریز اصلا وجود نداشته و یا وجود ندارد، صحیح نیست، چرا که این پدیده در این کلانشهر به همت مردم و نهادهای متولی ساماندهی شده است.

رابطه مردم و گداها

پژوهش‌ها نشانمی‌دهد که مردم رابطه تنگاتنگی با پدیده تکدی‌گری دارند، یعنی دو عامل درخواست‌کننده و کمککننده نقش تعیین کننده ای در این‌ خصوص دارند؛ تا زمانی که کمک کننده‌ای نباشد، درخواست کنندهای هم بهوجود نخواهد آمد.
بهعبارتی دیگر، ساماندهی متکدیان بدون کمک مردم امکانپذیر نیست و اگر مردم کمکهای خود را بهطور کامل از این افراد قطع کنند آنان دیگر انگیزهای برای گدایی نخواهند داشت.

نگرش و نقش مردم تبریز در کاهش متکدی‌گری

مردم تبریز در کل نگرشی منفی به متکدیان دارند و آنها را طرد می کنند چرا که واقعیت این است که اکثر این متکدیان نهتنها نیازمند نیستند بلکه بهصورت حرفه‌ای، تکدیگری را بهعنوان یک شغل انتخاب کردهاند.

یک شهروند تبریزی می‌گوید: «وقتی در خبرها خواندم برخی گدایان درآمد میلیونی دارند، دیگر به هیچ وجه به آنها کمک نمی‌کنم».

مسعود ادامه می‌دهد: «کمک مستقیم به گدایان باعث افزایش تعداد آنها می‌شود و وجود این افراد چهره شهرمان را زشت می‌کند».

به باور او، اگر کمکهای مالی از طریق نهاد‌های حمایتی از قبیل کمیته امداد و موسسات خیریه انجام بگیرد به دست نیازمندان واقعی میرسد.

کسب درآمد از راههای آبرومند

تبریز یکی از قطبهای صنعتی کشور است و موقعیت استراتژیکی دارد، فرصت اشتغال در این شهر نسبت به دیگر شهرهای ایران بیشتر است. علاوه‌بر این فرهنگ کار در بین تبریزیها جایگاه والایی دارد و مرمانش به سخت کوشی معروف هستند. کسب درآمد از راه‌های آبرومند برای مردم تبریز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

همواره نرخ بیکاری آذربایجان شرقی از میانگین کشوری پایینتر بوده است. مرکز آمار در تابستان ۹۸، نرخ بیکاری در استانها را منتشر کرده که سهم آذربایجان شرقی ۹.۱ درصد است.

از سوی دیگر، مردم تبریز دوست ندارند دستشان را جلوی بقیه دراز کنند، گدایی در میان تبریزیها زشت و مزموم است؛ بنابرین برخی از نیازمندان ترجیح میدهند دستفروشی کنند ولی هرگز گدایی نکنند.

پیرمرد حدودا ۶۵ سالهای که بساط دستفروشی‌اش را در کنار خیابان در فلکه دانشگاه پهن کرده، می‌گوید: «بعد از بیماری دیگر نتوانستم در ساختمان کار کنم، برای همین دستفروشی(جوراب) می‌کنم تا لقمه‌ای نان حلال برای خانواده‌ام کسب کنم».

از او در مورد گدایی و متکدیان می‌پرسم، که می‌گوید: «برای یک مرد عار است دستش را جلوی دیگران دراز کند، من خودم حاضرم از گرسنگی بمیرم ولی هرگز گدایی نکنم».

گردشگران چه می‌گویند؟

این روزها پیدا کردن گدا در سطح خیابانها و معابر اصلی شهر تبریز سخت است، این را با اندکی گشت و گذار در شهر و مقایسه آن با سایر شهرهای دیگر ایران می‌توان به عینه مشاهده کرد. گردشگرانی که به تبریز می‌آیند، از نبود متکدی در سطح شهر رضایت دارند.

عادل که به‌همراه همسرش از تهران به تبریز آمده است، در این‌خصوص می‌گوید: «ما به شهرهای زیادی در ایران سفر کرده‌ایم و همواره شاهد گدایانی در سطح معابر و خیابانهای این شهرها بوده‌ایم، ولی در تبریز شاهد حضور متکدیان نبودیم و این برایمان جالب بود».

او ادامه می‌دهد:«تهران بهشت گدایان است و متکدیان زیادی در سطح شهر پرسه می‌زنند و این برای پایتخت ایران خوشایند نیست».

مهدی نیز که اهل شهر قوچان (خراسان رضوی) است در مقطع دکترای دانشگاه آزاد تبریز تحصیل می‌کند. او می‌گوید: «به نسبت سایر شهرها گدا در تبریز خیلی کم است، من در این چند سالی که تبریز هستم بهندرت گدا دیدم».

این شهروند قوچانی ادامه می‌دهد: «سعی می‌کنم اگر کمکی داشته باشم به صندوق صدقه بیندازم تا به یک‌گدا بدهم».

تشکیل یگان موتور سوار

در این میان معاونت خدمات شهری و اجرایی شهرداری تبریز هم برای ساماندهی متکدیان، یگانهای موتورسوار در سطح شهر مستقر کرده است تا با مشاهده گدایان حرفه‌ای نسبت به جمع‌آوری آنها اقدام کنند.

محمدرضا قربانیان تبریزی در این‌خصوص می‌گوید: «این اقدام در راستای حفظ جایگاه و نام پرآوازه تبریز با عنوان "شهر بدون گدا" انجام می‌شود».

کارشناسان معتقدند، راه برون‌رفت از فقر عوض شده است و صرفا با کمک کالایی نمی‌توان دامنه فقر را محدود کرد. مردم تبریز هم این مهم را به‌خوبی می‌دانند و بنابراین کمک‌های خود را هدفمند کرده‌اند.

مدیرکل کمیته امداد آذربایجان شرقی در خصوص کمکهای مردمی به این نهاد می‌گوید:«در سال‌های گذشته کمک به طرح اکرام، به‌ویژه کمک به ایتام تحت پوشش امداد در استان رشد چشمگیری داشته است».

محمد کلامی که خود دانش‌آموخته اقتصاد است، ادامه می‌دهد: «این رقم از ۱۹ میلیارد تومان در سال ۹۵، به ۱۸ میلیارد تومان در ۶ ماه اول سال ٩٨ رسیده است که انتظار می‌رود این رقم به ۴۰ میلیارد در آخر سال برسد».

آن‌گونه که کلامی می‌گوید، صدقات استان نیز با رشد ۲۰ درصدی به ۱۱ میلیارد تومان در ۶ ماهه اول سال‌جاری رسیده است.

به باور او، این اقبال مردمی بخاطر افزایش اعتماد مردم به امداد و توجهی است که این نهاد، به آموزش و ارتقاء مهارت برای مبارزه با فقر و شفاف‌سازی در عملکرد داشته است.

تبریز شهر بیگدا میماند

حدود ۶۸۰ سازمان مردم نهاد در آذربایجان شرقی به ثبت رسیده است که از این تعداد بیش از ۵۴۰ سازمان غیر دولتی(سمن) در حال فعالیت و خدمت رسانی به مردم هستند. بیش از ۸۰ درصد این سمنها نیز به تبریز تعلق دارد.

موسسه خیریه حمایت از مستمندان یکی از این سازمانهای مردم نهادی است که نزدیک ۵۰ سال سابقه فعالیت در عرصه اجتماعی و خیرخواهانه دارد. این موسسه با هدف مبارزه با تکدی‌گری و حمایت از خانواده‌های نیازمند تشکیل شده است.

مدیر عامل موسسه حمایت از مستمندان تبریز درخصوص نحوه تشکیل این نهاد مردمی می‌گوید:«در سال ۱۳۴۰ گدایانی با لباس سادات در بازار تبریز متکدیگری می‌کردند، تا اینکه یک روز آیت‌الله اشراقی (از علمای تراز اول تبریز) از بازاریهای خوشنام درخواست کرد تا این متکدیان را جمع‌آوری کنند، بازاریان نیز از طریق ائمه جماعت از مردم خواستند که پولی به این متکدیان ندهند و صرفا آنها را معرفی کنند».

نائبی ادامه می‌دهد: «در این راستا با حضور حاج‌آقا زعفرانی (موسس خیریه مستمندان) و برخی دیگر از بزرگان در یکی از مغازه‌های تبریز، هسته اولیه این کار خداپسندانه شکل گرفت و رفته‌رفته موسسه با حمایت‌های مردمی، کارهای بزرگتری انجام داده و امروز به اینجا رسیده است».

به گفته مدیر عامل موسسه حمایت از مستمندان تبریز، هدف اصلی از تشکیل این موسسه، جلوگیری از تکدی‌گری در شهر است که ماموران در ۲ شیفت صبح و بعد از ظهر، متکدیان را جمع‌آوری کرده و به موسسه هدایت می‌کنند تا پس از بررسی اگر نیازمند واقعی باشند پذیرش و در غیر این صورت از آنها تعهد گرفته و در صورت تکرار به نیروی انتظامی معرفی شوند.

بر اساس آخرین آمار، حدود ۲ هزار خانواده تحت‌پوشش موسسه خیریه مستمندان تبریز قرار دارند.

در سالهای اخیر با جمع‌آوری متکدیان حرفهای در تبریز، به تدریج پای متکدیان وارداتی به تبریز باز شد؛ متکدیانی که از استانهای همجوار و برخی کشورهای همسایه و حتی از پاکستان به کمک باندهای مافیایی در سطح شهر فعالیت می‌کردند.

نائبی در این‌خصوص توضیح می‌دهد: «در سال ۹۶ بیش از هزار و ۸۱۴ متکدی از سطح شهر تبریز جمعآوری شد که این آمار در سال ۹۷ به هزار و ۲۱۱ نفر رسید».

قانون چه می‌گوید؟

با توجه به اینکه بخش زیادی از متکدیان با فعالیت باندی، گروهی و سازمان یافته فعالیت می‌کنند، برخورد قانونی با آنها می‌تواند زمینه کاهش این پدیده را فراهم سازد.

در ماده ۷۱۲-۷۱۳ قانون مجازات اسلامی و قوانین مدنی به‌صراحت آمده که تکدی‌گری جرم است و سوءاستفاده ابزاری از کودکان، زنان، معلولان و سالمندان برای این منظور جرم محسوب می‌شود و هر کس تکدی‌گری یا کلاشی را پیشه خود قرار دهد و از این راه امرار معاش یا ولگردی نماید به حبس از یک ماه تا ۳ ماه محکوم می‌شود.

به هر روی، کلانشهر تبریز اکنون به الگوی موفقی در مبارزه با تکدی‌گری در کشور تبدیل شده است، پس مسؤولان و متولیان امر می‌توانند با همراهی مردم، ضمن حفظ این عنوان ملی، دغدغه و اقدامات خود را به سمت شهر بدون فقیر سوق دهند، چرا که شهر بدون گدا به معنی شهر بدون فقیر نیست.